Prematüre Bebeklerin Gelişimi

Twitter takipçilerimden Pınar’ın bir sorusu var:

Prematüre doğan bebeğim şu anda 10 aylık. 1 dişi çıktı. Emeklemiyor. Yerde dönerek gidiyor. En geç kaç aylık yürüyor prematüre bebekler?

Merhabalar Pınar,

Prematüre doğmuş bir bebek annesi olarak merakını anlayabiliyorum. Öncelikle için rahat olsun. Bebeklerin hepsi çok özel ve gelişimleri kendine özgü. Bu nedenle gelişimlerinde milat olarak değerlendirilebilecek aşamalara ne zaman varacakları konusunda kesin birşey söylemek mümkün değil. Kimi bebek daha erken yürürken, kimisi daha geç yürür. Kimisi düz bir şekilde emeklerken, kimisi senin bebeğin gibi yerde dönerek ilerlemeyi tercih eder. Bunlar gayet normal.

Doktorlar genel eğilimlerden yola çıkarak bebek gelişiminin aşamalarını ortalama olarak tanımlamayı ve her bebeğin gelişimini bu ortalama değerlerle karşılaştırarak takip etmeyi tercih eder. Ortalama değerleri bilmek gelişimin daha rahat takip edilmesini sağlarken, gelişim bozukluklarını tespiti açısından da faydalı.

Bebek gelişiminde önemli olan, bebeğin ileriye doğru aşama göstermesi. Örneğin karın üstü yatarken gövdesinin üst kısmını kaldırması, emeklemesi, ayağa kalkması ve yürümesi hep ileriye doğru bir gelişimi ifade eder. İleriye doğru gelişim olduğu sürece bazı konularda biraz gecikme olması çok da önemli değil. Ancak bebek gelişim aşamalarının her alanında çok çok geriyse, mutlaka doktora danışmakta fayda var. Bebeklerin yaşlarına göre neler yapabileceğini öğrenmek için “0-5 Yaş Bebek ve Çocuklarda Gelişim Milatları” yazıma göz atabilirsin.

Prematüre Doğan Bebeklerin Özel Durumu

Bebek gelişimine böyle genel bir giriş yaptıktan sonra, prematüre doğan bebeklerin özel durumlarından bahsetmek istiyorum. Bilindiği gibi hamilelik 40 haftalık bir süreç. 37. haftanın tamamlanmasından önce doğan bebekler prematüre olarak adlandırılır.

• 33-37. haftayı tamamlamış olarak ve/veya 1,5-2,5 kg ağırlığında doğan bebekler az derecede prematüre,
• 28-32. haftayı tamamlamış olarak ve/veya 1-1,5 kg ağırlığında doğan bebekler orta derecede prematüre,
• 28. haftayı tamamlamadan önce ve/veya 1 kilodan düşük ağırlıkta doğan bebeklerse ileri derecede prematüredir.

Prematüre bebekler doğdukları zaman kas ve sinir sistemleri 40 haftayı tamamlamış bebekler gibi çalışmaz. Ancak prematüre bebekler de iyi bir bakımla anne karnında gösterecekleri gelişmeyi dışarıda tamamlayıp, hayatlarına sağlıklı bir şekilde devam ederler.

Düzeltilmiş Yaş Hesaplaması

Prematüre bebeklerin özel durumlarından ötürü, onların gelişim aşamalarını düzeltilmiş yaşa göre takip etmek gerekir. Düzeltilmiş yaş bebeğin şu andaki yaşından (takvim yaşı), erken doğduğu süre çıkarılarak bulunur. Bir örnek vermek gerekirse:

Bebeğin şu anki takvim yaşı: 40 hafta (10 ay)

Bebeğin erken doğduğu hafta sayısı: 5 hafta (hamileliğin 35. haftasında doğmuş)

Bebeğin şu anki düzeltilmiş yaşı: 35 hafta (8 ay 3 hafta)

Dolayısıyla bu bebeğin gelişim milatlarını takip ederken 10 aylık bir bebeğinkine değil, 8 aylık bir bebeğin gelişim aşamalarına bakmak gerekir. Bebek 40 haftadan ne kadar önce doğduysa, gelişim aşamalarına o kadar geç ulaşması gayet normaldir. Çünkü daha erken doğan bebeklerin, anne karnının dışında tamamlayacakları daha çok haftaları vardır.

Literatürde bu konuda farklı görüşler olmakla beraber, prematüre doğan bebeklerin, genellikle 2 yaşında, tam zamanlı olarak doğan bebeklerin gelişim aşamalarını yakaladığı düşünülür. Kimi doktorlar 3 yaş ya da ilkokul çağına kadar da diyebilmektedir. Bu nedenle en az 2 yaşına kadar düzeltilmiş yaşın kullanılmasında fayda vardır.

Prematüre bebekler çoğunlukla kasları etkileyen motor gelişiminde (emeklemek, ayağa kalkmak gibi) tam zamanlı olarak doğan akranlarından geri kalırlar. Kavramsal gelişmelerinde daha az geri kalırlar.

Prematüre Bebeğin Yürümesi

Prematüre bebeklerin ne zaman yürüyeceği konusunda dikkat edilmesi gereken nokta, düzeltilmiş yaşı göz önüne almaktır. Fikir vermesi açısından, 40 haftayı doldurmuş bebeklerde ortalama yürüme zamanı 13,5 ayken, 32 haftadan erken doğan bebeklerde ortalama 14,5 aydır. Ayrıca her bebeğin birbirinden farklı olduğu ve gelişim aşamalarının her bebekte takvime bağlanmış gibi kesin zamanlarda gerçekleşmediği unutulmamalıdır.

Nadir Durumlar

Eğer prematüre bebeğiniz düzeltilmiş yaşa göre olması gereken zamanda henüz yürümediyse, sabırlı olun. Çoğunlukla bir süre sonra kendiliğinden yürüyecektir. Ancak şüphelendiğiniz durumda mutlaka doktorunuza danışın.

• Prematüre doğmuş olan bebeğiniz düzeltilmiş yaşa göre,
• 9 aylıkken ayakları üzerinde bedeninin ağırlığını taşıyamıyorsa,
• 9 aylıkken ayak parmakları üzerinde duruyor, ancak topuklarını yere basamıyorsa,
• 12 aylıkken yerkerde sürünmüyor ya da emeklemiyorsa ve
• 18 aylıkken henüz yürümüyor ya da parmak uçlarında yürüyorsa yürüme konusunda yardım almasına (fizik terapi) gerek olabilir.
• Eğer bebeğin aşağıdaki sağlık sorunları varsa yürümesi beklenenden geç olabilir:
• 27 haftadan erken ya da 750 gramdan küçük doğduysa
• Kronik akciğer rahatsızlığı varsa (Bronchopulmonary dysplasia – BPD)
• Kasları zayıfsa (Hypotonia – Hipotoni)
• Beyin felci varsa (Cerebral palsy)
• Doğduktan sonra sık sık hastaneye yatmak durumunda kaldıysa
• Evde sürekli bakım gerektiren bir durumu varsa (Solunum desteği, burundan beslenme tüpü gibi)

Prematüre Bebeğinizin Yürümesine Nasıl Yardım Edebilirsiniz?

Tüm bebekler gibi prematüre bebekler de oyun oynama yoluyla yürümeyi öğrenirler. Bebeğinizle fırsat bulduğunuz her zamanda oyun oynayın. Oyunların yürümeyi heveslendirici türde olmasına çalışın. Örnek oyunlar:

– Destek alarak ayağa kalkmak: Koltuğun üzerine, bebeğinizin elle erişebileceği yerin birkaç santimetre ötesine sevdiği bir oyuncağı koyun. Bebeğin koltuğa tutunarak ayağa kalkmasını ve oyuncağa erişmesini teşvik edin. Bebek oyuncağı yakalamak üzereyken, oyuncağı biraz daha uzak bir yere iterek oraya doğru koltuğa tutunarak gitmesini sağlayın. Bebek sıkılmadığı sürece bu oyuna devam edin.

– Güvenli bir şekilde popo üstüne düşmek: Bazı bebekler ayağa kalktıktan sonra yere düşünce rahatsız olurlar ve cesaretleri kırılır. Bebeğiniz düştüğü zaman ona gülümseyin. Gerekirse düşeceği yere yastık koyarak yumuşak iniş yapmasını sağlayın. Gülümsemeniz ona düşmenin o kadar da kötü birşey olmadığını anlatacak ve yeniden kalkması için ona cesaret verecektir.

– İki kişi arasında yürümek: Anne ve bir diğer kişi karşılıklı olarak yerde otursun. Aranızda birkaç adım mesafe olsun. Bebeği ellerinden tutarak kaldırın. İsmini çağırarak iki kişi arasında yürümesini teşvik edin. Bebeğin yürüyeceği mesafe başlangıçta birkaç adımdan fazla olmasın. Başarı sağladıkça mesafeleri büyütün.

– Tek başına yürümek: Bebeğinizi ayağa kaldırarak sırtını duvara yaslayın. Kendiniz de birkaç adım ötesinde çömelerek ellerinizi ona uzatın. Size doğru adım attıkça siz de birkaç adım geriye giderek ufak ufak yürümesini teşvik edin.

Bebeğinizi sık sık ellerinden tutarak yürütün.

Bebeğin ayakta dururken elleriyle tutunabileceği ve iterek yürütebileceği oyuncakları almayı deneyin.

Yürüteç gibi aletleri kullanmaktan kaçının. Yürüteçler bebeklerin kaslarını daha az çalıştırarak olanları tembelliğe iter. Bebeğin kendi vücut ağırlığını kendisi kaldırarak yürümeye çalışması gelişimi açısından daha faydalı olacaktır.

Doktorun muayenesi sonucu fiziksel bir gelişim geriliği tespit edilirse fizik terapi ile erken yaşta olumlu sonuç almak mümkün olacaktır.

Umarım bu bilgiler prematüre bebeklerin yürümesi konusundaki soruna bir ışık tutmuştur. Ben bebeğinin en kısa sürede yürümeye başlayacağına eminim.

Bebeğinle beraber sağlıklı, güzel bir yaşam dilerim.

Kaynaklar

Baby Center | Emory University | About.com 1 | About.com 2 |

Önemli not: Bu blogdaki yazılar şahsi tecrübelerimden oluşmaktadır. Doktor veya tıbbi ehliyete sahip başka bir kişinin tavsiyesi niteliğinde değildir. Lütfen sağlık konularında karar vermeden önce sağduyunuzu dinleyin ve doktorunuza danışın.