Yapay zeka nasıl kullanılıyor?

PROF. DR. GÖKALP ÖNER- Yapay zeka (Artificial Intelligence, Al) bir bilgisayar veri merkezi olarak tanımlanıyor ve pek çok kullanım alanının yanında günümüzde çok yeni de olsa tüp bebek uygulamalarında da tercih ediliyor. Tüp bebek uygulamalarında yapay zeka veri bankası tüp bebek merkezlerinde gebelik getiren ve genetik yapısı normal olan embriyolardan oluşuyor ve embriyolar hem yapısal hem de gelişim açısından yapay zeka ile kıyaslanabiliyor. Bu şekilde gebelik şansı en yüksek ve genetik yapısı en normal embriyo seçimi yapılırken, en sağlıklı gebeliğin de ilk denemede gerçekleşmesi mümkün hale geliyor.

Tüp bebek tedavisi sürecinde yumurta ile sperm döllendikten sonra en kaliteli embriyoyu transfer etmek ve gebeliği yakalamak en önemli amaçtır. Ayrıca gebeliğin sağlıklı devam etmesi ve kalp atımının sağlıkla duyulması da çok önemlidir. Gebeliğin sağlıkla devam etmesi ve kalp atımlarının duyulması hem embriyonun genetik yapısı, hem de embriyonun kalitesi ile ilişkilidir.

Sağlıklı embriyonun seçilebilmesi için...

Yapay zekâ ile en kaliteli ve genetik yapısı normale en yakın embriyo seçimi yapılarak hem genellikle ilk transferde gebelik elde edilmesi, hem de tüp bebekle elde edilen gebeliğin sağlıkla devam etmesi amaçlanır. Tüp bebekte artık amaç kanda gebeliğin pozitif olmasından çok, sağlıklı bebeğin kucağa alınması olmuştur. Yapay zekâ bu anlamda en sağlıklı embriyoyu seçmekte ve sağlıklı gebelik elde edilmekte kullanılmaktadır. Ayrıca tüp bebek denemesinde kalan hangi embriyoların dondurulması konusunda da yardımcı olmaktadır.

Genetik tanılı tüp bebek yapılacak grup olan 38 yaşından ileri kadın yaşında, tekrarlayan tüp bebek başarısızlıklarında, genetik bozukluk öyküsü olan çiftlerde hangi embriyonun genetik tanıya gönderilmesi gerektiği hakkında da yapay zekalı tüp bebek yöntemi bilgi vermektedir. Bu şekilde genetiği normal embriyoyu seçme konusunda yardımcı olmaktadır.

Yapay zekayla yapılan tüp bebek uygulamaları hastaya ekonomik açıdan avantajlar sağlayabiliyor. Gebelik getirecek embriyoyla ilk seferde gebeliği yakalamanın ek maliyeti azalttığı belirtiliyor. Günümüzde genetik tanı olarak yapay zeka hala gelişiyor. Henüz tarama testleri kadar güvenilir olmasa da ileride kesinlikle iyi bir tarama testi olacağına inanılıyor. Gün gelecek ve yapay zeka tüm tüp bebek merkezlerine girip dünyada standart haline gelerek gebelik oranlarını artıracak. Tüp bebekle elde edilen gebeliklerin düşükle sonuçlanması, kalp atımının durması ve fetusta ileri tarihte ayrıntılı ultrasonda görülebilecek anomalilerin artmasını önlemek için çok iyi bir tarama testi olarak kullanılabilecek.

Yazılım programıyla sisteme yükleniyor

Tüp bebek uygulamalarında yapay zeka iki farklı alanda kullanılıyor. Bunlardan birincisinin yapay zeka ile embriyo seçimi ikincisinin ise sperm seçimi olduğu belirtiliyor. Sistemin adımları şu şekilde ilerliyor; Embriyoların gebelik oranları, yapılmışsa genetik testleri ve canlı doğumları yazılım programıyla sisteme yükleniyor ve bu embriyolarla veri bankası oluşturuluyor. Sonraki uygulamalarda embriyolar bu veri bankasıyla kıyaslanıyor ve gebelik şansı en yüksek embriyo transfer ediliyor. Böylelikle özellikle gebelikteki düşük riskleri en aza indirgenirken, bebeğin genetik hastalıkla doğma riskinin ortadan kalkması amaçlanıyor. Bu yöntemde, embriyoların dış hücrelerine 5. günde lazerle biyopsi yapılıyor ve “yeni nesil dizileme yöntemi” ile genetiği normal olan embriyo seçilip anne rahmine yerleştiriliyor.

Yapay zekalı tüp bebek yönteminin tedaviye katkı amaçları:

* Genellikle ilk tüp bebek denemesinde gebelik elde etmek.

* Tüp bebekle elde edilen gebeliklerde düşüklerin önlenmesi.

* Genetik tarama yaparak en kaliteli embriyoyu transfer edebilmek ve kalan en iyi embriyoları dondurma imkânı sağlamak.

* Hangi embriyoya genetik tanı yapılacağı konusunda yardımcı olmak ve en doğru sonucu en hızlı şekilde elde etmek.

* Özellikle genetik tanılı tüp bebek istemeyen ileri yaştaki kadınlarda embriyonun sağlıklı gebelik getirme şansını artırmak.

* Genetik tanı yapılması gerekli olmayan çiftlerde uyarıda bulunmak ve transfer öncesi genetik tanı yapılmasını önermek.