Çocuklarda Çalma Davranışı, Çalma Davranışının Olası Sebepleri

Çocukların çalma davranışı birçok farklı sebepten kaynaklanabilmektedir. Her çocukta Çalma davranışının arkasındaki motivasyon da değişebilmektedir.

Küçük yaş çocukları bir eşyayı, sadece istedikleri için aldıklarında karşılığında bir bedel (para) verilmesi gerektiğini, izinsiz almanın uygun olmadığını anlamayabilirler.

Okul çağı çocukları ise bedelini vermeden bir şeyi almanın uygun olmadığını genellikle bilirler ancak kendilerini kontrol etme becerileri düşük , dürtüsellikleri yüksek olabilmektedirler..

Ön ergenlik ve ergenlikteki çocuklar, parasını vermedikleri nesneleri aldıklarında “çalma” davranışında bulunduklarını farkındadırlar. Zaman zaman bu yaş grubu sadece heyecan için bir şeyler çalabilirken, arkadaş baskısı nedeniyle de çalma davranışını sergileyebilmektedirler. Ayrıca baskın ebeveyn tutumlarına sahip gençlerin, çalma davranışını bir başkaldırı motivasyonu ile yaptıkları da gözlenebilmektedir.

Çalma davranışının ne demek olduğunu algılayabilen ve bu kavramı fark eden tüm yaş gruplarındaki çocukların bazıları çalma davranışını ilgi çekmek için veya öfkelerini göstermek için yapabilmektedirler. Evde, okulda veya akranları sebebiyle stres ile çalma davranışı sergileyen çocuklar aslında bir yardım çağrısında bulunmaktadırlar.

Çalma davranışı için bir başka motivasyonda sahip olmadıkları bir şeyi alma veya karşılayamadıkları fakat istedikleri bir şeyi istemek olabilmektedir. Bazı durumlarda çalma davranışına sebebini risk ve bağımlılık içeren davranışlar; örneğin madde kullanımı olabilmektedir.

Çalma davranışını düzenli olarak gözlemleniyor ise mutlaka bu davranışın altında yatan asıl motivasyon belirlenmelidir. Bu duruma mutlaka bir müdahale gerekir.

Çocuğunuzun Çalma Davranışı Sergilediğinde Yapabilecekleriniz

Öncelikle çocuğunuzu ilk kez bir şey çalarken mi gözlemlediniz yoksa bir süredir olan bir durum mu olduğunu değerlendirin.

Daha sonra çocuğunuzu çalma davranışı ile suçlamadan, sorgulayan bir tavırla değil de anlayışlı bir tavırda çocuğunuza o nesneyi nerden bulduğuna dair onunla konuşun.

Eğer çocuğunuzun küçük yaş grubunda ise ebeveynleri olarak çalma davranışının yanlış bir davranış olduğunu anlatmanız ve açıklamanız gerekir. Bir şeyi ödemeden aldığınızda başka bir kişinin zora sokulduğunu döngüsel olarak çocuğunuzun anlayabileceği bir dilde ifade edebilirsiniz. Örneğin okul öncesi çocuğunuz bir marketten bir çikolata aldığını fark ettiğinizde, markete dönerek onu birlikte iade edin. Eğer çikolatayı yediğini gözlemlediyseniz de mutlaka çocuğunuz ile markete gidin özür dilmesini isteyin ve parasını ödeyin.

Okul çağı çocuklarında da çaldıkları nesnenin özür dilenerek, iade edilmesi mutlaka gereklidir. Çocuklar 1. ve 2.sınıf dönemlerinde çalmanın doğru olmayan bir davranış olduğunu artık bilirler. Ancak bu davranışın sonucunu deneyimlemeleri gerekebilmektedir. Örneğin; çocuğunuz saçında yeni bir toka ile geldi ve çocuğunuzun tokası olmadığına eminsiniz. Çocuğunuzla konuştuğunuzda arkadaşının olduğunu ve izinsiz aldığını öğrendiniz. Bu durumda çocuğunuza, arkadaşının yerinde olsa neler hissederdi neler düşünürdü üzerine bir sohbet edebilirsiniz. Ayrıca arkadaşını arayarak özür dilemesi ve ertesi gün tokayı iade etmesi konusunda onu cesaretlendirebilirsiniz.

Ergenlik döneminde, çalma davranışının daha katı bir sonuç ile karşılaşması gerekebilmektedir. Örneğin, 15 yaşında çocuğunuzun bir şey çaldığını fark ettiniz, çaldığı dükkana giderek kendisinin özür dilemesi ve iadeyi gerçekleştirmesini istemek uygun olacaktır. Tabii bu süreçte siz müdahale etmeseniz de yanında olmasınız. Genellikle utanç ve suçluluk duygusu, çalma davranışının tekrarlanmaması adına öğretici bir deneyim olmaktadır.

Çocuğunuzu, çalma davranışı nedeniyle şiddet içeren bir ceza yöntemi ile cezalandırmak çalma davranışını arttırabilmektedir.

Gençlere, çalma davranışlarının ileriki yaşlarda ne gibi sonuçlara sebep olabildiğini anlatmak(evdeki cezalar dışında, mahkemeye çıkmak ve tutuklanmak vb.), bunun yasal olarak bir suç olduğundan bahsetmek yararlı olabilmektedir.

Çocuğunuz eğer sizlerden para çalıyor ise, bu davranışının sonucunda evde bazı sorumlulukları yaparak karşılığını size ödemesi uygun olabilir. Ancak çocuğunuzun sizden para çaldığını yakalamak için ortaya para bırakmanız uygun bir yöntem değildir.

Çocuğunuz Çalma Davranışını Sürdürüyor ise,

Çocuğunuzun sıklıkla çalma davranışını gözlemlediyseniz veya fark ediyor iseniz mutlaka profesyonel yardım alınmalıdır. Tekrarlı davranışlar, davranışın kendinden daha büyük sıkıntıları ifade edebilmektedir. Çalma davranışının birçok farklı duygusal motivasyonu olmakla birlikte zaman zaman çalma davranışı, kelptomani, kompulsif davranış bozukluğu, yoğun stres ile bağlantılı olabilmektedir.

Çocuğunuzun davranışlarını takip etmek ve uygun anne baba tutumları çok önemlidir. Profesyonel yardım ile çocuğunuzun çalma davranışının altına yatan sebep çözümlenirken, sizlerin ebeveynleri olarak uygun tutum içerisinde olmanız çocuğunuzun psikolojisine büyük katkı sağlar.

Ayşe Başak Erk -Uzm.Gelişim Psikoloğu

Mika Psikoloji

cocuklaringelisimi.com