Türkçenin kılavuzunun bilinen tek nüshası

Seray Şahinler - Şair ve yazarlığı, yayıncılığı ve kitap tutkusuyla tarihin önemli isimlerinden Ali Emîrî’nin orijinal tek kopyasını bularak kültür hayatımıza kazandırdığı Türk tarihinin en önemli eserlerinden “Divanu Lügati’t-Türk”ün tek nüshası halkın ziyaretine açıldı. “Vefatının 100. yılında Ali Emîrî Efendi’yi anma ve yazılışının 950. yılında Divanu Lügati’-Türk” etkinlikleri kapsamında sergilenen eser Fatih’teki Millet Yazma Eser Kütüphanesi’nde görülebiliyor.  

Eser, Kaşgarlı Mahmud’un Türk ve dünya tarihine armağanı “Divanu Lügati’t-Türk”ün dünyada şimdilik bilinen tek nüshası. Kütüphane müdürü Melek Gençboyacı’dan aldığımız bilgiye göre Millet Yazma Eser Kütüphanesi’nde Ali Emîrî Arabi. 4189 numarada bulunuyor. Kaşgarlı, kitabın sonunda esere başlama tarihini 25 Ocak 1072; bitirme tarihini 10 Şubat 1074 olarak vermiş. Eserin 1 Ağustos 1266 yılında Şam’da Muhammed bin Ebî Bekr Savi tarafından kopya edildiği biliniyor. (Abbasi halifesi el-Muktedî Biemrillah’a sunulan müellif kopya ise kayıp.) 1915 yılına kadar ele geçmeyen bu çok önemli yazma, Ali Emîrî tarafından satın alınarak yok olmaktan kurtarılmış. Ali Emîrî eseri satın aldıktan sonra Fatih’te kendi bağışlarıyla kurduğu kütüphaneye armağan etmiş. 

İlk harita 

Eserin 11b-12a sayfalarında yer alan haritanın zaman içinde gelişen nem sebebiyle karşı sayfaya yapışan kısımları ise Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, Kitap Şifahanesi ve Arşiv Dairesi başkanlığında yapılan restorasyon sonucu kitaba yeniden eklenmiş. 319 yapraktan oluşan eserde bir de dünya haritası var. Bir Türk’ün çizdiği ilk dünya haritası olarak bilinen haritada Türklerin yerleşim bölgelerindeki dağlar, göller ve nehirler ayrıntılı olarak gösteriliyor. Bu haritaya bir Japonya haritası da eşlik ediyor. 

Türk dilinin önemini ortaya çıkarmak ve Araplara Türkçe öğretmek amacıyla yazılan “Divanu Lügati’t-Türk” yıllar boyu bir klavuz niteliğine büründü. Yerli ve yabancı Türkologların araştırmalarına konu olan eserde Türklerin çeşitli boyları, yerleşim yerleri, inançları ve gelenekleriyle ilgili de köklü bilgiler yer alıyor. Şubat sonuna kadar açık olması planan sergi Ramazan ayı vesilesiyle bayrama kadar ziyaret edilebilecek. Sergiye giriş ise ücretsiz.