'Yere düşen yemeği ne yapacağız' sorusuna son! 5 saniye kuralı safsataymış
30.05.2024 - 12:46 | Son Güncellenme:
Yemeği yere düşürdükten sonra oluşan ufak bakışmalar, 'alsam mı almasam mı' tedirginliği, kafadan geçen 5 saniye kuralı gibi ikilemlere artık son! Nihayetinde bilim insanları yere düşen yemek için 5 saniye kuralına yeni bir bakış açısı getirdi.
Bu asla ölmeyecek gibi görünen bir soru: Düşürdüğünüz yemeği yeterince çabuk alırsanız onu yemek güvenli midir? Eski güzel beş saniye kuralı... Evdeki tartışmalara ve sayısız bilim fuarı projesine konu oldu; bazıları bunun gerçek olduğunu iddia ederken bazıları da saçmalık olarak kınadı.
Basit bir soru gibi görünse de bilim bunu her zaman ciddiye almadı. Neyse ki modern araştırmacılar nihayet beş saniye kuralının ardındaki nüansları çözüyorlar.
Bakteriler gıdalara ne kadar çabuk bulaşabilir?
Beş saniye kuralının anahtarı, bakterilerin zemin yüzeyinden yemeğinize ne kadar hızlı aktarıldığını anlamaktır. Rutgers Üniversitesi'nden gıda bilimcisi Donald Schaffner, pek çok kişinin bu ölçümü yanlış anladığını söylüyor. Amatör bilimsel çalışmalar ve televizyonda yayınlanan araştırmalar, bilimsel geçerliliği olmayan deneylere dayanarak konuyu karıştırdı.
Aslında, 2016'dan önce beş saniye kuralıyla ilgili yalnızca bir titiz araştırma yapılmıştı: Clemson Üniversitesi'nde gıda bilimcisi olan Paul Dawson'ın 2007'de yaptığı hakemli bir çalışma. Dawson ve meslektaşları, yiyeceklerin bakterileri hemen toplayabildiğini bildirdi. Ancak bu çalışma daha çok bakterilerin gıdayı kirletmek için yüzeylerde ne kadar süre hayatta kalabileceğine odaklanıyordu.
Bu nedenle Schaffner ve öğrencisi Robyn Miranda, daha çeşitli gıdaları daha farklı koşullar altında test etmeye karar verdi. 2016 yılında Uygulamalı ve Çevresel Mikrobiyoloji Dergisi'nde rapor ettikleri deneyler, beş saniye kuralının aslında hiçbir işe yaramadığını gösterdi. Yiyecek, bakteri kaplı yüzey üzerinde ne kadar uzun süre kalırsa, üzerine o kadar çok bakteri yumağı oluştuğunu, ancak yiyecek yere çarptığı anda bol miktarda bakterinin toplandığını buldular.
Buradaki en büyük suçlu zaman değil nemdir. Islak yiyecekler (bu durumda karpuz), ekmek veya sakızlı şeker gibi kuru yiyeceklerden daha fazla bakteri topladı. Halı kaplı yüzeyler, bilim insanlarının uyguladığı bakteriyel solüsyonu emdiği için fayans veya paslanmaz çeliğe kıyasla gıdalara daha az bakteri aktardı.
O zamandan bu yana, daha fazla çalışma, mutfakta bakterilerin parmaklardan veya et ve sebzeler için aynı kesme tahtasını kullanarak (kullanımlar arasında yıkansa bile) aktarılmasının ne kadar kolay olduğunu doğruladı. 2021'de Endonezya'daki bilim insanları, beş saniye kuralını ve onun belum lima menit olarak bilinen Endonezya'daki karşılığını veya beş dakika kuralını çürütmek için ilham aldılar.
Peki yerden yemek yemek hiç güvenli midir?
Peki, eğer bilim beş saniye kuralını bu kadar çürüttüyse bu, yere düşen yiyecekleri yemenin güvensiz olduğu anlamına mı geliyor? Bu, yüzeye ve ne tür bakterileri alabileceğinize bağlıdır. Dawson, "Hastanedeyseniz ve bir şeyi düşürürseniz, muhtemelen onu yemek istemezsiniz" diyor.
Ancak çoğu durumda, biraz toz ve zemin bakterileri toplayan bir kurabiyeyi yemenin, sağlıklı bir bağışıklık sistemine sahip birine zarar vermesi muhtemel değildir. "Yüzde doksan dokuzunda muhtemelen güvenlidir" diyor. Yine de beş saniye kuralı muhtemelen devam edecek.
Schaffner, "İnsanlar bunun gerçekten doğru olmasını istiyor. Bunu herkes yapıyor; hepimiz yerden yemek yeriz." dedi. Belki de beş saniye kuralının (veya daha gerginseniz üç saniye kuralının) değeri mikrobiyolojiden çok psikolojide yatmaktadır.
Başka hiçbir şey olmasa bile, bir kurala sahip olmak, hoş olmayan davranışlarımız için sosyal olarak kabul edilebilir bir mazeret sağlar. "Beş saniye kuralı!" diye bağırmanız yeterli. Yerden bir kurabiye alıp ağzınıza atmadan önce herkes güzelce gülebilir. Bu da bize düşürdüğünüz jelibonu yiyip yemeyeceğimize karar vermenin başka bir yolunu bırakıyor: Bakın kimse bakıyor mu?
