Çocuğum Yalan Söylüyor...

Çocuklarda Farklı Gelişim Dönemlerine Göre Yalan Söyleme

Çocuklar farklı gelişim dönemlerinde farklı tür yalanlar söylediklerini gözlemleyebiliriz. Söyledikleri yalanların sebepleri çok farklı olabiliyor, yalan söylemek belli yaş dönemlerinde normal bir davranış olarak da ele alınabiliyor.
Henüz 3 yaşında olmayan çocuklarda yalan söylemek kavramı henüz yoktur. 3 yaştan küçük çocuklar düşüncelerini saklayabildiklerini bilmezler, ne düşünseler anne-babalarının görebildiklerine inanırlar.Çocuklar 3-4 yaş civarında ise anne-babalarının veya başkalarının aslında düşüncelerini göremediklerini fark etmeye başlarlar.3-4 yaş civarında çocukların hayal gücü çok fazladır, bir çok hikaye uydurmaktan hoşlanırlar. Yeni kazandıkları becerilerini, bilgilerini hikayelere aktarabilirler.Bu hikayeler sayesinde gerçek hayattaki bir çok rolü deneme fırsatları olur.Gerçekleri hayal güçleri ile saptırarak, abartarak “yalan” söyleyebilirler.3-4 yaş çocukları zaman zaman hatalı davranışlarını bir başka hayali kişiye atabilir böylece suçluluk duygusunu azaltmış olur.Örneğin; bardağı deviren hayali köpeği olabilir.Bu durumda aslında çocuğun suçluluk duygusunun geliştiği ve duygunun içselleşme sürecinde olduğu gözlemlenebilir.
Çocukların 5 yaştan önce söyledikleri yalanların çok önemi olmamakla birlikte, okul çağı çocukları ebeveynlerini, öğretmenlerini veya arkadaşlarını memnun etme güdüsü ile doğru söylememeyi seçebilir.Okul çağında olan çocuklar artık hayal ve gerçek doğru-yanlış kavramlarını algılar ve ayırt edebilir. Bu dönemde çocuk başkalarının onaylamayacağı şeyleri yapar ancak bu deneyimi farklı yansıtarak olası yaptırım ve sonuçlardan uzaklaşmaya çalışır. Bu çabasına bilinçli yalan söyleme denilebilir.Bu gelişim dönemindeki çocuklaryalan söylemekten veyayalanlarının keşfedileceğinden korkmaları aslında yalanın doğru olmayan- tehlikeli olduğunu fark ettikleri anlamına gelir.

Yalan Söyleyen Çocuk için Uygun Ebeveyn Tutumları

5 yaş sonrası, çocukların zaman zaman kendilerini yeterli hissetmediklerine de yalan söyledikleri gözlemlenebilir.
Çocuklar yalan söylemeyi ilk olarak aile içinde öğrenirler. Anne-babanın çocuğunun önünde fark etmeden yalan söylemesi, çocuğunu yalana dahil etmesi(örneğin: Zeynep çok hasta bugün gelemeyeceğim vb.)veya çocuğun onun adına yalan söylemesini istemesi(örneğin: Uyuduğumu söyle) yalan söylemenin aile içinde öğrenilen kısmına örnek olarak sayılabilir.Bu nedenle çocuğunuza uygun bir rol model olmak önemlidir. Çocuğunuzun yalan söylediğini fark ettiğinize bunun ne çeşit bir yalan olduğuna dikkat etmeniz daha sonra yalana sebep olan sorunları keşfetmeniz gerekir. Ancak bu şekilde temelde yatan sorunu fark edebilir ve çocuğunuzla sorunu çözümlemede bir adım atabilirsiniz.

Ebeveynler olarak çocuğunuza küçük yaşlardan itibaren doğruyu paylaşmanın daha olumlu olduğunu onu takdir ederek, zor da olsa dürüst olduğunda onu överek ona bunu fark ettirin. Çocuğunuzun yalan söyleyerek sizden ilgi almaya çalışmasına fırsat tanımadan onunla her gün kaliteli zaman geçirmeye özen gösterin. Çocuğunuz ile sağlıklı ve güçlü bir iletişiminizin olması koruyucu bir faktördür.Çocuğunuzun yalan söylediğini fark ettiğiniz her durumda kararlı bir tutum izlemeniz önemlidir.Bu durumda çocuğunuzu cezalandırmak veya itiraf etmesini sağlamak için baskı uygulamanız uygun olmayacaktır.Bu tür sert tutumlar yalanların pekişmesine neden olabilmektedir. Çocuğunuzun yalan söylemedeki sebeplerini bulmaya ve direk o sorunu çözmeye odaklanın.Örneğin hangi zamanlarda hangi durumlarda yalan söylediğine dikkat edebilirsiniz. Çocuğunuz yalan söylediğinde onu ödüllendirmemeye özen gösterin. Hatasını telafi edebilmesi için ona fırsat verin.Çocuğunuzun yapısını ve özelliklerini iyi tanıyın, ona uygun hedeflerinizin-beklentilerinizin olduğu konusunda kendinizi kontrol edin.Ayrıca çocuğunuza olumsuz duygu ve durumlar ile de baş etmeyi öğretmeniz ona yardımcı olacaktır.

Ayşe Başak Erk

Uzm. Gelişim Psikoloğu

www.cocuklaringelisimi.com

Mika Psikoloji- www.mikapsikoloji.com