Genç yetişkinlerde kalp krizi neden artıyor?

Didem Seymen - Özellikle genç ve orta yaş vakalar da çok sık görülmeye başlandı, sağlıklı olanlarda dahi karşımıza çıkıyor. Bağcılar Medipol Mega Üniversite Hastanesi Kardiyoloji Uzmanı Prof. Dr. Bilal Boztosun ile gençlerde artan kalp krizinin nedenlerini konuştuk.

Son yıllarda genç yaşta kalp krizi vakalarının artış hızındaki dikkat çekici yükseliş neye işaret ediyor? 

2000-2016 yılları arasında ABD’deki iki hastanede kalp krizi nedeniyle hastaneye kaldırılan 2 binden fazla genç yetişkin üzerinde yapılan bir araştırma, bu kişilerin beşte birinin 40 yaş ve altında olduğunu ve bu grubun oranının son 10 yıldır her yıl yüzde 2 arttığını ortaya koydu. ABD’de her 34 saniyede bir kişi, kalp damar hastalıkları sebebiyle hayatını kaybediyor.Sağlık Bakanlığı verilerine göre, Türkiye’de 2021’de ölümlerin yüzde 33.4’ü dolaşım sistemi hastalıklarından kaynaklandı. Bu da yaklaşık her üç dakikada bir kişinin ölümü anlamına geliyor. Ülkemizde her yıl yaklaşık 300 bin kişi kalp krizi geçirirken, kanser nedeniyle yaşanan kayıplar bu rakamın yarısını oluşturuyor. Bu sonuçlara bakıldığında kalp hastalıkları erkekler, kadınlar ve çoğu ırk ve etnik gruptan insan için önde gelen ölüm nedeni. Ülkemizden yakın zamanlı net veri bildirilmemekle beraber ABD’den gelen verilere bakıtğımızda 2019’da 18-44 yaş arasındaki yetişkinlerin yalnızca yüzde 0.3’ü kalp krizi geçirdi. Bu rakamın 2023’te yüzde 0.5’e çıktığını görüyoruz. Yani bu yaş grubunda kalp krizleri hâlâ nadir olsa da bu veriler son dört yılda yüzde 66’dan fazla bir artış olduğu anlamına geliyor. 

Bu artışların sebepleri nelerdir? 

Yakın zamandak bir çalışmada bilim insanları yetişkinlerde yüksek tansiyon, diyabet, obezite ve sigara kullanımı gibi kardiyovasküler risk faktörlerinin oranlarını incelemek için 20-44 yaş aralığındaki 12 bin 924 genç yetişkinin sağlık verilerini 10 yıl boyunca takip etti. Ayrıca bu risk faktörlerine yönelik tedavi oranlarına ve uygulanan tedavilerin yüksek tansiyonu ve yüksek kan şekerini başarıyla tedavi edip etmediğine bakıldı. Araştırmacılar genç yetişkinlerde hipertansiyonda, diyabet ve obezite oranlarında önemli artışlar gözlemledi; buna karşın artan bu hastalıklara rağmen kan basıncı veya kan şekerinin kontrolünde önemli bir düzelme olmadığını da gözlemlediler. Yani kalp damar hastalıklarına davetiye çıkaran bu rahatsızlıkların arttığı diğer tarafta artan bu durumun kontrol altına da alınamadığını görüyoruz.

Genetik yatkınlığı olan yetişkinlerin daha mı tetikte olması gerekiyor? 

Yakın zamanda yapılan bu çalışmada 10 yıllık takipte diyabet oranlarında da yüzde 3’ten yüzde 4’e, obezite oranı ise yüzde 33’ten yüzde 41’e çıkan yükselme trendi izlendi. Hipertansiyon için tedavi oranları çalışma sırasında önemli ölçüde değişmedi ve yüksek tansiyonu olan genç yetişkinlerin yaklaşık olarak sadece yüzde 55’inin tedavi aldığı görüldü. Tedavi görenlerin dörtte üçünden fazlasının ancak 7-8 yıldan sonra tansiyonu regüle edilebildi. Diyabet tedavisi oranları da düşüktü ve iki genç yetişkinden biri diyabet tedavisi görüyordu. Diyabet tedavisi gören genç yetişkinlerin neredeyse yarısının kan şekeri kontrolü istenilen düzeyde değildi. Bu sonuçlar kalp damar hastalığı için risk olarak belirtilen tansiyon, şeker, obezite gibi rahatsızlıkların gençlerde eskiye kıyasla daha fazla ve buna bağlı gençlerde erken kalp krizi ve kalp damar hastalıklarına yakalanmanın daha sık görülmeye başlandığını gösteriyor. 

“Aşılar Covid’in komplikasyonlarını azalttı”

Covid veya Covid aşılarının kalp krizleri oranları üzerinde etkisi var mı ? 

Covid pandemisi sonrası kalp krizi kaynaklı ölümler daha yaygın hâle geldi. Pandeminin ilk iki yılında kalp krizi ölümlerinde yüzde 29.9’luk bir artış gören 25-44 yaş arasındaki kişiler en fazla artış gösteren grup olarak görülüyor. Pandemi sonrası 45-64 yaş arasındaki kalp krizi ölümlerinde yüzde 19.6 oranında, 65 yaş ve üzeri kişilerde ise yüzde 13.7 oranında göreceli artış görüldü. 

Covid-19’a yakalanan kişilerin yaklaşık yüzde 4’ünün düzensiz kalp atışı, kalp yetmezliği, iltihaplanma veya kalp krizi gibi kalp sorunları ile karşılaşma riski mevcut.

Aşıların kalp hastalıklarına bağlı ölümleri artırıp artırmadığını araştıran çok sayıda çalışma yayınlandı. Sonuçlar Covid mRNA aşılarıyla ilişkili kalp hastalıklarına bağlı ölümlerde herhangi bir artış göstermiyor; tam tersine aşılanan grupta kalp krizi ve buna bağlı ölümlerin daha düşük oranda görüldüğünü rahatlıkla söyleyebiliriz. Avrupa’da 20.5 milyon kişi üzerinde yapılan yeni bir çalışmada, Covid-19’un yaygın kardiyovasküler komplikasyonları olan kan pıhtıları, felç, aritmi ve kalp krizi gibi komplikasyonların aşılanan grupta önemli ölçüde azaldığı ve koruyucu etkilerin aşılamadan sonra bir yıla kadar sürdüğü bulundu. COVID-19 aşılarının güvenliği iyi belirlenmiş olsa da bu, hiçbir risk olmadığı anlamına gelmez. 99 milyon kişi üzerinde yapılan bir inceleme, esas olarak genç erkeklerde görülen miyokardit ve perikardit riskinin aşı olanlarda bir miktar daha fazla olduğunu göstermiştir. Burada önemli nokta, aşı sonrası miyokardit genellikle çok iyi seyirli olup iyileşerek sekel bırakmadan geçici olma eğilimindedir ve Covid-19’a bağlı gelişen miyokarditten daha az şiddetlidir. Covid-19 geçirenlerde miyokardit yani kalp gribi daha ağır seyretmektedir. 

Gençler risk altında olduklarına inanmıyor

Çoğu genç yetişkin kalp krizi geçirebilme riskinin olduğunun farkında değil. Yine gençlerde yapılan anketlerde, 45 yaşın altındaki insanların yüzde 47’sinin kalp hastalığı riski altında olduklarını düşünmediğini; ankete katılan tüm yetişkinlerin üçte birinin kalp krizi geçirip geçirmediklerini kesin olarak bilmediklerini gösterdi. Benzer şekilde, önemli risk faktörleri bulunan 3 bin 500 genç yetişkinden sadece yarısı, kalp krizi geçirmeden önce kalp hastalığı riski altında olduklarına inanıyordu. Bu kişilerin yarısından azı, doktorlarının kendilerine risk altında olduklarını söylediğini bildirdi.

‘Elektronik sigara da aynı!’

Kalp krizi riskinizi bu önerilerle azaltabilirsiniz...

1. Sağlıklı beslenin: Meyve ve sebzeler dâhil olmak üzere taze yiyecekler tüketin. Yediğiniz paketlenmiş gıda miktarını en aza indirin.

2. Daha aktif olun: Günde en az 7 bin adım atmaya gayret gösterin

3. Sigara içmeyin: Son yıllarda popüler olan elektronik sigaralar da aynıdır; buharlaştırma aynıdır, esrar gibi bir takım uyuşturucu maddeler içmek de aynıdır.. ‘Güvenli tütün veya esrar’ dumanı yoktur.

4. Sağlıklı uyuyun: Yetişkinler için her gece yedi ila dokuz saat uyku öneriyoruz.

5. Herhangi bir miktarda alkol tüketmek artmış kalp hastalığı riskiyle ilişkilidir.

6. Kilonuzu yönetin: İdeal kilonuzu korumaya çalışın.

7. Kolesterol, kan şekeri ve kan basıncınızı kontrol ettirin.