Gemi mezarlığında muamma! 6 ayda 157 milyon dolar kazandırdı: Tek sorun asbest
14.11.2024 - 07:22 | Son Güncellenme:
Gemiler yaklaşık 25 yaşını doldurduklarında artık pek güvenilir olmuyor. Yaşlanan gemiler de genellikle son seferlerini hurdalıklara yapıyor. Geri dönüştürme tesislerine milyonlarca lira kazandıran gemi hurdaları, sahipleri içinse yıllarca kazandırdıkları parayı bir anda gemi söküm ekiplerine teslim etmek anlamına geliyor. Bu da gemi mezarlıklarını, kıyının en manzaralı yerine kurmakla sonuçlanıyor.
Derleme: Zeynep Dilara Akyürek / Milliyet.com.tr - 2008’de tüm dünyayı etkileyen ekonomik krizden sonra geri dönüşüm hareketleri yeniden yükselişe geçmişti, ta ki 2024’e kadar… Bu yılın ilk çeyreğinde sadece 2 milyon ton gemi geri dönüştürüldü. Bu son 20 yılda kaydedilmiş en düşük rakamdı. 2024 her ne kadar durgun olsa da 2023-2033 yılları arasında geride kalan 10 yılda geri dönüştürülenden iki kat daha fazla geminin geri dönüştürülmesi bekleniyor. Gemiler suya indirilecek kadar güvenli olmadığında ya da kullanılamaz hale geldiğinde yüzen bir enkazdan devasa bir hurdaya dönüşüyor. Ancak geri dönüşüm her gemiye uygulanamıyor. Özellikle 1 Ocak 2011'den önce inşa edilen gemilerde görülen ve akciğer kanserine sebep olan asbest, o tarihten sonra tüm gemiler için yasaklandı. Böyle bir durumda geri dönüşüm merkezlerinde çalışanları kanserojen maddelerden korumaya yönelik önlemler alınıyor olsa da, 2011’den önce inşa edilen gemilerin bir kısmı geri dönüştürülemedi. Yapılacak tek şey, suyu ve toprağı kirletme riski taşıyan gemileri kaderine terk etmek oldu. Bugünlerde Moritanya'nın kuzeyindeki Nouadhibou Limanı, dünyanın en büyük gemi mezarlığına ev sahipliği ediyor. 300'den fazla batırılmış geminin sonsuzluğa terk edildiği yerde ise milyon dolarlar yatıyor!
HER YIL 700'E YAKIN GEMİ HURDAYA ÇIKIYOR
Dünya sularında 90 binden fazla gemi bulunuyor. Her yıl yeni gemilerle genişletilen filolar, eski gemilerini hurdaya çıkarıyor. Buraya kadar doğal olan döngü, hurdaya çıkan gemilerin geri dönüştürülmesiyle ekonomik anlamda büyük kar sağlıyor. Ancak hurdaya çıkan ve geri dönüştürülemeyen gemiler suyu, toprağı ve ne yazık ki insan sağlığını olumsuz etkiliyor. Her yıl 500 ila 700 gemi son seferini geri dönüşüm merkezlerine yapıyor. Artık kullanılamayacak olan gemilerin kar getirmesinin tek yolu olan geri dönüşüm işlemi gemi sökümüyle başlıyor. Bu alanda çalışan işçilerin sağlığına zararlı etkilerinin yanında gemi sökümü oldukça kirletici bir endüstri.Bunun en büyük nedeni ise ortalama büyüklükteki bir geminin 7 tona kadar asbest içerebiliyor olması. Yüksek oranda asbest içeren gemiler sökülemediği için, kıyılarda kaderine terk ediliyor. Dünyanın en büyük gemi mezarlığı olan Nouadhibou Limanı’nda 1980’li yıllardan itibaren, gemilerin bir kısmı ekonomik, diğer bir kısmı ise Moritanya'nın sınırlı geri dönüşüm kapasitesi ve altyapı eksiklikleri nedeniyle terk ediliyor. Devasa ticari gemiler, balıkçı tekneleri, tankerler ve kargo gemilerinin bulunduğu bu kıyı mezarı, çevre için de bir tehdit oluşturuyor. Çünkü paslanan gemiler zamanla denizi kirletiyor.
Moritanya’daki liman yetkilileri, düşük gelirli balıkçılar ve kargo gemisi sahiplerinden ücret karşılığında eski gemilerini Nouadhibou Limanı’na bırakmalarına izin verdi. Böylece gemi sahipleri çok daha masraflı olan geri dönüşüm veya söküm sürecinden kurtulmuş oldu. 2021 verilerine göre gemi geri dönüşümde pazar payının yüzde 98'lik oranını elinde bulunduran Bangladeş, Hindistan, Pakistan gibi ülkelerden sonra 4’ücü sırada yer alan Türkiye, İzmir Aliağa'daki 22 gemi geri dönüşüm merkezi ile Akdeniz'deki tek adres olma yolundaydı. 2021’in ilk yarısında, Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca 60 hurda geminin geri dönüşümü gerçekleştirilmişti. Ek olarak ilk 6 ayda hurda gemilerden ekonomiye 157 milyon dolar katkı sağlandı. Bir önceki yılın ilk yarısında 265 bin ton çelik ağırlığında 56 gemi geri dönüşüme alınmıştı. 2020'nin ilk yarısına göre, 2021’in aynı döneminde geri dönüşüme alınan gemi sayısı yüzde 5, çelik ağırlığı ise yaklaşık yüzde 70 arttı.
GEMİ MEZARLIĞININ ARTISI DA VAR
Nouadhibou, 100 bin kişilik nüfusuyla Moritanya'nın ikinci büyük yerleşim yeri olmasıyla son derece önemli bir şehir. Ancak ülkenin sınırlı istihdam olanakları nedeniyle ne kadar önemli olursa olsun, ‘fakir’ bir bölge. Ülkedeki ekonomik sıkıntılar yerel hükümetin yolsuzluk yapmasına zemin hazırlıyor. Büyük tekneleri sökmek masraflı bir işlem ve gemi sahipleri, küçük bir rüşvet karşılığında hurdaları Nouadhibou koyunda terk edebiliyor. Körfezin sularına sızan toksik yağlar, boyalar ve pasın yarattığı çevresel sorunlar bir yana, çürüyen gemiler bazen fayda da sağlıyor. Terk edilmiş gemilerin geri dönüşümü için yapılan girişimler sürerken gemiler, balıklar ve su altı yaşamı için yeni yaşam alanları sağladı. Ayrıca şehrin hayati önem taşıyan balıkçılık endüstrisine popülasyonu artırarak destek oldu.
Kaderine terk edilen gemiler istihdam ve gelir kaynağı olmasına rağmen, deniz kurtarma şirketlerinin temizleme faaliyetlerine en kısa sürede başlaması bekleniyor. Bu tür temizlik operasyonları, liman kentinin değerini artırmakla da kalmıyor. Kısaca gemi mezarlığı çevreyi kirletirken, batık gövdeler yapay resifler haline geldi ve balık popülasyonunu olumlu etkiledi. Böylece Moritanya ve Nouadhibou ekonomisinin daha yoksul kesimlerindeki parasal krizleri hafifletme potansiyeline sahip.
LİMANIN EN ÜNLÜ GEMİLERİ
Körfezde terk edilen ilk gemi, Fransız Donanması'na ait bir kruvazör olan Chasseloup-Laubat'tı. 97,5 metre uzunluğundaki gemi, daha sonra 1920'lerde yüzen bir platform olarak kullanılmaya devam etti. 1914'te I. Dünya Savaşı'nın başlamasından sonra Chasseloup-Laubat gemisi, Korfu'daki ana Fransız filosunu desteklemek için bir damıtma gemisine dönüştürüldü. Kaderi ise gelecekte yanına bırakılacak 299 gemi gibi Moritanya'nın Nouadhibou koyuna terk edilmekle sona erdi. 1926’da bu Fransız gemisiyle başlayan süreç 100 yılı aşkın süre devam edecekti. Zamanla Nouadhibou’nun mali sıkıntıları daha da kötüleşiyor ve nakliye topluluğu da bu durumdan etkileniyordu. 1980'lere gelindiğinde Nouadhibou koyunda terk edilmiş gemilerin sayısı önemli ölçüde arttı.
Nouadhibou kıyı şeridinin en ünlü ve en büyük gemisi olan ve yaklaşık 117 fit uzunluğundaki soğutmalı gemi United Malika, 4 Ağustos 2003'te karaya oturdu. Aslında bir balıkçı gemisi United Malika’dan, mürettebatın 17 üyesi de sağ kurtuldu ve Moritanya Donanması tarafından kurtarıldı. Gemilerden insanlar kurtarılıyor ancak onlarca yıl hizmette kalan devler bu limana son yolculuğunu yapıyordu. Bugünlerde ise bazıları gemilerin kaldırılması gerektiğini savunurken, bazıları da doğal resif oluşturan gemilerin turistik açıdan da görsel şölen oluşturduğu konusunda hemfikir.
