Katılma Alacağı

1. Katılma Alacağı Nedir?

Medeni Kanunumuza göre eşler, aksine bir düzenleme yapmadıkları takdirde edinilmiş mallara katılma rejimine tabidir. Bu rejim içerisinde edinilmiş olan malvarlığı değerlerinde (eklenecek değerler ve denkleştirmeler hesaplandıktan sonra) ortaya çıkan artık değerin yarısına katılma alacağı denilmektedir.

Katılma alacağı, kanundan kaynaklanan bir alacak türüdür. Bu sebeple eşlerden birisinin çalışıp çalışmaması veya eşlerin kazancının miktarı gibi konuların bu alacak türü bakımından bir önemi bulunmamaktadır.

2. Katılma Alacağı Nasıl Hesaplanır?

Katılma alacağının hesaplanmasında Yargıtay içtihatları ile belirlenmiş bir sıra bulunmaktadır. Buna göre;

a. Öncelikli olarak edinilmiş mallar ile kişisel malların ayrılması gerekir. Nitekim yukarıda da ifade ettiğimiz üzere katılma alacağı, edinilmiş mallar üzerinde olan bir alacak türüdür. Kişisel mallarda katılma alacağı talebinde bulunulması mümkün değildir.

b. Edinilmiş mallar tespit edildikten sonra MK229'a göre "eklenecek değerlerin" malvarlığına dahil edilmesi gerekir. Eşlerden birinin mal rejiminin sona ermesinden önceki bir yıl içinde diğer eşin rızası olmadan, olağan hediyeler dışında yaptığı karşılıksız kazandırmalar ile bir eşin mal rejiminin devamı süresince diğer eşin katılma alacağını azaltmak kastıyla yaptığı devirler “eklenecek değerler” olarak isimlendirilmektedir. Bu değerlerin malvarlığına dahil edilmesi gereklidir.

c. Yukarıda ifade ettiğimiz şekilde eklenecek değerler eklendikten sonra MK 230 gereği denkleştirme yapılması gerekir. Bir eşin kişisel mallara ilişkin borçları edinilmiş mallardan veya edinilmiş mallara ilişkin borçları kişisel mallarından ödenmiş olabilir. Tasfiye sırasında talep halinde bu hususların hesaplanmasına denkleştirme denilmektedir.

d. Eklenecek değerler eklendikten ve denkleştirme de yapıldıktan sonra ortaya çıkan miktar üzerinden, bu mallara ilişkin borçların çıkarılması gerekir. Bu borçlar çıkarıldıktan sonra ortaya çıkan miktar, “artık değer” olarak isimlendirilmektedir. Burada ortaya çıkan artık değerin yarısı, diğer eşin katılma alacağıdır. Bu sebeple katılma alacağı, artık değere katılma alacağı olarak da isimlendirilmektedir.

3. Katılma Alacağında Ayni Talep Olur mu?

İsminden de anlaşılacağı üzere katılma alacağı, niteliği itibari ile bir “alacak” davasıdır. Bu sebeple katılma alacağı davasında, nakdi alacak yönünden hüküm kurulması gerekir. Katılma alacağı davasında, ayni talepte bulunulması mümkün değildir. Böyle bir talepte bulunulması durumunda bu yöndeki talebinin reddine karar verilmesi gerektiği yerleşik Yargıtay içtihatları ile ifade edilmiştir.

4. Katılma Alacağı Bakımından Kusurun Önemli Nedir?

Kural olarak katılma alacağı davasında kusurun önemi bulunmamaktadır. Ancak Medeni Kanun’un 236/2 maddesinde bu kuralın bir istisnasına yer verilmiştir. Buna göre zina veya hayata kast nedenine dayalı olarak boşanma kararı verilmesi halinde hâkim, kusurlu eşin artık değerdeki pay oranının hakkaniyete uygun olarak azaltılmasına veya kaldırılmasına karar verebilir. Burada hâkime geniş bir takdir hakkı tanınmıştır. Takdir hakkını kullanacak olan hâkim mal rejimine ilişkin davayı gören hâkimdir. Boşanma davasını inceleyen hâkimin bu konuda bir değerlendirme yapması mümkün değildir.

Bu istisnai hükmün uygulanabilmesi için "zina" veya "hayata kast" sebebi ile boşanmaya karar verilmesi şarttır. Bu sebeple sadakatsizlik veya fiziksel şiddet boyutunda kalan fiiller sonrasında evlilik birliğinin temelden sarsılması sebebi ile boşanmaya karar verilmesi durumunda MK 236/2’nin uygulanması mümkün değildir.

5. Katılma Alacağı Davalarında Hangi Mahkemeler Görevli ve Yetkilidir?

Katılma alacağına ilişkin davalarda görevli mahkeme aile mahkemesidir. Yetkili mahkeme ise kanunda belirlenmiştir. Buna göre katılma alacağı davalarında;

- Mal rejiminin ölümle sona ermesi durumunda ölenin son yerleşim yeri mahkemesi,

- Boşanmaya, evliliğin iptaline veya hakim tarafından mal ayrılığına karar verilmesi durumunda, bu davalarda yetkili olan mahkeme,

- Diğer durumlarda davalı eşin yerleşim yeri mahkemesi yetkilidir.

6. Katılma Alacağında Zamanaşımı Süresi Var mıdır?

Katılma alacağına ilişkin talepler yönünden zamanaşımı süresi 10 yıldır. Zamanaşımı süresinin başlangıcı ise mal rejiminin sona erdiği tarihtir. Bu kapsamda evliliğin boşanma ile sonuçlanması halinde zamanaşımı süresi, boşanma kararının kesinleştiği tarihten; ölüm halinde ise ölüm tarihinden itibaren başlayacaktır.

Mutlu Günler

Avukat Yaşar ÖKSÜZ

avyasaroksuz@gmail.com