Endometriozis (Çikolata Kisti)

Prof. Dr. Gökalp Öner - Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı / Endometriozis her ay kalınlaşıp, eğer gebelik oluşmaz ise âdet kanaması ile atılan rahim içi duvar tabakasının rahim dışı bölgelerde yerleşmesiyle oluşan kronik bir hastalıktır. Daha basit şekliyle anlatmak gerekirse, rahim duvarındaki kanayan hücrelerin âdet döngüsünde dışarı atılmak yerine tüplerden geçerek iç kısma dökülmesi durumudur. Tüplerin ağız kısmında yumurtalıklar olduğu için kanayan hücreler sıklıkla yumurtalığa yapışır.

Yumurtalığa yerleşen bu hücreler hormonların da etkisiyle her ay düzenli olarak kanamaya başlar. Biriken kan, koyu kahverengi kıvamda olduğu yani çikolata rengini aldığı için çikolata kisti olarak da tanımlanmıştır. Çikolata kistlerini vücut içerisinde elmanın içindeki kurda benzetirim. Nasıl ki elma içindeki kurt zamanla elmanın içine zarar veriyorsa, çikolata kistleri de zamanla benzer şekilde yumurtalık dokusuna zarar verir ve yumurta kalitesini olumsuz yönde etkiler.

Endometriozis, ömür boyu sürecek bir tedavi planı gerektirirken, tekrarlanan cerrahi işlemlerden de kaçınılması gereken kronik bir hastalıktır. Ciddi bir yol haritası oluşturulması, bu durumdaki kadınlar için faydalıdır.

Endometriozis kendini nasıl gösterir? Bu kistler kendini ciddi âdet sancıları ile göstermeye başlar. Bunun dışında ilişki sırasında ağrı, idrar yaparken ağrı, idrarı boşaltamama hissi, idrarda kan görülmesi, omuz ağrısı, yorgunluk, infertilite gibi bulgulara da rastlamak mümkündür. Ağrılar menopoza kadar devam eder.

Çikolata kisti tedavisi

Üreme dönemindeki kadınlar, çikolata kistlerinden en çok etkilenen gruptur. İyi huylu olmakla birlikte yüzde 4 oranında kötü huylu olma gibi şanssızlığı da bulunmaktadır. O yüzden bu tanıya sahip tüm kadınların, özellikle kanser öyküsü olanların ciddi bir tedavi planının olması gerekir. Çikolata kisti olan kadınların rahimlerinin de değerlendirilmesi gerekmektedir; zira bu tanıdaki rahimlerde polip ya da miyom görülmesi riski biraz daha yüksektir. Son yıllarda gelişmiş ultrasonlarla bu kistler net bir şekilde ayırt edilebilir, gerekirse MR’dan da faydalanılabilir ama kesin tanı laparoskopi ile konur. Ca125 testi dediğimiz kan testi de çikolata kisti olan kadınlarda yüksek olduğundan ötürü teşhis koymada ışık tutabilir.

Fakat kadın doğum uzmanı çikolata kistini yumurtada ultrason ile gördüğünde, ileri evre çikolata kisti durumundadır. Çünkü çikolata kistleri 4 evreden oluşur. Yumurtalığa zarar verebileceği göz önünde tutulursa AMH denilen rezerv testine de bakılmasında fayda vardır. İlaç tedavileri ve yaşanan sancılarda verilecek ağrı kesiciler hekimlerle birlikte karar verilerek alınmalıdır. Endometriozis, ömür boyu sürecek bir yönetim planı gerektiren, tıbbi tedavi ön planda tutularak tekrarlanan cerrahi girişimlerden kaçınılması gereken kronik bir hastalıktır.

Önemli tavsiyeler

Çikolata kisti olan kadınlarda yumurtalık kanseri, meme kanseri ve tiroit kanseri şanssızlıkları artış gösterdiği için bu kadınların kilo almamaları, sigaradan uzak durmaları, yeşil sebze ve taze meyve ağırlıklı beslenmeleri, alkol almamaları ve güneşten korunmaları gerekmektedir.

Bu kistlerin tedavisini belirleyen çocuk istemi olup olmadığıdır. Eğer kadında çocuk istemi yok ise ve ağrı şikâyeti ile gelmişse öncelikle ilaç tedavisine başlanır ve daha sonra laparoskopik (kapalı) cerrahi ile bu kistler çıkarılır.

Ardından da bu kistlerin tekrarlanmaması amaçlı ilaç tedavisine devam edilir.

“Çikolata kistim var. Çocuk istiyorum.”

Çocuk istemi ile başvuran çiftlerin yüzde 30’unda bu kistler görülmektedir.

Öncelikle bu teşhis konulan çiftlerden rahim filmi istenir. Eğer rahim filminde tüpler açık ve erkek faktörü de normal yani sperm sayısı yeterli ise yapılacak işlem aşılamadır. Kadına uygulanan aşılama ile olumlu sonuçlar alınabilmektedir. 

Eğer kadında çikolata kistine bağlı rezerv azlığı ve dokuda bozulma tespit edildiyse ve erkek faktörü de işin içinde ise yani sperm sayı ve harekette azlık durumu varsa; bu durumda aşılamadan olumsuz sonuç alma oranı oldukça yüksektir. Böyle bir durumda da direkt tüp bebeğe yönelmek faydalı olur. Tüp bebek tedavisi için baskılama tedavisi denilen kistlerin baskılanması yani ilaçlarla bu kistlerin aktive olmasını önlemektir. Çikolata kistleri sadece yumurtalığı değil, bebeğin tutunmasını da olumsuz yönde etkiler. Bu yüzden baskılama tedavisinin embriyo hazır olduktan sonra yapılması anne adayları için daha sağlıklı olacaktır.