Gebelik Şekeri ve Riskleri

Şeker hastalığı (diyabet) kanda yüksek şeker düzeylerinin oluşmasına sebep olan bir hastalıktır. Bazı kadınlarda hamile kalmadan önce diyabet zaten var olabilir. Bazı kadınlarda ise “gestasyonel diyabet” olarak isimlendirilen gebelik şekeri ortaya çıkabilir. Neredeyse her 150 hamileliğin 1'inde pregestasyonel DM (hamilelik öncesi şeker hastalığı) görülebilmektedir.
Şayet anne adayının hamile kalmadan evvel şeker hastalığı var ise, hamilelik süresi boyunca kan şeker düzeyinin kontrol altında tutulabilmesi, hamilelikten önceki halinden daha güç olabilir.
İnsülin dozunun değiştirilmesine gereksinim duyulabilir.

Gebelik şekeri nedir?

Gebelik henüz gerçekleşemeden herhangi bir şeker hastalığı ya da belirtisi olmayan bir anne adayında, gebelik esnasında glukoz yani şeker değerlerinde yükseklik olabilir. Bu da gebelik şekerine işaret eden bir durumdur. Gebeliğin 24-28 haftaları arasında şeker su testi diye bilinen, glukoz yükleme testi aracılığı ile tarama yapılır. Sonuçlar 100 gram oral glukoz testi ile kesin tanıya varılır.

Gebelik şekerinin anne adayı ve bebek için riskleri nelerdir?

Şeker hastalığı gebelik esnasında da kendini gösterse, gebelikten önce de başlamış olsa da, anne adayı ve bebek için bir takım riskleri de beraberinde getirir. Şeker hastalığına sahip anne adaylarında, şeker düzeyleri gebelik süresince ne denli düzgün devam ederse, diyabetin açacağı riskler o denli azalır. Gebelik esnasında kendini göstermeye başlayan şeker hastalığında (diyabet), görülebilen riskler, gebelikten önce zaten var olan şeker hastalığına göre daha azdır. Şeker hastası anne adaylarının hamilelik sürelerince yüksek tansiyon (hipertansiyon), hamilelik zehirlenmesi, düşük ve erken doğum gibi riskler şeker hastası olmayan bir anne adayına göre daha yüksek olmaktadır.

Hamilelikten önce ortaya çıkmaya başlayan şeker hastalıklarında bebekte kimi anomalilerin ortaya çıkma olasılığı artar. Fakar hamilelikte ortaya çıkan gestasyonel şeker hastalığı bebekte anomalilere yol açmaz. Açsa dahi bununla ilginin çok az olabileceğine dair araştırmalar yapılmaktadır.

Hamilelik öncesi ya da hamilelik esnasında meydana gelen şeker hastalığı kaynaklı normalden iri denilen yani makrozomik bebek gelişimi ve bunun yol açtığı sezeryan doğum zorunluluğu sebebiyle risk ihtimalleri yükselir.

Anne adayında hamilelikten önce zaten mevcut olan şeker hastalığına sahip kişilerde hamilelikten hemen önceki bir kaç ay ve hamilelik süresince şeker düzeyleri ne denli normal devam eder ise, bebekte oluşabilecek anomali gelişme olasılıkları o denli düşecektir. Şeker seviyeleri sürekli yüksek seyreden ve kontrol edilmeyen hamileliklerde bu risk daha yüksektir.
Bu sebepten dolayı HbA1C ve glikoz takipleri çok fazla önem teşkil eder.

Diyabetik hamileliklerde bebekte görülebilecek riskler:

• Doğumun ardından yaşanabilecek solunum sıkıntısı (respiratuar distres)
• Bebeğin iri olması (makrozomi)
• Daha olarak görülen bebeğin normalden küçük olması (SGA)
• Bebekte doğum ardından sonra hipoglisemi yani şekerin düşmesi, polisitemi, hipokalsemi, hiperbiluribinemi (sarılık)
• Kalp anomalileri (VSD, TGA, kardiyomyopati…)
• Beyin ve santral sinir sistemi anomalileri (Anensefali, spina bifida, kaudal displazi)
• Böbrek anomalileri
• Sindirim sistemi anomalileri
• Kulak anomalileri

Gebelikte şeker hastalığı belirtileri nelerdir?

Gebelik şekeri, anne adayında mevcut ise;

• Susuzluk hissi,
• Kilo kaybı,
• Çok fazla yemek yeme ihtiyacı,
• Normalinden çok daha fazla idrara çıkmak,
• Sürekli yorgunluk hali gibi belirtiler görülebilir.

Fakat çoğunlukla gebelikte şeker hastalığı kendini belirtilerle göstermeyebilir. Anne adayına uygulanacak olan tarama testi ya da tahliller aracılığı ile saptanır.

Şeker değerleri normalde kaç olmalıdır?

Gebelik şekerinin değerlendirmesi için uygulanan 50 gram glukoz yükleme testinde sınır değer 130 ya da 140 şeklinde belirtilmiştir. Belirtilen rakamlardan yüksek çıkan test sonuçlarına 100 gram oral glokoz testi uygulanır. 100 gram glukoz testinde açlık şeker değeri 95'ten büyük olmalıdır, 1.saat, 2.saat, 3. saat değerleri sırasıyla 180, 155 ve 140 değerinin altında olmalıdır. Bu 4 değerden ikisinin yüksek çıkması neticesinde gebelik şekeri teşhisi koymak için yeterlidir.

Gebelik şekeri tedavisi nasıl uygulanır?

nin tedavisinde diyet tedavisi uygulanır. Şayet diyet tedavisi yeterli gelmiyosa insülin tedavisine başlanabilir. Gebelik durumu bulunmayan hastaların kullandığı şeker hapları hamilelikle uygulanamazlar. Doğumun ardından çoğunlukla şeker yüksekliği kendi kendine düzelebilir. Buna bağlı olarak da diyet ya da ilaç tedavisine ihtiyaç duyulmaz. Fakat buna karar vermek için, doğum sonrasında tahliller yapmak gerekir.

Gebelik diyabeti tedavi edilmez ise neler olabilir?

• Anne adayının kanındaki şekerin yüksek düzeyde seyretmesi, bebeğin fazlaca irileşmesine yol açabilir. İri bebeklerde, doğum öncesinde ve doğum esnasında daha çok sorunun meydana gelme olasılığı mevcuttur. İri bebeklerde sezeryan yapılması zorunlu olabilir. Doğum esnasında omuz takılması, doğum travması, doğumun uzun sürmesi gibi problemler de yaşanabilir.
• Hamilelikten önce kendini gösteren şeker hastalığına sahip kişilerde, gebelik esnasınsa bebekte bazı anomalilerin görülme riski daha fazladır. Fakat hamilelikte ortaya çıkan gestasyonel diyabet (GDM) bebekte anomalilere sebep olmamaktadır, olursa da çok hafif ilgili olabilir.
• Hamilelik süresince, “pre-eklampsi” olarak isimlendirilen yüksek tansiyon riski ortaya çıkabilir. Yüksek tansiyom bebekte ya da anne adayında risklerin oluşmasına sebep olabilir.
• Erken doğumlar görülebilir.
• Bebeğin doğumunu takiben, “hipoglisemi” olarak isimlendirilen, kan şekeri düzeyinde düşüklük durumu ortaya çıkabilir.
• Bebeğin doğumunu takiben, akciğerleri tam gelişemediği için solunum sorunları kendini gösterebilir.
• Ani bebek ölümleri gerçekleşebilir.
• Doğum ardından RDS (bebekte solunum) sorunları oluşabilir.
• Doğum ardında bebekte hipoglisemi yani, kan şekeri düşüklüğü ve biluribin yüksekliği, polisitemi yani, bebekte kan hücrelerinin fazla oluşu durumları görülebilir.
• Şeker hastalığı olan anneden doğan bebeklerde şeker hastalığı bulunmayan anne çocuklarına nazaran ileriki yıllarda Tip 2 diyabet ve gebelikte (gestasyonel) diyabet oluşma riski neredeyse 20 kat fazla görülme riskine sahiptir.
• Gebelik şekeri görülen anne adaylarının bebeklerinde şeker hastalığı görülme olasılığı %33 gibi bir orana sahiptir.

Prof. Dr. Cem Fıçıcıoğlu

www.cemficicioglu.com.tr