Google Translate ile çeviri olur mu?

Seray Şahinler - Bugüne dek 152 kitabı Türkçeye kazandıran çevirmen mayıs sonunda Türkçede yayımlanacak kitabı “İyi Fransızca bilmeden, Google Translate yardımıyla ve cümle cümle çalışarak sekiz ayda çevirdiğim, dokuz-on defa yeniden okuduğum, Halil Gökhan’ın editörlüğü ve Şükrü Argın’ın titiz okumasıyla eksikleri tamamladığımı düşündüğüm Milan Kundera biyografisi nihayet matbaaya gidiyor...” sözleriyle duyurdu.

Tartışmalı çeviriler ve intihaller edebiyat dünyasında sık sık gündeme geliyor elbette fakat bir kitabın ana dilinden Google Translate yardımıyla başka bir dile çevrilmesi ve ardından Türkçeye tercüme edilmesi şaşkınlık yarattı. Akınhay’ın duyurusu son yıllarda çeviri tartışmalarının gündemden düşmediği edebiyat dünyasında da tepki topladı. Kullanıcılar Akınhay’ın bu tutumunu etik olmamakla eleştirdi ve çevirmenlere yapılan bir haksızlık olarak nitelendirdi. Açıklama sonrası ulaştığımız Akınhay ise sürecin perde arkasını anlattı.

‘Önemli olan marifet’

Akınhay şunları kaydetti: “Benim marifetim nedir: Birincisi, çevirmenlik tecrübem. 36 yılda 152 kitabı İngilizceden Türkçeye çevirdim ve bunların büyük çoğunluğu roman dışı. Siyaset ve felsefe ağırlıkta. İkincisi, kendi düşünsel birikimim ve ilgilerim. Bu metnin bağlamına hâkim olmak; metinde hem arka plan olarak sunulan Çekoslovaya, Doğu Avrupa ve dünya tarihini iyi bilmek, hem de kitabın kavramları ve terminolojisine ziyadesiyle aşina olmak. Üçüncüsü, Kundera’yı ve edebi dilini bilmek, eserlerini okumak ve sevmek. Bu çalışma boyunca tüm Kundera romanlarını yeniden okudum, kitapta geçen tüm Kundera cümlelerini karşılaştırdım ve tabii kendi cümlelerimle yazdım. Dördüncüsü, ‘cümle’ çalışmak. Tüm cümleleri, hem Fransızca orijinali hem Türkçe söylenişleri hem de bir romancı olarak Kundera’nın hayat serüveniyle bağdaşırlığı bakımından tekrar tekrar kontrol ederek çalışmak. Yine de yanlışlarım, eksiklerim olmuştur; gerisi okurun takdiridir. Bir çeviri yaparken tek ana referans vardır: Eserin orijinali. Burada eser, Fransızca. Ben çok yıllar önce bir yıl kadar Fransızca gramer çalıştım, hepsi o. Dolayısıyla Fransızca bilmiyorum ama dil yapısını tanıyorum. İngilizce’ye yakınlığının, pek çok ortak terim ve kelime barındırdıklarının farkındayım. Burada ‘Google Translate’ derken kastettiğim de Fransızca-İngilizce. Google’ın bu uygulaması oldukça tatminkâr. Ama ‘oldukça’ tatminkâr; bu da bir çeviri metin ortaya koymaya yetmez. Ben Google Translate’de ‘Fransızca-İngilizce’ çeviriyi ilk referans aldım; ondan sonrası kendi marifetim. Google Translate’i belirtmemin sebebi, yalan söylememektir. Tweet’imi okuyanların ona takılacaklarını da tahmin etmiştim tabii. Yoksa benim tweet’imdeki anahtar deyiş ‘cümle çalışmak’tır.”