Yerlilerin festivaline Türk beyaz adam olarak katıldık

Yaklaşık 12 bin yıl önce Orta Asya’dan yola çıkan bir grup Asyalı, zorlu Bering Boğazı’nı aşarak şimdiki Alaska ve Kanada’ya göç eder. Bölgenin soğuk ve buzlarla kaplı olmasından dolayı burada yaşayabilenler günümüzde İnuit (Eskimo) dediğimiz ırk. Yaşayamayanlar ise daha güneye doğru göç edip Meksikalılarla birleşen ve şimdiki ABD’ye yerleşen Kızılderililer. O zamanlar öküz, bizon ve geyik avlayarak geçinen Kızılderililer devamlı at üzerinde seyahat edermiş. Amerika’nın keşfinden sonra Avrupalıların getirdiği kültür ile Kızılderililerin yaşantısı birbirleriyle çakışmaya başlar. Avrupalılar ise Kızılderililerin doğadaki ilkel hayatını görünce, bu kıtaya istedikleri gibi hükmedebileceklerine karar verir.
Beyazlar artık bölgede toprak sahibi olmak ister ve yerlilerin, göçebe hayatından dolayı bu topraklarda fazla barınamayacağını düşünür. Ancak yerliler direnip topraklarının istilaya uğradığını iddia eder. 1830’da başlayan savaşlarda yerliler hep zorlanır, çünkü beyazlarınki gibi gelişmiş silahları yoktur. Yine de direnerek topraklarını savunurlar. Ta ki 1890’a kadar. O tarihte Amerikalı olan beyaz adamın Güney Dakota’da yerli çocuk ve kadınları öldürerek gerçekleştirdiği katliam, Kızılderililerin çaresiz pes etmesine sebep olur. Beyazlar istedikleri toprakları sahiplenir ve Amerika Birleşik Devletleri’nin temeli de atılmış olur.

Topraklarında uranyum bulununca hükümet yerlilerle anlaştı
Kızılderililerin en önemli kabilelerinden biri olan Navajolar kuzeydoğu Arizona, kuzeybatı New Mexico ve güneydoğu Utah eyaletlerini kapsayan, Kuzey Amerika’nın en büyük rezervasyonuna sahip. Turistik fotoğraf çekilmesinin çok zor olduğu ve beyaz Amerikalıların bile rahatça giremediği kendi ülkelerinin tam ortasındaki bu rezervasyona, profesyonel çekim yapmak için kabul edildiğimizde bize hatırı sayılır bir “beyaz adam” ayrıcalığı tanındığını daha iyi anladık.
Monument Valley rezervasyonun
en ünlü yeri. “How The West Was Born/Batının Doğuşu”, “Back to the Future III/Geleceğe Dönüş III” ve “The Trial of Billy Jack/Billy Jack’in Duruşması” gibi hepimizin hafızalarına kazınan filmler hep bu vadide çekilmiş. Bu film çekimlerinde yer alan ekip bile bu rezervasyonda çalışan ender beyaz adamlar olarak kabul ediliyor.
Navajoların savaş yıllarında 8 bin olan nüfusu son yıllarda 250 bini geçmiş durumda. Halkın yüzde 60’ı 25 yaşın altında. Bu yerliler yaşadıkları evlerin tarzını yıllardır bozmamışlar. Hogan adını verdikleri tek katlı altıgen evleri, odun parçalarını hiç çivi kullanmadan birbirlerine geçirerek yapıyorlar.
Navajolar şehir hayatında hayvanlarla iç içe yaşıyor. Hatta araçların, yaya geçidinden karşıdan karşıya geçen geyiklere bile yol verdiğine tanık oluyorsunuz.
Navajolar 1920’de petrolün bulunmasından sonra daha sistematik bir yönetim tarzına geçmiş. Bu da büyük Amerikan petrol şirketlerine karşı daha dirençli bir tavır almalarını sağlamış. Çünkü zamanında federal hükümetin sürgün olarak Arizona çöllerine gönderdiği Navajoların topraklarında uranyum bulunmuş. Bu sefer Navajolar ile anlaşmak zorunda kalan federal hükümet, uranyum karşılığında rezervasyona yardım sözü vermiş.
Navajo kabilesi üyeleri “1890’daki olaylar tarihe geçti. Artık beyazlara bağımlı yaşamak zorundayız. Topraklarımızdaki uranyumdan Washington yılda
2 milyar dolar gelir elde ediyor ama bize sadece 400 milyon dolarlık yardım yapıyor. Bu rezervasyon içinde bağımsız olsak da, Washington’daki federal hükümete muhtacız” diyerek,
bir anlamda asırlardır süren kaderlerine isyan ediyorlar.

Dünyanın en eğlenceli festivallerinden birini Navajolar düzenliyor
Beyaz adama inat, kendi özgürlükleri, kimlikleri ve birlikteliklerini anmak için yaptıkları Amerika’daki ilk yerli bayramı 1916’nın mayıs ayında New York’ta kutlanıyor. 1980’li yılların Amerika Başkanı Ronald Reagan ise 1968 yılında Kaliforniya valisiyken Amerikalıların yerli gününü eylülün son cuması olarak tescil edince, diğer eyaletler de sırayla kabul ediyor. Artık Birleşmiş Milletler’in de kabul ettiği bu geleneksel kutlamaların 97’ncisi
geçen hafta yapıldı.
Navajo kabilesi bu kutlamaları dünyanın en eğlenceli festivallerinden birine dönüştürmüş. Navajo Nation Fair her yıl Navajoların yaşadığı rezervasyonun başkenti Windows Rock’ta düzenleniyor. Çeşitli kabilelerden gelen katılımcılarla
100 bin kişinin izlediği, beş gün süren festival II. Dünya Savaşı’nda Amerikan askeri olarak görev yapan en yaşlı yerlilerin geçit töreniyle başlıyor. Tören, bölgedeki öğrencilerin çeşitli yöresel kıyafetler içinde gösteriler sunmasıyla devam ediyor.
Tarih boyu at sırtında göçebe hayatı yaşayan Navajolar için at çok önemli. Festivalde organize edilen rodeo yarışları çok heyecanlı geçiyor. Bir yıl boyunca atlarını bu yarış için yetiştiriyorlar.
Dans etmeyi dua etmekle bir tutan Kızılderililer, geleneksel olarak “Pow Wow” adını verdikleri özel bir dans gösterisi yapıyorlar. Geyik derisi gömlek, el işi kemik kolye, takı ve kartal tüyü ile süslenmiş tipik kıyafetler içinde çember şeklinde dönerek dans ediyorlar. Babadan oğula geçen en büyük miraslardan biri olarak kabul edilen bu dans “birlikte yaşam döngüsü” anlamına geliyor.
İlk kez gördükleri bir “Türk beyaz adam” olarak, biz de böyle bir direniş ve yaşam döngüsüne ilk kez şahit olduk. n