Kısırlık Tedavisinde Hangi İlaçlar Kullanılır?

Klasik gebe kalma yöntemlerini denemiş fakat başarıyla sonuçlanmamış kadınların sıkça tercih ettiği, gebeliğe yardımcı tedavilerden biri de tüp bebek yöntemidir. Bu yöntem erkek ve dişi hücrelerinin laboratuvar ortamında birleşmesini sağlar. Oluşan embriyoların, anne rahmine transfer yöntemiyle uygulanmasıyla birlikte tüp bebek yöntemi başarıyla neticelenmiş olur.

Tüp bebek tedavilerindeki hedef yeterli sayıda ve sağlıkla embriyo oluşturulmasıdır. Tedavi esnasında kullanılması gereken ilaçlar üremeyi kolaylaştıracak olan hormon ilaçlarıdır. Tedavide kullanılacak ilaçların belirlenmesinde hastanın yaşı, hormon düzeyleri, ultrasonografide görülen yumurtalıklarının rezervi önemli yol oynamaktadır. İlaçların kullanım şekli ve dozu bu tetkiklerin kriterlerine göre belirlenir, her hastaya özel tedavi uygulanır. Tüp bebek tedavisi gören kadınlara ilaçlar, adet döneminin ikinci ya da üçüncü günü muayene sonrası başlatılır. Fakat bazı hastalarda da gerek görüldüğü takdirde adet döneminin 21. günü de başlanabilmektedir.

Tüp bebek tedavilerinde kullanılan ilaçları 4 ana gruba ayırabilmekteyiz. Bunlar; yumurtalıkları baskılayan ilaçlar, yumurtalıkların uyarılması için kullanılan ilaçlar, yumurtaların olgunlaşması için uygulanan ilaçlar ve embriyonun rahim içine tutunmasına yardımcı olan ilaçlardır. İlaçların dozu ayarlanamadığı ve yüksek dozda ilaç verildiği zamanlarda hastada yumurtalıkların aşırı uyarılma hastalığı (OHSS) dediğimiz bir hastalık oluşur. Bunun neticesinde yumurtalıklarda aşırı büyüme, karın içinde su toplama, karın şişmesi ve gerginlik hissi oluşur. İlerleyen saflarda ise hasta bazen yoğun bakım tedavisi uygulanabilecek kadar ağır şekilde rahatsızlanabilir.

Sağlıktaki büyük teknolojik gelişmeler sayesinde, bugün kısırlık alanında birçok yeni ve etkin içeriğe sahip ilaç çeşitleri bulunmaktadır. Bu ilaçların amacı overlerde yeterli büyüklüğün sağlanması ve yeterli sayıda follikül gelişimine neden olup, gebe kalma oranını arttırmayı sağlamaktır. Özellikle tüp bebek gibi yardımcı üreme tekniklerinde birden fazla follikül (tek bir yumurta hücresini saran ve besleyen yapı) elde edilmesi başarı için çok önemli faktörlerden biridir.

Tüp bebek yönteminde kullanılan ilaçlar şöyle şıralanabilir:

Klomifen: FSH (beyinde hipofizden salgılanan ve yumurtalıklardaki folikülleri uyarıp büyümesini sağlayan hormon) salınımını arttıran Klomifen, kısırlık tedavisinde kullanılmaya başlayan ilk ilaçlardan biridir. Tablet şeklinde bulunan ilaç, genelde adet döngüsünün 5 ya da 9. günleri arasında kullanılmaya başlanması gerekimektedir. Bu ilaç overlerde birden fazla follikül gelişimine yardımcı olabilir.

Human Menapozal Gonadotropinler (HMG): Menapoz dönemi sonrası kadınların idrarından saflaştırılarak elde edilen, FSH ve LH (yumurtlamaya yakın dönemde artış gösteren hormon) hormonlarını birlikte içeren ilaç türüdür. Günlük olarak uygulanan deri altı enjeksiyonudur. IVF (laboratuvar ortamında döllenme) ve ICSI için yumurtalıkların uyarılmasını sağlamakta ve birden fazla follikül elde edilmesi için uygulanmaktadır.

Uriner FSH: Menapoz dönemi sonrası kadınların idrarından saflaştırılarak elde edilen, sadece FSH hormonu içeren ilaçtır. Günlük olarak hastaya deri altı enjeksiyonu olarak uygulanmaktadır. Döllenmenin sağlanması için yumurtalıkların uyarılması ve birden fazla follikül elde edilmesi için kullanılmaktadır.

Gonadotropin Relasing Hormon Agonistleri (GnRHa): Beyindeki hipotalamus adlı merkezden salınan hormonun sentetik halde elde edilen biçimidir. İğne yöntemiyle ya da burundan sprey olarak alınabilir. Hipofiz bezinden FSH ve LH hormonu salgılanmasına yardımcı olur. LH hormonu seviyesinin erken yükselmesi, tedavi sürecindeki çok önemli sorunlardan biridir. Bu durum folliküllerin tahmin edilen süreden önce çatlamasına neden olabilir. Böylece sayı ve kalite olarak yeterli yumurta elde edilme şansını azaltabilmektedir.

GnRH Antagonistleri: İşlev bakımından GnRH analogları ile aynı etkiye sahiptir. Ancak etki gösterme ve kullanım süresi daha kısa olduğundan, hastaların tüp bebek merkezlerine gitmesi gereken gün sayısını indirerek, tedavinin maliyetini aza indirger. Diğer bir avantajı da hastaya yapılan enjeksiyon sayısının daha düşük olmasıdır.

Rekombinant FSH: Rekombinant FSH preparatları %100 olarak saf biçimdedir. Laboratuvar koşullarında, genetik mühendislik sayesinde üretilmektedir. Eskiden yalnızca subkütan (deri altına) yöntemle enjeksiyon yardımıyla uygulanan ilacın, şimdililerde otomatik doz ayarı yapan kalem şeklinde olanları da mevcuttur. İlacın hedefi, FSH yumurtalıkları uyararak birden fazla follikül gelişimini sağladıktan sonra, gebeliği kolaylaştırmak için birden fazla yumurta elde etmektir.

Human Koryonik Gonadotropini (Çatlatma iğnesi): Yumurta toplanmasından yaklaşık olarak 35 - 36 saat öncesinden hastaya enjekte edilir. Bu enjeksiyondan tahmini olarak 36 - 38 saat sonra follikül çatlaması sağlanarak yumurtalar salınır. HCG enjeksiyonunun zamanlaması oldukça önemli olduğundan mutlaka gereken zamanda uygulanmalıdır. Bu hormon, folliküller içindeki yumurtaları olgunlaştırarak döllenmeye hazırlar ve progesteron salgılanmasını başlatır. Doğal bir hormon olan LH’a benzeyen bu ilaç tipi, sorun yaşayan kadında yumurtanın çatlamasına neden olmaktadır.

Letrazol: Muayene sırasında yumurta gelişiminin zor olacağı anlaşılan hastalarda kullanılan bu ilaca adetin 2 veya 4. gününde başlanır. Günde 2 tablet olmak üzere toplamda 5 gün boyunca kullanılması gerekir. Doz yeterli gelmediği ve yumurta gelişimi gerçekleşmediği takdirde, doktorun uygun gördüğü şekilde arka arkaya 3 - 4 adet kullanılabilmektedir.

Progesteron: Rahim içini döşeyen ve döllenen yumurtanın yerleştiği tabakanın sağlıklı büyümesi ve gelişebilmesi için gerekli olan bu hormonun, vücut tarafında yeterli olarak sağlanamadığı takdirde embriyonun rahme sağlıklı olarak yerleşmesi olanaklı değildir. Bu yüzden gebeliğe yardımcı işlemlerde yerleşmeyi desteklemek için bu hormon dışarıdan sağlanmalıdır. Bu tedavi işlemi vajinal fitil ya da jel olarak uygulanmaktadır.

Prednol: Gebelik oluşumu döneminde meydana gelebilecek bağışıklık sistemince red reaksiyonunu engellemek amacıyla kullanılan ilaçtır. Günde tek doz kullanılması gereken bu ilaca, yumurta toplandığı gün başlanır ve 4 gün boyunca devam edilir.