Seramik sanatının öncü ismi: Füreya

Seyhan Akıncı - “Tanımlamak kısıtlamaktır” der ya Oscar Wilde galiba buna en çok uyan isimlerden biri Füreya Koral. Adının önüne seramik sanatçısı ifadesini koyduğumuzda ne kadar kısıtlıyorsak Füreya dediğimizde o kadar özgürleşiyor sanki... Ünlü Şakir Paşa Ailesi’nin üyelerinden biri olarak doğduğu dünyadan Füreya olarak geçmeyi başarmış çok özel bir kadın. İyi bir eğitim ve sanatla iç içe yaşamından ördüğü duvarıyla Türk seramik tarihini dönüştüren kadın o. Seramik uğruna 19 yıllık eşinden ayrılan Füreya Koral’ın çarpıcı hayatı geçtiğimiz günlerde “Benim Sanatım” adlı belgeselle izleyicilerle buluştu. Füreya Koral’ın aramızdan ayrılışının 20. yılında Kale Grubu tarafından gerçekleştirilen sanatçının en geniş retrospektifi olan sergi de belgesele paralel olarak çevrimiçi açıldı. Biz de bu vesilesiyle seramiğe kendi imzasını atan Füreya’ya, onun biyografisini “Füreya” romanıyla kaleme alan Ayşe Kulin ve Kale Grup’tan Zeynep Özler’le konuşarak baktık.  

Ayşe Kulin’in Füreya Koral hakkındaki romanı “Füreya”, 2000 yılında okuyucularla buluşmuştu. Ayşe Kulin bu vesileyle Koral’ı anlattı bize: “Füreya Koral’ın beni en etkileyen yönü hayata karşı hep cesur duruşu oldu. Bu duruş, iyi aile kızlarının boşanmaya sıcak bakmadığı bir dönemde, zengin ama sarhoş kocasından boşanmaya, sonrasında ise babası yaşında bir başka erkekle evlenmeye cesaret etmesiyle başlıyor, bir yabancı ülkede tek başına ciğerini aldırmaya gitmesi, bu zor operasyonu başarıyla sonlandırması ve o süreçte kendinden bir seramik sanatçısı yaratabilmesiyle sürüyor. Ömrü boyunca ne istediğini bilen gururlu bir kadın o. Yoksul düştüğü yıllarda bile başını dimdik tutmasını, dostlarını etrafında toplamasını bilmiş. Helal olsun ona!”

Döneminin öncü isimlerinden biri olarak pek çok sanatçıyı ve kadını etkilemiş biri Füreya Koral. Seramik dediğimizde akla ilk gelen isim. Peki, Füreya Koral günümüz seramik sanatçıları açısından ne ifade ediyor? Kale Grubu’ndan Zeynep Özler sorumuzu “Füreya, seramikle nefes alan, yeniden doğan ve hayata tutunan ilham verici bir rol model. Füreya, sadece seramik sanatçısı değil. Çiniye kattığı çağdaş yorumla geleneksel duvar süslemeciliğini ileri taşıyan, duvar panolarını mimari öğe olarak kullanarak mimari anlayışın dönüşümüne katkı sağlayan, seramiğin yaşamın tam ortasında yer alması için çabalayan bir zanaatkâr. Sanatına daima hayranlık duymanın ötesinde eserlerinin birer ‘yüksek sanat’ olarak görülmesine karşı çıkan Koral’ın üretim anlayışını özetleyen bu cümleyi çok önemsiyorum: ‘İstiyorum ki yaptığım çini tabakta en fakir ev yemek yesin. Benim çinilerim herkesin olsun.’” Gelenek ile yeniliğin süregelen iletişiminde merkezde duran Füreya Koral’ı tüm yönleriyle yeni nesillere aktarmak, bu topraklardan çıkacak nice Füreya’lara ilham vermek, seramiği ve tasarımı kitlelerle buluşturmanın en büyük amaçları olduğunu belirten Zeynep Özler, Füreya Koral’ın en kapsamlı retrospektif sergisi olma özelliği taşıyan “Füreya”yı yeniden deneyimlemek isteyenlere müjde veriyor. Sergi, www.fureyaproject.com adresinden izlenebilir.

Füreya Koral kimdir?

Türkiye’de çağdaş seramiğin öncü ismi Füreya Koral, 1910’da Büyükada’da dünyaya geldi. Babası Emin Paşa (Koral) ve annesi ünlü Şakir Paşa’nın kızı Hakiye Hanım. Ressam Fahrelnisa Zeid ve Aliye Berger teyzeleri, yazar Cevat Şakir Kabaağaçlı ise dayısı. Notre Dame de Sion Kız Lisesi’nde öğrenim gördükten sonra eğitimine bir süre İstanbul Üniversitesi’nde Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümün’de devam eden Koral, verem tedavisi için gittiği İsviçre’de seramikle tanıştı. Seramik çalışmalarını Fransız seramikçi Georges Serré’nin desteğiyle Paris’te sürdüren Füreya Koral, 1954’te Şakir Paşa Apartmanı’nda özel bir atölye kurdu ve 20 yıl bu atölyede çalıştı. Ulusal ve uluslararası pek çok ödüle layık görülen Koral, 1970’lerde iç ve dış mekân panolarının yanı sıra obje tasarlamaya ağırlık verdi. Eserlerinde geleneksel form ve desenleri çağdaş yorumla işleyen sanatçı 1997’de hayatını kaybetti.