Kitaplar seslerini artık daha çok çıkarıyor

Akıllı telefonlar hayatımıza girdi ve birçok şeyi değiştirdi. Teknoloji, sayısız uygulamalarla pek çok imkan sunuyor. Anna Karenina kulaklarımızda dans ediyor. Maria Puder ile Rauf Bey’in aşkı kulaklarımızda yankılanıyor. Sesli kitaplar bizi “okuyacak vakit mi var”dan kurtarıp kitap bitirme kavramıyla tanıştırıyor. Sesli kitabın dünyadaki öncü temsilcilerinden Storytel’in 2019’da 4 milyon 54 bin 400 saat kitap dinlendiğini açıklaması üzerine, sesli kitap dünyasına kulak verdik. Storytel Türkiye Ülke Müdürü Berk İmamoğlu ile yayıncılığın en hızlı büyüyen kolu sesli kitabın etkisini ve geleceğini konuştuk. 

İnsanlara hikayeler anlatan Storytel’in hikayesi nedir?

Storytel’in hikayesi 2005’te başlıyor. Akıllı telefonlar ve uygulamalar yok hayatımızda. Kurucu iki ortak İsveç’teki mevcut sesli kitapları, ayrı bir modelle ulaştırmaya çalışıyorlar insanlara. Bu model gelişerek abonelik modeline evriliyor. Her şey buradan çıkıyor. Geçen hafta itibarıyla Storytel’in borsadaki değeri 1 milyar Euro’nun üzerine çıktı. 450 kişinin çalıştığı, 19 ülkede faaliyet gösteren bir şirket haline geldi. Storytel’in bu yıl üç ülkeye, 2023’te ise 20 ülkeye daha gitmesi planlanıyor.

Storytel’in çok çarpıcı olan 2019 rakamları bize ne söylüyor?

2019 Storytel için çok önemli bir yıldı. 2019’un ağustos ayı itibarıyla Storytel bütün dünyada 1 milyon üyeye ulaştı. Sesli kitapların ve Storytel’in ne kadar büyüdüğünü görebiliyoruz. Geçen hafta hisse fiyatı ciddi oranda yükseldi. Storytel 2017’de Seslenen Kitap’ı satın alarak Türkiye’ye girdi ve 2018’in mayısında lansman yaptık. Bu Storytel’in yayılmaya başladığı yılların başına denk geliyor. O dönem yaklaşık 12 ülkede vardı. Mayıs 2018’de sıfırdan başlayıp bugüne geldik. 2019’da 4 milyon 54 bin 400 saat kitap dinlenmesi, çok çarpıcı bir veri. 2018’e göre, ülkemizde sesli kitap dinleme oranı yüzde 315 arttı. Önümüzdeki sene bu çok daha fazla olacak, buna inanıyoruz. Gidişat bunu gösteriyor.

İnsanların alışkanlıkları değişiyor diyebilir miyiz?

En çok dinlemenin İstanbul’da olmasının sebeplerinden biri trafik. Sesli kitap en çok trafikte dinlenir düşüncesi de var ama dünya çapındaki istatistikler farklı göstergelere işaret etti. Anketlerde evde dinlendiği sonuçları geliyordu ama bu veri çok öne çıkarılmadı. Evde de sesli kitap dinlenildiğini çok net söyleyebiliriz. Yürüyüş yaparken ve spor salonundayken sesli kitap kullanıldığını da görüyoruz.

Uygulamada kaç kitap var?

Abonelik metoduyla çalışan Storytel’de, yaklaşık bin 500 Türkçe, 65 bin İngilizce ve 50 bin İngilizce e-kitaba ulaşabiliyorsunuz. 19 ülkede bütün dillerde toplamda 300 bin sesli kitap var.

Yayınevleriyle ikili ilişkinizi nasıl tarif edersiniz?

2014’te bu ilişki tek taraflıydı. Biz yayınevlerine gidiyor ve sesli kitap diye bir şey var ve yayıncılığın en hızlı büyüyen kolu diye anlatıyorduk. Onlar da zamanla sesli kitaplara ilgi duymaya başladılar. Özellikle sesli kitabın ekonomisinin oluşması bütün paydaşların daha çok ilgi göstermesini sağlıyor. Türkiye’de bine yakın aktif yayınevi var. Yaklaşık 60’yla çalışıyoruz. Hâlâ çok az ama sesli kitabın, basılı kitaba, yayınevine ve yazarlara ne kadar faydalı olduğunu görmeye başlıyorlar.

Sesli kitap nasıl hazılanıyor?

Profesyonel ortamda seslendirmenler tarafından seslendiriliyor. Kayıt, kaydın editlenmesi ve son dinleyici tarafından dinlenmesi şeklinde işleyen bir sürecimiz var. Hatalar varsa düzeltmeler yapılıyor ve başka bir dinleyici tarafından dinleniyor varsa tekrar düzeltmeler yapılıp son haline getiriliyor.

Ahmet Ümit’in sesinden ilk sesli kitap

Eserler ile kitabı seslendirecek kişiler nasıl eşleştiriliyor?

Yaklaşık bin adet sesli kitap yaptık. Bir kitabı hangi sesin okuması hakkında da ciddi bir tecrübemiz var. Bu seçim hak sahibinin memnuniyetiyle alakalı. Son kararı hak sahibi veriyor. Tecrübemizden dolayı seçimi bize bırakabiliyorlar. İlk kategori ayrımı, “Kadın mı, erkek mi olacak?” sorusunda oluyor. Sonrasında seçim yapılıyor. 4-5 sene önce kimse kitap seslendirmiyordu. O yüzden “Ünlü biri kitabı daha iyi mi seslendirir?” bu her zaman bir soru işareti olacak. Bizim için esas olan her zaman bir profesyonelin seslendirmesi.

2020’de ne gibi yenilikler olacak?

Storytel Original’ları biraz farklılaştırmaya başladık. Yazarların bizim için sadece sesli olarak hikayeler yazmasını sağladık. Mahir Ünsal Eriş, Storytel için bir tefrika roman yazıyor. Her hafta 10 dakika yayınlanacak. Ahmet Ümit sadece sesli olacak bir şeyler yazdı ve bunu seslendirdi. Ve polisiye değil! Çok farklı bir iş olacak. Şubatta dinleyicilerle buluşacak. 2020’de bunun gibi birkaç işimiz daha var ama netleşmediği için açıklayamıyorum.

Kimler sesli kitap dinliyor ve Storytel’in kütüphanesi nasıl şekilleniyor?

Otuz yaşının üstünde, kendi parasını kazanan ve kitaplara ilgisi olan insanlar sesli kitap dinliyor. Klasiklerin neredeyse tamamını ekleyeceğiz. Romanların, kişisel gelişim kitaplarının, iş kitaplarının ve yeni kitapların da olması çok önemli. Kütüphanenin dengeli şekilde genişlemesini hedefliyoruz.

Telefon Kütüphanesi

Telefon Kütüphanesi projesiyle tüm görme engelli kitapseverlere ücretsiz hizmet sağlayan Türk Telekom, 10 milyonu aşkın kişiye ulaştı. Daha önce Boğaziçi Üniversitesi Görme Engelliler Eğitim ve Teknoloji Laboratuvarı’ndaki (GETEM) gönüllülerin, bilgisayar ortamında oluşturduğu ve sadece bilgisayar sahibi kişilerin sesli kitap özelliğinden faydalanabildiği proje, Türk Telekom ile daha da genişledi. Türkiye’deki ilk telefon kütüphanesi olma özelliği taşıyan projeyle görme engelli kitapseverler 0 800 219 91 91 numaralı telefon üzerinden binlerce sesli kitaba ücretsiz olarak ulaşabiliyor. Projenin mobil uygulaması operatörden bağımsız olarak da kullanılabiliyor. 3 Aralık 2011 Dünya Engelliler Günü’nde hayata geçirilen ve 100 kitapla başlayan proje bugün itibarıyla tasavvuftan sanat tarihine, tiyatrodan biyografiye 50’den fazla kategoride, 2 bine yakın sesli içeriğe ulaştı. 10 milyon 797 bin 124 dakika dinlenen, 284 bin kere aranan ve 35 bin kez indirilen Telefon Kütüphanesi’nde içerikler görme engellilerin talepleri doğrultusunda şekilleniyor. GETEM’in sitesine görme engelli kitapseverler okunmasını istedikleri kitapları iletiyor ve Türk Telekom da öncelikli olarak sisteme aktarıyor.

Sesleriyle sayfalarda dolaşıyoruz

Sesli kitapları dinleyici olarak nasıl değerlendiriyorsunuz?

Tilbe Saran: Trafikte yahut deniz kenarında, yürürken, ev işleri yaparken okumak mümkün değil, oysa dinlemek çok zevkli. Okumak için mutlak sessizliğe ihtiyaç duyarım. Yani ikisinin de yeri, tadı başka. Okuduğum bir kitabı deniz kenarında yürürken dinlediğimde mutlu oluyorum. Evde iş yaparken bir yandan kitap dinlemek, yaptığım işi keyifli hale dönüştürüyor.

Levent Can: Sesli kitap olayıyla ilk tanışmamda açıkçası bir ön yargım vardı. Çünkü biri bana yüksek sesle bir makale bile okusa anlamazdım, benim okumam gerekirdi. Bu nedenle acaba anlaşılmaz mı, bir sesli kitap nasıl dinlenir diye tereddüt içindeydim. Sonra dinlemeye koyuldum. İnsanın içine girebildiğini fark ettim. Sonra ben de seslendirmek istedim. İşin içine girdikten sonra, faydalı bir uygulama olduğunu keşfettim, bu faydanın içinde benim de bir katkım olmasını istedim ve Storytel ile tanıştım.

Murat Eken: Çok seviyorum. Hem daha fazla kitap okuyorum hem de toplum içerisinde kitap okuma oranını geliştirerek farklı bir alışkanlık ve boyut kazandırdığını düşünüyorum. Sesli kitaplar aynı zamanda analogun özgünlüğünü bugünün yaşam tarzına uyarlıyor.

Storytel’de hangi kitapları seslendirdiniz?

T. S.: Sesli okumayı sevdiğim için iş gibi değil kendime armağan verir gibi hissediyorum. Storytel ile yollarımız ilk olarak Seslenen Kitap zamanında kesişti ve kitap için de Tomris Uyar’ın öykülerini seslendirdim. Ardından, Harari’nin “Sapiens”i geldi. Seslenen Kitap, Storytel olduktan sonra da yedi ciltlik Harry Potter serisini seslendirdim. Her yaştan insan tarafından çok sevilen Harry Potter kitaplarının sesi olmak, benim için çok heyecan verici bir deneyim.

L. C.: O kadar çok kitap seslendirdim ki hatta Storytel’in en fazla kitap seslendirenlerinden biriyim diyebilirim. Kitap okumayı zaten çok seviyorum ve bunu da bu portal sayesinde faydalı bir niyete dökmüş oluyorum. O yüzden tüm boş vakitlerimi Storytel’de değerlendirip kitapların dünyasında yaşıyorum. Sabahattin Ali, İlber Ortaylı, Zülfü Livaneli, Halil İnalcık, Emrah Sefa Gürkan, Jo Nesbo, Ahmet Ümit, Peyami Safa, Kemal Tahir... Storytel o kadar zengin bir yelpazede kitaplar sundu ki bana, özellikle belli bir tarz üzerinde yoğunlaşmadım.

M. E.: Hem klasiklerden hem çağdaş yazarlardan kitaplar seslendirmeyi seviyorum. Günümüz yazarlarının sadeliğini ve alışkanlığını samimi buluyorum; klasiklerin de betimlemelerinin ve hayal gücünün hastasıyım. “İlyada” ve “Odysseia”yı seslendirmeyi çok istiyorum. Bu iki destanın sesli kitap haline gelmesini istiyorum. Adı üstünde destan; zaten seslendirmek için yaratılmışlar.

Seslendirdiğiniz kitapları dinliyor musunuz?

T. S.: Elbette. Başta insan kendi sesine karşı yabancılık yaşasa da bir süre sonra hikayenin içinde buluyorum kendimi. İyi bir sesli kitap dinleyicisi olduğum için her kitap içinde tekrar yaşıyorum. Kendi seslendirdiğim kitapları dinlemek biraz kendime dışarıdan bakmak gibi geliyor bana. Kendimi değerlendirme imkanına sahip oluyorum.

L. C.: Dinliyorum elbette. Ne yaptım, nasıl okudum... Doğru okumuş muyum, doğru tonlamış mıyım diye mutlaka dinliyorum.

M. E.: Kendimi dinlemiyorum. Oyuncu olarak da içinde bulunduğum işlerimi hiç izlemem. Kendimi izlersem ve dinlersem işimin samimiyeti bozulurmuş gibi hissediyorum.

Biryudumkitap sesleniyor

Her sabah 5 dakikada okuyabileceğiniz en iyi hikaye ve roman pasajlarını gönderen bülten servisi Biryudumkitap, 350 bin abonesiyle 4’üncü yaşına girerken mobil uygulaması da hizmete girdi. Biryudumkitap’ın yeni uygulaması mevcut platformdan farklı olarak edebiyat dışı kategoride yer alan kitapların “kitap yudumları” adı verilen geniş incelemelerine, kitap pasajlarına ve öykülere yer veriyor. İçeriklerin aynı zamanda sesli versiyonları da bulunuyor. Uygulamadaki kitap yudumları alana uygun yüksek lisans ve doktora öğrencileriyle akademisyenler tarafından hazırlanıyor. Bazı kitaplarınsa uzmanlarca orijinal dillerinde hazırlanıp Türkçeye aktarılıyor. Uygulamada kitap pasajları hariç 30 kategoride 200’den fazla içerik bulunuyor. Girişimin yıl sonu hedefinde bu sayıyı 500’e çıkarmak var. Her gün 1 öykü ve Her sabah 5 dakikada okuyabileceğiniz en iyi hikaye ve roman pasajlarını gönderen bülten servisi Biryudumkitap, 350 bin abonesiyle 4’üncü yaşına girerken mobil uygulaması da hizmete girdi. Biryudumkitap’ın yeni uygulaması mevcut platformdan farklı olarak edebiyat dışı kategoride yer alan kitapların “kitap yudumları” adı verilen geniş incelemelerine, kitap pasajlarına ve öykülere yer veriyor. İçeriklerin aynı zamanda sesli versiyonları da bulunuyor. Uygulamadaki kitap yudumları alana uygun yüksek lisans ve doktora öğrencileriyle akademisyenler tarafından hazırlanıyor. Bazı kitaplarınsa uzmanlarca orijinal dillerinde hazırlanıp Türkçeye aktarılıyor. Uygulamada kitap pasajları hariç 30 kategoride 200’den fazla içerik bulunuyor. Girişimin yıl sonu hedefinde bu sayıyı 500’e çıkarmak var. Her gün 1 öykü ve 1 kitap okumanın ücretsiz olduğu uygulamada daha fazlası için aylık ve yıllık abonelik seçenekleri var. Bir sosyal girişim olan Biryudumkitap, uygulama sayesinde gelir elde ederek sosyal etki odaklı yeni projelerini faaliyete geçirmeyi ve sürdürülebilir olmayı amaçlıyor.