22 adımda diyabet diyeti

Şeker hastalığında diyet nasıl yapılır?
Beslenme ve diyetin şeker hastalığı tedavisindeki yeri oldukça kritiktir. Şeker hastasının diyeti bireyin yaşam tarzı, boy, kilo, şeker tedavisinde kullandığı ilaç ve insülin tipi ve miktarı, günlük fizik aktivitesi ve beslenme alışkanlıkları göz önünde tutularak düzenlenir. Bu nedenle bir şeker hastasının diyeti diğerinden başkadır. Diyet programında önerilen miktarlardan fazla yemek kan şekerinizin artmasına, az yemek ise kan şekerinizin düşmesine neden olur. Her iki durumda da diyabet kontrolü bozulur. Bu yüzden günlük toplam enerji bakımından diyet listesinin dışına çıkılmamasına özen gösterilmelidir. Yediğiniz yemekler, ilaç ve egzersiz arasındaki denge diyabet kontrolünde anahtar rol oynar. Gayrettepe Florence Nightingale Hastanesi, endokronoloji ve metabolizma hastalıkları bölümünden, Prof. Dr. Sait Gönen 22 adımda diyabetle yaşam öğretisini anlatıyor;
1-İşin ana kuralı: Şeker hastaları için her gün aynı miktarda yiyeceği aynı zamanda yemek önemlidir.
2-Öğün atlamamak gerekir: Atladığınız veya geciktirdiğiniz öğünler kan şekerinizde önemli oynamalara yol açacaktır.
3- Yaşam kaynağı su: Su dengesini sağlayabilmemiz için her gün en az 10 bardak (2 litre) su içmelisiniz.

4- Kesinlikle uzak durun: Şeker, şekerli yiyecekler ; şekerli içecekler, meşrubatlar, kola, meyveli şerbetler, sıcak çikolata, salep, boza, hazır meyve tozları…

5-Alkola hayır: Alkollü içeceklerin hepsi; şarap, rakı, bira, viski, likörden uzak durun.

6-Yağ ve şeker içeriği yüksek olan besinlere dikkat: Pasta, kek, kurabiye, bisküvi, börek, çörek, helva ve diğer şekerli tatlılardan uzaklaşmanın tam vakti.

7-Yağda kızartılmış veya kavrulmuş yiyecekler, et, sebze, hamur, patates kızartmalarını masanızdan kaldırın.
8-Kesinlikle yenilmeyecekler: Tavuğun derisi, yağlı organ etleri, sakatatlar, şarküteri ürünleri; salam, sucuk, sosis, pastırma, kavurma…

Yağlı besinler; kaymak, krema, ketçap, mayonez, salata sosları, pasta sosları, tahin, tahin helvası
9-Katı yağ ile beslenmeye son verin: Katı yağlar; tereyağı, iç yağı, kuyruk yağı, katılaştırılmış margarinler asla kullanmayın.


10-Sağlıklı beslenmek için artık bir dostunuz var: Tüm meyveler, sebzeler ve kuru meyveleri sofranızda olsun.

11-Anne yemeklerine geri dönüş: Hazır yiyecekleri, beyaz ekmeği, bisküvi, kek ve krakerleri raflardan kaldırmanın tam zamanı.
12-Çay ve kahve tüketiminizi dengeleyin: Çay, ıhlamur, bitki çayları ve maden suyunu serbestçe içilebilirsiniz. Tüm bu çaylar şekersiz olmalıdır, ancak isteğe bağlı olarak tatlandırıcı ile içilebilir.

13- Alkole hayır: Alkol besleyici değerinin olmayışı yanı sıra sağlık açısından birçok zararlı etkilere sahip olması nedeniyle kullanılmaması gereken bir maddedir. Hele birde diyabetliyseniz, alkolün sizdeki olumsuz etkilerini bilmeli ve ona göre davranmalısınız. Alkol diyabetlide ağır hipoglisemiye neden olabilir ve hipoglisemiden çıkmayı geciktirir. Buna iki yolla sebep olur. Birincisi karaciğerde glikoz yapımını baskılayarak, ikincisi de kişinin hipoglisemiyi erken dönemde algılamasını bozarak. Bu nedenle diyabetli, alkol kullanacağı vakit bir dubleyi geçmemeli ve yanında gerekli karbonhidratı almalıdır. Alkollü içeceklerin içinde şeker olabileceğini de unutmamak gerekir (bira, likör ve tatlı şarap). Boş mideye alkol almak sakıncalıdır. Alkol diyabetlide ağır hipoglisemiye neden olur ve hipoglisemiden çıkmayı geciktirir.

14-Ekmek tercihlerinizi değiştirin: Beyaz ekmek yerine kepekli, çavdar veya yulaf ekmeğini tercih edin.

15-Hazır meyve suyu yerine taze meyve yemeyi tercih edin.
16-Beslenmenizde kuru baklagillere sıklıkla yer verin
17-Sofraların sulatanı çorba: Çorba olarak mercimek çorbasını, pilav olarak bulgur pilavını tercih edin

18-Ana hedef: Akdeniz tipi beslenme modeli : tahıl, kuru baklagiller, taze sebze-meyve, balık ve zeytinyağı yönünden zengin, Et, süt ve süt ürünleri tüketimi yönünden fakir yeni beslenme modelinizi benimseyin. Haftada birkaç kez balık, tavuk ve yumurta önerilmektedir. Bu tip beslenmede kırmızı ete haftada 2-3 öğün yer verilmiştir. Akdeniz tipi beslenmede yemeklerde yağ olarak zeytinyağı kullanılır.

19-Rastgele bir şekilde her önünüze geleni yemeyin: Bu diyet yaklaşımı şeker hastası olmayanlara da tavsiye edilir. Beslenme kişinin daima önceden planlaması gereken bir aktivitedir. Karbonhidrat (şekerler, nişasta), protein ve yağdan oluşan gıdaları doğru tüketme yeteneğidir. Nişasta; ekmek, pirinç, makarna, tahıl gevrekleri, patates ve kuru baklagillerde bulunur. Doğal şekerler, yani früktoz, meyve ve sebzede bulunur. Doğal gıdaların iyi bir enerji, vitamin ve mineral kaynağı olduğunu bilmelisiniz. Protein; et, sığır eti, tavuk, hindi gibi kümes hayvanlarında, balık, süt ve süt ürünleri, yumurta ve kuru baklagillerde bulunur. Margarin, tereyağı, sıvı yağlar, et, süt ve peynir yağ içerir. En yüksek kalorili besin yağdır (1 gramında 9 kalori vardır), daha sonra besleyici hiçbir değeri bulunmayan alkol (1 gramında 7 kalori) gelir. En son 1 gramında 4 kalori bulunan karbonhidrat ve protein gelmektedir.
20-Unutmayın: Hapta kullansanız, devamlı insülin de yapsanız diyet tedavinizin en önemli parçasıdır. Kan şekerini gıdalardaki karbonhidrat dediğimiz şekerlerin yükseltir. Yağ kalorisi çok yüksek olduğu için sizi şişmanlatır. Bu nedenle şişman bir erişkin diyabetlinin diyetinde yağları azaltmak (kalp ve damar hastalığı riski sebebiyle doymuş yağları az tüketmek gerek), karbonhidratlı gıdaları ölçülü yemek esas olacaktır.
Diyet listenizdeki besinlerden ekmek grubu, meyve, kuru baklagiller, sebze, süt ve süt ürünleri karbonhidrat içerirler.

21-Daha az yağ tüketin: Bitkisel yağlar, margarin ve tereyağı gibi yağ grubundaki besin maddeleri şeker, nişasta ve proteinden bir misli daha fazla kaloriye sahiptir. Böylece tüm yağları azaltmakla enerji tüketimini, şişmanlık riskini ve dolayısıyla diyabet riskini azaltmış oluruz. Günlük yağ alımının kısıtlanması aynı zamanda kalın bağırsak, prostat ve meme kanseri riskini de düşürmektedir.
Doymuş yağlar oda sıcaklığında katıdırlar, ette, süt ürünlerinde ve bitkisel yağdan yapılan katı margarinlerde bulunurlar. Doymuş yağ asitlerinden zengin yağların kısılması, damar sertliği ve kalp krizi riskini de azaltacaktır. Zeytinyağı damar sertliği riskini azaltması sebebi ile tercih edilecek bir besindir. Ancak zeytinyağının da kalorisi yüksektir.

22-Tuzu azaltın: Tuz tadı kazanılmış bir tat olduğundan yediğiniz tuz miktarını azalttığınızda yediklerinizin tadı tuzu belli bir süre sonra dengelenecektir. Yemek yapılırken tuz eklenmemesi veya sofrada yemeğe tuz katılmaması gibi yaklaşımlarla kısıntıya gitmiş olursunuz.

Prof.Dr. Mustafa Sait GÖNEN
Hastane : Gayrettepe Florence Nightingale Hastanesi
Birim : Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları