Sergi için düğmeye basıldı

Perşembe günü Saint Michel Lisesi’nde bir düğme sergisi açılıyor. Lisenin kültür komitesinin hazırladığı serginin hikayesi de oldukça ilginç. İki milyon düğme arasından seçilen 50 bini aşkın düğmenin büyük bir bölümü Özdemir Kurtoğlu isimli emekli bir öğretmene ait. Kurtoğlu ve öğrencilerin 1,5 yıllık çalışması sonucu ortaya çıkan sergide Osmanlı kolluk kuvvetlerine ait düğmeler, soylu bir Fransız ailesinin düğmeleri gibi tarihi değeri olanlar var. Bugün yalnızca pratik bir nesne olan düğme çok değil bundan birkaç yüzyıl önce ne anlamlar yüklenmiş meğerse. Ayrıntıları Saint Michel Lisesi kültürel etkinlik koordinatörü Göknur Gündoğan’dan dinledik.

* Düğme sergisi açma fikri nasıl oluştu?

Saint Michel’de bir kültür komitemiz var. Toplantılarımızda farklı farklı fikirler ortaya çıkıyor. Bizim dönemimizde “Düğmeler Savaşı” diye ünlü bir Fransız romanı vardı. 19’uncu yüzyılda iki köyün çocukları birbirleriyle savaşıyorlar ve ganimet olarak birbirlerinin düğmelerini alıyorlar. Düğmenin o zaman için ne kadar değerli olduğunu gösteriyordu hikaye. Bir gün bu hikaye aklıma geldi yeniden. Çocuklarla paylaştım bu fikrimi. Onların da çok hoşuma gitti.

* Sonraki adım ne oldu?

İnternette araştırma yaparken 2000 yılında gazetede yayımlanmış bir haber gördüm. “İki milyona yakın düğme biriktirdi” diye Özdemir Kurtoğlu’ndan bahsediyordu. Uzun araştırmalar sonucu o kişinin izini buldum ve telefon ettim. “Buyrun, gelin” dedi. Biz gidene kadar inanmamış Sonradan anlattı; ailesi, yakın çevresi “Boş işler bunlar” diye tepki gösteriyormuş. Ben aradığımda arkadaşları onu araması için birini ayarladı, işletiyorlar diye düşünmüş.

* Sergidekilerin tamamı Özdemir beyin koleksiyonundan mı?

Çoğu öyle. Bir kısmı da Fransızca koordinatörümüzün Fransa’dan getirdiği enteresan hikayeleri olan düğmeler. Mesela Fransız Devrimi öncesi ve sonrası düğmeleri... Fransız Devrimi’nden önceki düğmeye bakıyorsunuz, üzerinde “kral, millet ve kanun” yazıyor. Devrimden sonra düğmelere bakıyorsunuz “eşitlik özgürlük ve kardeşlik” yazıyor. Devletin resmi ideolojisinin gösterildiği düğmeler bunlar. 18-19’uncu yüzyıllarda Fransa’daki aristokrat aileler yanlarında çalışan hizmetkarlarına kendi isimlerinin baş harflerini işledikleri özel düğmeler yaptırıyorlarmış. Bu hizmetkarlar pazara gidip alışveriş yaptığında, o düğmeye bakılıp para alınmazmış onlardan. O ailenin hesabına yazılırmış. Soylu kişilerin yaptırdığı el boyaması sedef düğmeler geldi. Bunlar da hediye edilirmiş.

* Sergideki en değerli düğmeler hangileri?

Afişte de gördüğünüz Belçika ya da Fransa’dan gelen altın kaplama metal üstüne inci oturtulmuş bir model var. Bu kullanılan malzemeler değerli olduğu için değerli bir düğme. Bazıları da hikayesi nedeniyle çok değerli. İçinde sevdiği kadının fotoğrafı olan bir model var. Bunu ressam olan sevgilisine hediye ediyor. Bir de sedef veya mercan üzerine boyama olanlar var. Soylu bir aile bir kont için boyatmış o düğmeyi.

Özdemir Kurtoğlu: “Sanki biri bana bulaşıcı bir hastalık geçirmiş gibiydi”

Emekli bir coğrafya öğretmeniyim. 90’lardan bu yana nadir parçaları topluyorum. Bu iş plak ve siyah-beyaz fotoğraflarla başladı. Düğmelere ilgim bir öğrencimin babasının bana büyük ve tozlu bir bavul içinde yüzlerce düğme vermesiyle başladı. İlk önceleri bu kadar düğme ne işe yarar derken kendimi bambaşka bir dünyanın içinde buluverdim. O kadar ilginç düğmeler vardı ki her bakışta merakım giderek daha da körükleniyordu. Düğme toplamaya, temizlemeye ve saklamaya başladım. Sanki biri bana bulaşıcı bir hastalık geçirmiş gibiydi, her bakışta yeni bir detay keşfediyor, ertesi hafta ne kadar sahaf, eskici, bit pazarı varsa dolaşıp yeni düğmelerimin peşine düşüyordum. Bu biraz arkeolojik kazı hissi uyandırıyor sanki insanda. Yıllar geçtikçe 2 milyona yakın düğmem oldu toplamda. Tabii sergi hazırlıkları başlayana dek bir çoğunu yer sıkıntısı sebebiyle torbalarda tutuyordum. Özel bir bir tasnif de söz konusu değildi. Sergi çalışmalarıyla beraber, Saint-Michel’li öğrencilerle bu düğmelerin dünyadaki örneklerinde de üç şekilde sınıflandırıldığını görmüş olduk.