Cep telefonu radyasyonu ne kadar zararlı?

CEYDA ULUKAYA- Söz konusu radyasyonun insan sağlığı üzerinde olumsuz etkisi henüz kanıtlanmış olmasa da, AB düzenlemelerine göre bir telefonun ceket cebi ya da çantada taşındığında en fazla 4 W/kg (kilogram başına 4 watt enerji) emilim sınırını aşmaması gerekiyor. Cihazların SAR (Özgül Emilim Oranı) olarak da bilinen bu değer, iPhone 12’de 5.74 W/kg olarak tespit edildi. Modelin Fransa’da satışı durdurulduktan sonra Almanya, Hollanda ve Belçika da incelemede bulunacağını açıkladı. Apple ise sorunu Fransa’ya özel bir yazılım güncellemesiyle çözmeyi planlıyor. Peki cep telefonlarından yayılan radyasyonun insan sağlığına etkilerine dair neler biliniyor? Bunu sınırlamaya neden ihtiyaç duyuluyor? Medikal Fizik Derneği’nden Prof. Dr. Hilal Acar Demir’e sorduk.

Cep telefonlarından yayılan radyasyon türünün sağlık üzerindeki olası risklerine dair neler biliniyor?

Elektromanyetik dalgalar taşıdığı enerji miktarı, frekans ve dalga boyuna göre iyonlaştırıcı ve iyonlaştırıcı olmayan olmak üzere ikiye ayrılır. Ultraviyole, X ve gamma ışınları iyonlaştırıcı radyasyondur. Örneğin tıbbi görüntüleme amaçlı çekimlerde X ışınları kullanılır. Bu radyasyonun insan hücrelerine etkisi uzun yıllardır biliniyor ve kısıtlanması adına sıkı önemler alınıyor. Görünür ışık, kızıl ötesi, mikrodalga ve radyodalgaları ise iyonlaştırıcı olmayan radyasyon sınıfındadır. Bu radyasyon doğrudan DNA hücrelerine hasar verip kansere neden olacak kadar enerji taşımazlar. Mobil iletişimde kullanılan radyo dalgaları da iyonlaştırıcı olmayan türdür.

Nasıl bir etkisi var?

Cep telefonlarının kullandığı radyodalgalarının frekansı, değişiklik göstermekle birlikte 5G teknolojisi ile 80 GHz frekansa kadar çıkabilir. Bu aralıkta bir enerjinin hücre yapısını bozma ve DNA gibi moleküllere zarar verme olasılığı çok düşüktür. Hücre üzerindeki bilinen tek etkisi lokal olarak maruz kalınan bölgede ısı artışı yaratmasıdır.

Öyleyse neden limitler konuluyor?

Bugüne dek yapılan çalışmalarla kanıtlanmamış olsa da, bu ısı artışının yarattığı titreşimin hücre yapısını bozabilme potansiyeli endişesiyle, önlem amacıyla limitlerin uygulanıyor. Gelecek çalışmalarda, örneğin daha küçük yaştan itibaren buna maruz kalma halinde başka sonuçların ortaya çıkabileceği gibi ihtimaller gözetiliyor. Bu nedenle düzenleyici kurumlar, cep telefonlarıyla ilgili bu tür sınırlamalar getiriyor.

Cep telefonları artık elimizden düşmüyor. Buna uzun süre maruz kalmanın farklı bir etkisi var mı?

Bazı çalışmalarda uzun süreli cep telefonu kullanımının baş ağrısı, yorgunluk, işitme kaybı gibi sorunlara neden olabileceği sonucuna varıldı. Ancak kanser oluşumu üzerine etkisi konusunda yapılan, 13 ülkeden insanların katılımıyla gerçekleştirilen en kapsamlı çalışmaya göre cep telefonu kullanımı bu riski artırmıyor.

Çocuklara etkisi farklı mı?

İyonize radyasyonun hücre yenilenmesi hızlı olan genç bireylere etkisinin, yetişkin bireylere etkisinden daha fazla olduğu biliniyor. Aynı şekilde iyonize olmayan radyasyonun etkilerinin de en fazla bebek, çocuk ve hamilelerde olduğu gösterildi. Çocukların sinir sistemleri hâlâ gelişim evresindedir, kafaları yetişkinlerinkinden daha küçüktür ve dolayısıyla cep telefonlarından yayılan radyasyona göreli olarak daha fazla maruz kalırlar.

Kablosuz kulaklıktaki riskler

Cep telefonları, artık sadece telefon görüşmesi amaçlı değil, podcast dinlemek, dizi  izlemek, sesli kitap dinlemek gibi hemen her tür iletişimin merkezinde yer alıyor. Bunun için hayatı kolaylaştıran teknolojilerin başında da kablosuz kulaklıklar geliyor. Artık modası geçen kablolu kulaklıkları birçoğumuz çoktan bir kenara attı. Ancak kablosuz kulaklıkların SAR değerinin cep telefonlarına göre daha düşük olmakla birlikte kablolu kulaklıklara göre 8-22 kat daha yüksek olduğunu hatırlamakta fayda var. Kısacası, radyofrekans radyasyonuna maruziyeti minimalize etmenin yolu kablolu kulaklıktan geçiyor. Uzmanlar, iletişim yoluyla alınan radyadyonu azaltmak için SAR değeri düşük model telefonların tercih edilmesini, telefonda geçirilen sürenin azaltılmasını, telefonu ahize modunda kullanmayı ve baş kısmından uzak tutmayı, telefonu çekim gücünün yüksek olduğu durumlarda kullanmayı öneriyor.