Boğmaca nedir? Boğmaca hastalığının belirtileri nelerdir?

Boğmaca, hızlı gelişen ve çok bulaşıcı bir enfeksiyon hastalığıdır. Bordetella pertussis olarak adlandırılan bakteriler hastalığa neden olur. Bakteriler, üst solunum yollarındaki silia (ince, hareketli, fırçamsı çıkıntılar) olarak adlandırılan hücrelere tutunurlar. Salgıladıkları toksinlerle bu hücrelere hasar vererek solunum yollarında şişmeye (ödem) yol açarlar.

Boğmaca, son derece bulaşıcı bir hastalıktır ve sadece insanlarda bulunur. Kişiden kişiye kolayca yayılır. Hasta kişilerden öksürük, hapşırma veya uzun süre aynı ortamda aynı havayı solumakla başkalarına bulaşmaktadır. Bebekler, hastalığı genellikle aynı evde yaşadıkları kardeşlerinden, ebeveynlerinden veya bakıcılarından edinirler. Bulaşma henüz hastalık belirtileri ortaya çıkmadan görülebileceğinden, hasta kişiler hastalıklarının henüz farkında olmadan yakınlarındaki kişilere hastalığı bulaştırırlar.

Öksürük başladıktan sonraki 2 haftalık süre, hastalığın en bulaşıcı olduğu dönemdir. Bu dönemde antibiyotik kullanılması bulaştırıcılık süresini kısaltabilir.

BOĞMACA ŞİKAYETLERİ NELERDİR?

Boğmaca özellikle bebek ve çocuklarda çok ciddi ve ağır hastalığa yol açabilmektedir. Hastalık belirtileri, genellikle temastan sonraki 5-10 gün içinde ortaya çıkmaktadır. Ancak bu süre bazen 3 haftaya kadar uzayabilir.

Hastalığın erken döneminde, hastalarda soğuk algınlığı benzeri yakınmalar ön plandadır. Bunun yanında daha az olarak öksürük ve ateş görülebilmektedir. Bebeklerde öksürük çok hafiftir veya olmayabilir. Buna karşın apne (nefes almanın durması) görülebilir. Bir yaş altındaki bebeklerin yaklaşık yarısında hastalık hastaneye yatırılmayı gerektirecek kadar ağır seyreder.

Burun akıntısı, hafif derecede ateş (genellikle hastalık seyrince devam eder), hafif ve ara sıra olan öksürük ve özellikle bebeklerde aralıklı apne (nefes almanın durması) belirti ve bulgularından oluşan erken dönem şikayetleri yaklaşık 1-2 hafta sürmektedir. Boğmacanın erken evresinde görülen bu yakınmalar soğuk algınlığından ayırt edilemediğinden daha şiddetli belirtiler ortaya çıkıncaya kadar genellikle şüphe edilmez veya teşhis edilemez.

Hastalığın 1-2 haftasından sonra boğmacanın tipik belirtileri ortaya çıkar. Bu dönemde hastalarda, kriz seklinde arka arkaya gelen öksürük nöbeti görülür, bu esnada çocuğun nefesi kesilir gibi olur ve arkasından nefes almaya çalışırken çıkardığı ses boğmaca için tipiktir. Öksürük krizleri dakikalarca sürebilir. Hastalar veya ebeveynler çocuklarının öksürük nöbetlerinden ve nefes açlığı çektiklerinden yakınırlar. Ayrıca, nöbetler esnasında çocuklarda renk değişikliği, yüzde kızarma ya da morarma geliştiği yakınmaları olabilir. Öksürük esnasında veya öksürüğü takip eden zorlu derin nefes alma sonrasında kusma görülebilir. Nöbet sonrası çocuklar aşırı yorgun ve bitkinleşir. Bu nöbetler 4-5 hafta kadar sürebilir.

BOĞMACA BELİRTİLERİ

Hastalığın erken döneminde, yaklaşık 1-2 hafta süren burun akıntısı, hafif derecede ateş, hafif ve ara sıra olan öksürük görülür. Bu bulgular basit üst solunum yolu enfeksiyonu veya soğuk algınlığı belirtilerinden ayırt edilmez. Eğer aile içinde boğmaca hastası yok ise veya boğmaca hastasına yakın temas öyküsü bulunmuyor ise genellikle akla getirilmez ve tanınamaz. Bu belirtilerden yaklaşık 1-2 hafta sonra boğmaca için tipik öksürük krizleri ortaya çıkar. Bu donemde arka arkaya gelen keskin öksürük ile akciğerlerdeki tüm hava boşalır ve bunu takiben zorlayıcı ve gürültülü soluk alma görülür. Bu esnada çıkan ses boğmaca için tipiktir. Bu esnada çocuklarda renk değişikliği, yüzde kızarma ya da morarma görülebilir. Öksürük geceleri ya da soğuk havaya maruz kalmak ile artar. Çoğu zaman öksürük nöbetlerin ardından kusma görülür. Bebeklerde öksürük daha az belirgin olup apne (nefes almanın durması) görülebilir. Nöbet sonrasında çok yorgun ve bitkin görünürler. Hastalar öksürük nöbetleri arasında genelde iyi ve rahattırlar. Öksürük nöbetleri 10 hafta veya daha fazla sürebilir. Hastalık büyük çocuklarda ve yetişkinlerde daha hafif seyreder. Tipik nöbetler görülmeyebilir bunun yerine uzun sureli öksürük görülebilir. Yine aşılılarda hastalık belirtileri daha hafif veya fark edilmeyecek kadar hafif seyreder.

Tipik ataklardan sonra iyileşme dönemine girilir. Bu donem 2-3 hafta sürer. İyileşme yavaş olur. Öksürük hafifler ve giderek daha az sıklıkta tekrar eder. Hastalar bu dönemde diğer solunum yolu hastalıklarına duyarlıdır ve eğer başka bir üst solunum yolu enfeksiyonuna yakalanırlarsa öksürük nöbetleri tekrar başlayabilir.

Boğmaca çok ağır seyredebilir ve bazen de ölümcül olabilir. Bir yaş altındaki bebeklerin yaklaşık yarısı hastaneye yatırılmayı gerektirecek kadar ağır hastadır. Hastaneye yatırılma nedenlerinin dörtte biri pnömoni (zatürre), beşte üçü apne (nefes almanın durması), yüzde biri konvülziyon (kontrol edilemeyen şiddetli kasılmalar), üç yüzde biri beyin hasarı nedeniyledir. Bu hastaların yüzde biri ölür. Bu oran çok yüksektir ve aşı ile bu ölümleri engellemek mümkündür.

Büyük çocuklarda ve yetişkinlerde hastalık daha hafif seyretmesine rağmen, pnömoni, baygınlık ve öksürük nedeniyle kaburga kırığı gibi ağır tablolarda görülebilmektedir.

BOĞMACA TEDAVİSİ

Erken antibiyotik tedavisi çok önemlidir. Tipik öksürük nöbetleri başlamadan önce antibiyotik tedavisi başlanırsa hastalığın daha hafif geçmesi sağlanabilir. Antibiyotik tedavisiyle, hastalığın başkalarına bulaşması da engellenmektedir. Hastalık başladıktan 3 hafta sonra her ne kadar belirtiler devam etse de tedavi verilmesinin bir faydası yoktur. Çünkü bakteri vücutta yapacağı hasarı yapmıştır ve artık vücutta bu süreden sonra bulunmaz. Tedavi için kullanılan bir kaç çeşit antibiyotik vardır. Doktorunuz tarafından size en uygun olan antibiyotik seçilecektir. Hastalığı ağır seyredenlerin hastaneye yatırılarak tedavi edilmesi gerekebilir. Aşağıdaki resimde boğmacalı bir bebeğin hastanede tedavi esnasındaki resmi görülmektedir. Resimden de anlaşılacağı gibi hastalık tablosu çok ağır seyredebilmekte ve yoğun destek tedavisine ihtiyaç duyulmaktadır.

Evde tedavi edilen hastalar için, doktorunuzun önermediği hiç bir ilacı kullanmayın. Size reçete edilen antibiyotiği, önerildiği şekilde çocuğunuza verin. Evin içeresinde toz, sigara dumanı, kimyasal temizleyiciler gibi öksürük nöbetlerini tetikleyecek her türlü maddeyi uzak tutun. Öksürüğü hafifleyecek ve sekresyonları (solunum yollarındaki sıvı içerek) yumuşatacak temiz, soğuk buhar kullanın. Çocuğunuzun bol sıvı almasını sağlayın bunun için su, meyve suyu, çorba gibi sıvı gıdalar ile beslemeyi ve meyve tüketimini ihmal etmeyin. Kusmayı engellemek için sık ve azar azar besleyin. Bunlara rağmen ağız kuruluğu, uykuya meyil veya yorgunlukta artış, idrar çıkarmada azalma veya bebek bezindeki ıslaklığın azalması, ağladığı zaman göz yaşında azlık veya hiç olmaması, kaslarında güçsüzlük, baş ağrısı, baş dönmesi veya bayılma gibi çocuğun susuz kaldığını işaret eden belirtilerin olması durumunda derhal doktorunuza başvurun. Çocuğunuz ve ev içerisinde yaşayanların sık sık el yıkaması hastalığın bulaşmasını azaltmak için gereklidir.