Bebek Gelişimi: 18.Ay

Bir buçuk yaş! Dünya için belki minik ama bizim için oldukça büyük bir gelişme. 540 gün önce kocaman karnımda balık gibi bir o yana bir bu yana dönen oğlumun, bugün kendi başına yürüyen, oyun oynayan, konuşma denemeleri yapan bir minik adamcık haline geldiğini görmek öyle keyifli ki… Bazen doğduğu gün hastanede çekilen fotoğraflarına bakıyorum. Şimdiki suratıyla kıyaslıyorum. Sanki iki ayrı bebek gibi. O zaman bir buçuk senenin yarattığı muazzam değişimin iyice ayrımına varıyorum. Bir buçuk yaşın kutlu olsun benim Can’ım oğlum. Daha nice güzel günlerini görmek nasip olsun. Annenle, baban seni çok, ama, pek çok seviyor. Bu satırlarla minik burnuna bir öpücük konduruyorum.

18.ayda Can, anlamını bilmediğini düşündüğümüz kelimeleri tanıdığını göstererek ve giderek karmaşıklaşan komutları yerine getirerek bizi şaşırtmaya devam ediyor. Mesela bugün “Elindeki oklavayı yerine bırak ve babaya git” dedim. Oklavayla oynamayı çok sevmesine rağmen, dışarı çıkacağımızı bildiği için bu isteğimi tıpış-tıpış yerine getirdi. Bu arada oklavayla baklavalar falan açtığım sanılmasın. Bizim evde oklavanın en önemli fonksiyonu Can’ın karyolasının altına düşen emzikleri çıkarmak Özetle, bence tahmin ettiğimizden daha çok şeyi anlıyor. Ancak minik beyimiz işine gelmeyen şeyleri yapmadığı için anlamıyormuş gibi gözüküyor.

Fiziksel anlamda 1-2 yaş aralığında bebeklerin çok da büyümediğini okumuştum. Ancak Can’ın boyu sanki uzamaya devam ediyor. Sokakta karşılaştığımız pek çok kişi ne kadar uzun olduğunu söylüyor. Yaşıtı olan ve hatta yaşça ondan büyük olan diğer bebeklerle karşılaştırdığımızda biz de bu farkı görüyoruz. Sanırım bizimkisi boy açısından anneyle, babayı geçecek. Ancak kilo açısından pek de parlak değiliz. Bu aralar yemekleri fazlasıyla reddediyor. Bu nedenle çok zayıfladı. 18 ay rutin doktor ziyaretinde durumu tam olarak göreceğiz. Şüphelendiğim gibi çıkarsa doktordan iştah açıcı tavsiyelerde bulunmasını isteyeceğim.

Can’ın 18. ay havadislerini aktardıktan sonra, sırada her ay merakla araştırdığım ve sizinle paylaşmaktan keyif aldığım bebek gelişimi aşamaları var.

Fiziksel Gelişim

• Büyük motor becerileri: 18 aylık bebekler herşeyi keşfetmekten hoşlanırlar. Bu yaştaki bebeklerin çoğu ustalıkla yürür ve bazıları koşmaya bile başlamış olabilir. 18 aylıklar bir yetişkinin ellerinden tutarak merdivenden yukarıya çıkabilir, topa tekme atabilir, bir arabayı yerde sürebilir ve 3 tekerlekli bisikleti kullanabilir. Koltuk gibi eşyalara tırmanabilir. Bazı bebekler müzik duyduğunda dans edebilir. (Can çok güzel yürüyor. Tam olarak koşuyor diyemesem de oldukça hızlı yürüyebiliyor. Ayrıca geri geri yürümeye de başladı. Merdivenlerden inerken elimi tutsa da, basamakların aralıkları çok fazla olduğu için ürküyor. Kucağımıza gelmek istiyor. Ancak tek basamağı inmek ya da çıkmakta sorun yok. Topa tekmeyi son 1 aydır atıyor. Arabalarını yerde sürebiliyor. 3 tekerlekli bisikleti henüz denemedik, ama, denemek için sabırsızlanıyoruz. Dans konusunda biraz gerideyiz. Geçen gün bir bebek mağazasında kendi kendine dans eden 16 aylık bir bebeği görünce Can’ın bu konuda hiç tecrübesi olmadığının farkına vardım. Şimdi müzik çaldığında elimi çırpıp, onu ellerinden tutarak dans etmeye teşvik ediyorum. Bakalım ne zaman kendi başına dans edecek…)

• Küçük motor becerileri: 18 aylıklar kare, üçgen gibi şekillerin ilgili boşluklara konulduğu basit yap-bozları çözebilir. Ortalığı dağıtmanın yanısıra, toplamakla da ilgilenebilir. Örneğin mutfak dolabındaki tencereleri dışarıya çıkardıktan sonra yerine koymaya çalışabilir. Kaşık kullanarak kendi başına yiyebilir. Bardaktan dökmeden su içebilir. Küpleri üst üste koymayı, kitabın sayfalarını çevirmeyi, pastel boya ya da parmak boyasıyla resim çizmeyi sever. Lavaboya erişmesi için yardım ederseniz, beceriksiz de olsa ellerini yıkayabilir. Elbiselerini soymaya ve giymeye ilgi gösterir. (Can’ın küçük motor becelerilerinin son ayda iyice geliştiğini görüyorum. Bu alanda yukarıda tarif ettiğim herşeyi yapabiliyor. Çoraplarımızın bulunduğu çekmeceleri boşalttıktan sonra, onları geri koymaya başlamış olması sevindirici Son dönemde resim yapmaya ilgi gösterdiğinden, dün ilk boyama kitabını aldık. Gururla söylemem gerekiyor ki, dün ilk kez koltuklarımız ve sehpamızın üzeri de pastel boyayla güzelce çizildi Ne gülüyorsunuz canım. Bu da bir gelişim. Bu arada ahşaptan pastel boya lekesi nasıl çıkar bilen var mı? Ühüü!)

Konuşma Gelişimi

• Dil gelişimi: Bu yaştaki bebekler 10-15 arasında kelimeyi kullanabilir. Bazı çocuklar “Süt ver!” gibi 2 kelimeyi içeren basit cümleler kurabilir. Konuştuğu kelimelerden bazıları ebeveynler dışındaki kişiler için (ve hatta bazen ebeveynler için bile) anlaşılmaz olmakla beraber, gün geçtikçe anlaşılır hale gelecektir. Kimi zaman da kelimeler yerine beden dilini iletişim kurmak için kullanır. Mesela kucağa alınmak istediğinde kollarını yukarıya uzatır. (Konuşma gelişimi konusunda Can’a ilginç birşeyler oldu. Daha önceki aylarda anne, baba, mama gibi yaklaşık 7-8 kelimeyi açık olarak söylerken, son dönemde bunları pek kullanmaz oldu. Onun yerine bir anlamı olmayan ancak soru gibi tonlamalar içeren sözcükleri kullanıyor. Bunları işaretler ve beden diliyle destekleyerek anlatmak istediklerini anlatıyor. Çoğu zaman istediği şeylerin yerini işaret ettiği için ne dediğini anlıyoruz. Ancak bazen uzakta bir yeri işaret ederek ciddi-ciddi birşeyler anlatıyor. Biz de sanki anlıyormuş gibi “Hı-hı, evet, öyle mi oldu?” diye konuşmasını teşvik ediyoruz. Konuşmasının anlaşılır olacağı günleri iple çekiyoruz.)
• Dil patlaması: Ortalama olarak 18.ayda bebekler dil patlaması denilen bir durum yaşarlar. Bunun anlamı çok hızlı bir şekilde (günde en fazla 10 kadar) yeni kelimeler öğrenmeleridir.
• Konuşmayı teşvik etmek: Bebeğinizin konuşmasını geliştirmek için şu taktikleri deneyebilirsiniz:

— Bebek konuşması yapmayın. Bebeğiniz “Pikap oku” dediğinde “Kitap okuyalım” diyerek, nesnelerin gerçek adlarını öğretin. Basit cümlelerle konuşun.

— Günlük hayatta yaptığınız işleri açıklayın. Mesela “Şimdi sütünü ısıtıyorum. Birazdan uykuya gideceğiz.” gibi…

— Konuşmayı detaylandırın. Çocuğunuzun söylediği kelimeyi tekrar edip, ona başka kelimeler ekleyin. Mesela çocuğunuz “Elma” diyerek elma yemek istediğini söylüyorsa ona sadece elmayı uzatmaktansa, “Evet, bu bir elma. Şimdi bu kırmızı ve lezzetli elmayı yiyeceğiz.” gibi cümleler kurabilirsiniz.

— Çocuğunuza kitap okuyun. Ne kadar çok kitap okursanız o kadar iyidir. Özellikle kafiyeli sözlerin bulunduğu kitaplar dil gelişimi için faydalıdır. Şarkı söylemek de faydalı olacaktır.

— Sorular sorun. Çocuğunuzun konuşma düzeyi ne olursa olsun ona çeşitli sorular sorarak yanıt vermesini bekleyin. Sorularınız “evet-hayır” gibi kısa cevaplar gerektiren sorular olmasın. Birden fazla kelime kullanarak yanıtlayacağı sorular seçin. Ancak konuşmak istemiyorsa ya da konuşmaya hazır değilse onu zorlamayın.

Algısal ve Kavramsal Gelişim

• Algıda artış, hafızanın gelişmesi: 18 aylıklar çevrelerinde olan bitenleri iyice anlamaya başlar. Bazı basit hafıza oyunlarını oynayabilir. Her nesnenin bir ismi olduğunu öğrenmeye başlar. Göz, burun, kulak gibi vücut organlarının nerede olduğu sorulunca söyleyebilir. (Son ayda Can’da olan en büyük gelişimlerden biri pek çok nesnenin ismini öğrenmesi ve anladığı komutların sayısının artması oldu. Emzik, biberon, lego, kitap gibi nesneleri “ver!” deyince, yerini işaret etmeseniz de getirebiliyor. Dünden beri “yere otur” deyince oturuyor. “Gezmeye gidelim” deyince hemen pıtır pıtır koşarak kapının önüne gidiyor. İşin güzeli bana yardımcı olmaya da başladı. Dün yemek yaparken ufak bir sarmısak kabuğu erişemeyeceğim bir yere düştü. Can’ı çağırıp, sarımsak kabuğunu yerden alıp bana vermesini istemek ve bunu yaptığını görmek çok keyifliydi.)
• Problem çözme yeteneği: Bu yaştaki bebeklerin problem çözme yetenekleri iyice gelişmeye başlar. İstediği şeyleri elde etmek için değişik yöntemler dener. Mesela çocuk kilitlerini açmaya çabalar, araba koltuğunun emniyet kemerini çözmeye çalışır. (Bu ay Can’da gözlediğim en hoş yeteneklerden biri de sırt çantasının kilitlerini kapamaya ve fermuarını açmaya başlaması oldu. Çantasının fermuarını açıp içine oyuncaklarını dolduruyor. Çantayı benim yardımımla sırtına takıyor, biraz uzaklaşıyor, gizli bir iş yaparcasına bana sırtını dönüyor ve çıt diye kilidi kapatıyor. Sonra da marifet yapmış gibi bana dönüp, sırıtıyor.)
  
• Disiplin: Bu yaştaki çocuklar yapamadıkları ya da yapmaları yasaklanan şeylerin üzerine gitmeye bayılır. Gerek siz, gerekse dikbaşlı ufaklık “Hayır!” sözcüğünü bol bol kullanıyor olabilirsiniz. 18 aylık çocuğunuza disiplin verirken kötü davranışı cezalandırmak yerine, güzel davranışını ödüllendirmek yoluna gidin. Ayrıca sizin davranışlarınızı taklit etme eğilimi olduğundan, yapmasını istemediğiniz hareketleri onun önünde sergilememeye özen gösterin.
  

Sosyal ve Duygusal Gelişim

• Diğer çocuklar: Bu ayda sosyal beceriler gelişmektedir. Diğer çocuklarla iletişim kurmak konusunda daha istekli olmasına rağmen, henüz beraber oyun oynamak için erkendir. Oyun sırasında arkadaşlarını iter ya da onlara vurursa bu bebeğinizin kötü huylu ya da antisosyal olduğunu göstermez. Henüz bu davranışların can yakacağını algılamamaktadır. Böyle durumlarda nazikçe onu o ortamdan uzaklaştırmak gerekir. Bu yaşta diğer çocuklar oyun arkadaşı olmaktan çok merakla incelenecek bir objedir. Bebek sosyal ortamlara ne kadar sık girerse, uygun davranmayı da o kadar hızlı öğrenir. (Can’ın diğer çocuklara bariz bir ilgisi var. Biraraya geldiklerinde elindeki oyuncakları diğer çocuklarla ya da yetişkinlerle paylaşmaktan hoşlanıyor. Kimi zaman diğer çocuklar elindeki oyuncağı alıyor. Bu durumda ağlamayıp, başka oyuncaklarla ilgileniyor. Yani şimdilik oğlum “vur ensesine al lokmasını!” kıvamında )
• Bakıcılar: Kendine güveni gün geçtikçe arttığından, ebeveynler dışında başka biri tarafından bakılma konusunda da rahatlamaya başlar.
• Güven duygusu: Duygusal anlamda gelişmekte olduğundan güven duygusunu destekleyecek özel bir battaniye ya da oyuncak edinebilir. Rahatlamaya ihtiyaç duyduğu anlarda saçını oynamak, ileri-geri sallanmak ve parmağını emmek gibi hareketler yapabilir. Bu alışkanlıklar çoğunlukla 4 yaş civarında kendiliğinden geçtiği için müdahale etmeye gerek yoktur.

Yemek Düzeni

• Kendi başıma: 18 aylık bebekler herşeyi kendi başlarına yapmak istedikleri bir dönemdedir. Kaşık ve çatal kullanarak yemeklerini kendi yerler. Büyükler için yapılmış olan bardaklardan içmekten hoşlanırlar. Bardaktaki suyu dökmemeye başlar. (Bütün bu bağımsızlık denemeleri kulağa hoş gelse de bir de yemekleri reddetme huyumuz var ki tam evlere şenlik. Bir şeyi yemek istemediğinde 40 takla atsanız da sonuç değişmiyor. Bu arada Can’ın yediği-içtiği şeyleri not almayı 18.ay dönümü itibarıyla bıraktık. Bu da bizim için büyük bir gelişme oldu.)

Tuvalet

• Tuvalet eğitimi: Pek çok bebek için bu yaş erken olsa da, bazı bebekler 18 ay itibarıyla tuvalet eğitimine hazırdır. Bebeğin tuvalet eğitimine hazır olduğunun sinyallerinden bazıları büyük ve küçük tuvaletini tutabiliyor olması ve kendi başına elbiselerini soyabiliyor olmasıdır. Bebek tuvalet eğitimine zorlanmamalıdır. Ancak kendi kendine bu konuya ilgi gösteriyorsa bu ilgisi desteklenebilir.

Uyku

• Uyku problemleri: Bu yaştaki bebeklerde bazı uyku problemleri gözlenebilir. Gündüz uykularına yatmak istememek, gündüzleri iki defa uyuyorsa bire indirmek, geceleri geç yatmak istemek ve sabahları çok erken kalkmak istemek gibi durumlar oluşabilir. (Can gündüz uykularını ikiden bire indireli çok oldu. Buna bir şekilde alıştık. Çünkü iki kısa uyku yerine bir uzun uyku uyuyor. Bununla beraber son ayda 1-2 kere o tek gündüz uykusunu da kaldırmak istedi. Sonuç hem onun hem de bizim için çok zor oldu. Umarım gündüz uykusunu tamamen kaldırmayı hedeflemiyordur. Geceleri yatışta da yine son dönemde zorluk çekiyoruz. Uyuması 40 dakika – 1 saati buluyor. Ayrıca geceleri hala 1-2 kere uyanıyor. İlk uyanışında süt içip devam ediyor,ama, ikinci uyanışında hem süt içmek hem de benim yanıma gelmek istiyor. Anlayacağınız bu aralar yine uykudan yana dertliyiz.)

18 Aylık Bebeklere Uygun Oyunlar ve Oyuncaklar

• Bebek mutfakta: Bu yaştaki bebekler sizin yaptığınız işleri taklit etmekten hoşlanır. Zamanınız olduğu birgün mutfaktaki basit işlere yardımcı olmasını isteyerek keyifli zaman geçirebilirsiniz. 18 aylık bebeklerin yapabileceği işler: Bebek merdivenine tırmanarak sizin de yardımınızla lavabonun içindeki sebzeleri yıkamak (elbette çok özenli bir iş çıkarmasını beklemeyin), sofraya peçeteleri dizmek, plastik tabak ve bardakları bezle kurulamak olabilir. (Can’ın eline ıslak mendil geçtiği zaman yatak odamızdaki şifonyerlerin tozunu almaya bayılıyor.)
• İsim söylemece: Günlük hayatta kullandığınız nesneleri ya da el, ayak gibi vücut organlarını tek tek parmakla gösterip “Bunun ismi ne?” diye sorabilirsiniz. Bebeğiniz sık kullanılan bazı nesnelerin ismini söyleyerek sizi şaşırtabilir. İsimleri öğretmek için bol bol tekrar yapmanız gerekir.
  

• 18. aya uygun oyuncaklar:

—Tekme atabileceği ya da yerde sürebileceği toplar, şişme plaj topları
—Yerde sürebileceği tren ya da arabalar
—Kare, üçgen gibi şekillerin ilgili boşluklara konulduğu basit yap-bozlar
—Kabloları çıkarılmış eski telefonlar
—Pastel boya, parmak boyası

Sevgiler,
Tanla

Diğer yazılarım için>> BebekveBen.com
Facebook>> Bebek ve Ben
Twitter>> Bebek_ve_Ben

Kaynaklar

Baby Center | Baby Centre | Ivillage | Live Strong | Parents.com | Parents.com 2 | WhattoExpect.com