10 yılda 50 bin çocuğun hayatına dokundular

Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi, 196 ülke tarafından imzalanan tek sözleşme. Fakat sözleşmenin bu kadar geniş çapta kabul görmesi ne kadar umut vericiyse dünya nüfusunun üçte birini oluşturan çocukların durumuna ilişkin veriler de bir o kadar umut kırıcı. Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu’nun (UNICEF) 2016’da yayınladığı rapora göre dünyadaki eğilimler devam eder ve kırılgan konumda yer alan çocuklara odaklanılmazsa 2030’a kadar 69 milyon çocuk önlenebilir hastalıklar nedeniyle hayatını kaybedebilir. Aynı rapor, 167 milyon çocuğun da yoksulluk içinde yaşayacağını vurguluyor.

Durum bizde de farklı değil

Türkiye’deki çocukların durumu da dünyadaki akranlarından farklı değil. Suriye’deki savaştan kaçarak ülkemize gelen, cinsel şiddet ve farklı tür istismarlara uğrayan, kötü şartlarda çalıştırılan, ihtiyaçlarını ve taleplerini yetişkinlere duyurmakta zorlanan çocuklara ancak istatistiki verilerde ya da gazete haberlerinde rastlıyoruz. Neyse ki dezavantajlı bu çocukların seslerini duyurmak, çocuk haklarının bilinmesini sağlamak için çalışan kurumlar var. Bu sene 10’uncu yaşını kutlayan İstanbul Bilgi Üniversitesi Çocuk Çalışmaları Birimi (ÇOÇA) de bunlardan biri… ÇOÇA, Türkiye’de çocuk haklarının yaşama geçirilmesine katkı sağlamak; çocukların kendi haklarını bilmesi ve kullanması, yetişkinlerin çocuk haklarını koruması hedefiyle 10 yıl önce kuruldu.

ÇOÇA kurulduğu günden bu yana çocukların kendi haklarıyla günlük yaşamları arasındaki ilişkiyi kavramaları için birçok eğitsel materyal geliştirdi. Bunların arasında çizgi filmler de var, “Söz Küçüğün” adlı bir kutu oyunu da... Bunlara ek olarak çocuklarla çalışan yetişkinlere yönelik birçok eğitim de gerçekleştirildi. Ayrıca çocukların hazırlayıp sunduğu bir radyo programıyla, “Demokratik Okullara Doğru” projesi gibi birçok farklı çalışmaya imza attı. Bu çalışmalarla şimdiye kadar 50 binden fazla çocuğun hayatına dokunulmuş oldu.

Yeni proje eylülde başladı

ÇOÇA, eylül ayından itibaren ise İsveç Başkonsolosluğu işbirliğiyle, “Genç Sesler Projesi”ni yürütüyor. Dün, Genç Sesler Projesi kapsamında düzenlenen “18 Kasım: Çocuk Buluşması” etkinliğinde; Çimenev, Tarlabaşı Toplum Merkezi ve RUSİHAK’ın “Farklılıklarla Dolu Bir Sınıf’ Projesi”ne katılan çocuklarla birlikte “Dünya Çocuk Hakları Günü” kutlandı. Sosyal Kuluçka Merkezi’nde bir araya gelen çocuklar; sanat ve teknoloji eğitmenleriyle çocuk haklarıyla ilgili görüşlerini farklı yollarla ifade etti. ÇOÇA, Genç Sesler projesi kapsamında, Eğitim Reformu Girişimi ortaklığıyla, santralistanbul Kampüsü Enerji Müzesi’nde yarın “Çocuk Hakları, Eğitim ve Çocuk Kitapları” başlıklı seminerle birlikte “Burada Çocuk Büyüyor” adlı serginin açılışı yapılacak.

Çocuk haklarının yetişkinler tarafından bilinmesi ve çocuklara yönelik hak temelli bir yaklaşım benimsenmesine katkı sağlamaya çalışıyoruz. Çocuğun hak sahibi birey olduğuna dair yaklaşım arttıkça var olan birçok yasal düzenleme ve uygulama da çocukların haklarını daha fazla koruyacak şekilde hayata geçirilebilir. Diğer yandan çocukların haklarını arayabilecekleri, sorunlarını iletebilecekleri ve destek alabilecekleri farklı hak arama ve destek mekanizmalarının oluşturulmasını önemli buluyorum. ÇOÇA olarak çalışmalarımızda çocuk katılımının bir hak olduğu konusunda bilgi ve farkındalığın yaygınlaşması için çalışıyoruz.

Çalışanların yüzde 73’ü 15 yaşından küçük!

İstanbul Bilgi Üniversitesi Çocuk Çalışmaları Birimi ile Göç Çalışmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi’nin, İstanbul’da Küçükçekmece ve Bağcılar ilçelerinde yaşamakta olan 301 çalışan çocuk ve ebeveynleriyle yürüttükleri pilot çalışmanın sonuçları da hayli çarpıcı.

15 yaş altındaki çocukların çalışmasının yasak olmasına rağmen araştırmaya katılan çocukların çoğunun 15 yaş altında çalışmaya başladığı anlaşılıyor. Sonuçlara göre, mevzuata uygun olarak 15 yaş ve üstünde çalışmaya başlayanların oranı sadece yüzde 27. Çalışan çocuklar arasında kız çocuklarının oranı ise yüzde 20. 15 yaş üstü çocukların neredeyse hiçbiri yasal düzenlemelerin öngördüğü koşullarda da çalışmıyor. Araştırmaya katılan çocuklar en fazla pazarcılık, giyim sektöründe işçi/çırak, tezgahtar, gıda sektöründe hizmet, imalat sanayinde çıraklık gibi işlerde çalışıyor.

Ortalama 8 saat

Hangi alanda çalışıldığından bağımsız olarak okula devam eden çocuklar günde ortalama sekiz, etmeyen çocuklarsa günde ortalama 11 saat çalışıyor. Çocukların çalışmaya başlamasının en temel nedeni ailenin para ihtiyacı... Okulda başarısızlık da belirtilen bir neden. Denetim ve cezai yaptırım 15 yaş altı çocukların çalışmasını engelleme ve yasal olarak çalışabilecek çocukların ise çalışma koşullarını iyileştirmek açısından hayati.

Çocuk Hakları Sözleşmesi nedir?

28 yıl önce kabul edilen, dünyada 196 ülke tarafından imzalanan Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi; hiçbir ayrım gözetmeksizin tüm çocukların haklarının hayata geçmesini, çocukların yaşama ve gelişmelerinin desteklenmesini vurguluyor. Çocukların görüşlerinin önemsenmesini, çocukların yararlarının her zaman yetişkinlerden daha üstün ve öncelikli olduğunu ve taraf devletlerin çocuk haklarının hayata geçmesinden sorumlu olduğunu belirten Sözleşme, 20 Kasım 1989’da kabul edildi.