Yeşilçam’da başrol Muammer Karaca Evi’nin

SEYHAN AKINCI - Özellikle 1950’li yıllardan sonra çekilen Türk filmleri, her geçen gün yitirilen modern mimarlık mirasımıza ilişkin çok fazla veri sunuyor. Çekilen film sayısında ciddi artışın yaşandığı ve set ortamında yapılan filmler yerine, gerçek mekân çekimlerinin önemsendiği bu dönemde kentsel alanlardan mahallelere, kaybettiğimiz ya da daha iyi anlamaya çalıştığımız modern mimarlık kültürümüze ilişkin önemli bilgiler elde ediyoruz. Everest Yayınları aracılığıyla okurla buluşan ve Umut Şumnu’nun hazırladığı “Başrolde Mimarlık” bu etkileşimi ortaya koyan çok değerli bir çalışma. Biz de Şumnu ile sinema ve mimarinin kesiştiği filmlere mekân olan evlere ve o evler üzerinden yaşanan dönüşüme baktık.  

Muammer Karaca’nın evi ile ilgili neler biliyoruz? Neden bu kadar ikonik bir yapı? 

Muammer Karaca Evi, İstanbul’da Yeşilyurt tren istasyonuna 200 metre mesafede, tren yolunun kenarında bulunan, bahçe içinde müstakil bir konut. Ev, Türkiye’nin yetiştirdiği ilk kadın mimarlardan biri olan Perran Doğancı tarafından projelendirilmesi, iç mekânlarında ünlü seramik sanatçısı Mediha Akarsu’ya ait çok sayıda sanatsal uygulamanın bulunması ve çok sayıda Türk filminde set olarak kullanılması yüzünden önemli bir yere sahip. Evin bütüncül bir imgesine ne yazık ki sahip değiliz.  

Diğer öne çıkan yapılar hakkında konuşacak olursak... 

Emin Necip Uzman tarafından 1956’da Büyükada Nizam Caddesi 65 numarada tasarlanan Sadıkoğlu Villası diğer bir başrol oyuncusudur. Halit Refiğ tarafından 1964’te çekilen ve başrollerini Belgin Doruk ve Göksel Arsoy’un paylaştığı “Evlilik Oyunu” filminin çok büyük bir bölümü Sadıkoğlu Villasında geçer. Diğer önemli bir ev de Büyükçekmece’deki Rauf Alanyalı Evidir. “Aile Şerefi” (1976), “Şark Bülbülü” (1979), “Zavallılar” (1984) ve “Nefret” (1984) adlı filmlerde set olarak kullanılmıştır. 1960’larda Yılmaz Sanlı tarafından tasarlanan ve Bayramoğlu’nda yer alan Necmi Şahin Villası, Nejat Saydam’ın yönettiği “Sen Bir Meleksin” (1969), Şerif Gören’in yönetmeni olduğu “İstasyon” (1977), Orhan Aksoy’un yönettiği “İşte Bizim Hikâyemiz” (1978) ve Osman F. Seden’in “Haram” (1983) adlı filmlerinde kullanılır.

Tarabya Oteli’nden Nebioğlu Tatil Köyü’ne sinema üzerinden bir izlek de var konaklama mekânlarına...  

Özellikle 60’lardan sonra Türkiye’de turizm alanındaki büyük dönüşüme paralel olarak sinema filmlerinde daha fazla otel, tatil köyü ve yazlık site gibi yapıların ön plana çıktığını görüyoruz. İstanbul’da Hilton Oteli, Çınar Oteli ve Tarabya Oteli birden fazla filmde karşımıza çıkıyor. Benzer şekilde, Ankara’da Marmara Oteli, Stad Otel gibi yapılar pek çok filmde set olarak kullanılmış. Yılmaz Güney’in “Arkadaş” filminin çekildiği Kıyıkent Tatil Sitesi (1973) ya da Hülya Avşar ve İbrahim Tatlıses’in başrollerini paylaştığı “Mavi Mavi” filminin çekildiği Polonozköy Tatil Sitesi belirli bir dönemin yazlık/yazlıkçı kültürünü anlamamız adına önemli filmler. 1977’de Zeki Alasya’nın yönettiği “Sivri Akıllılar” filmi de mimarlık tarihine ilişkin önemli bir belge niteliğindedir. Türkiye’nin ilk tatil köylerinden biri olan Nebioğlu Turistik Tesisleri’nden bugün çok ufak bir parçanın kalmış olması, “Sivri Akıllılar” filmini daha da ayrıcalıklı kılmakta.  

Türk sinemasında karşımıza çıkan yapılar arasında mimari açıdan sizi en çok etkileyen hangisi?  

Beni en çok etkileyen, Metin Erksan tarafından 1962’de çekilen “Acı Hayat” filmindeki villadır. 1953 yılında tasarlandığı düşünülen Mükerrem Sarol villası filmin sonlarına doğru kendini gösterir. Film fakir bir tersane kayıkçısı olan Mehmet (Ayhan Işık) ve bir güzellik salonunda çalışan Nermin’in (Türkan Şoray) yuva kuracakları evi arama sahneleriyle başlar. Gelir durumlarından ötürü ancak gecekonduda yaşayabilecek olmalarına karşın çift, büyük blok apartmanlarda yaşama hayalini kurarlar ve hiçbir zaman böyle yerlerde yaşayamayacak olsalar da bu apartman yapılarını gezerler. Filmin başlarında bir arzu nesnesi olarak konumlandırılan modern evler, filmin sonunda yabancılaşmanın, yer tutamamanın birer nesnesi olarak konumlandırılır. Film sayesinde 1996’da yıkılmış olan villanın özgün mimari dili hakkında detaylı bilgi ediniriz. 

“Evcilik Oyunu”ndan “Yumurcak”a...

En çok başrolde oynayan ev kesinlikle Muammer Karaca Evi. Bu ev, benim belgelediğim kadarıyla, “Gençlik Hülyaları”, “Küçük Hanımın Şoförü” , “Afilli Delikanlılar”, “Evcilik Oyunu”, “Yumurcak”, “Cibali Karakolu”, “Güngörmüşler”, “Kalbimin Efendisi”, “Ateş Parçası”, “Güllü”, “Küçük Sevgilim”, “Satın Alınan Koca”, “Vurguncular”, “İtham Ediyorum”, “Zehra”, “Beş Tavuk Bir Horoz” , “Evcilik Oyunu”, “Gece Kuşu Zehra”, “Küçük Bey”, “Şaşkın Damat” , “Can Pazarı” ve “Sahte Kabadayı” filmlerinde kullanılıyor.