‘Veganlığın temeli: Hayvanların acısı’

MERT İNAN - Türkiye’deki veganların bir araya geldiği en önemli platformların başında Vegan Derneği geliyor. 2012’den bu yana vegan felsefesini savunmak için çalışmalar yürüten dernek hem hayvan hak ve özgürlükleri hem de restaurant, lokanta, tatil merkezleri, okullar, iş yerleri başta olmak üzere hayatın her alanında vegan menülerin uygulanması için çaba harcıyor.

Vegan öğrenci gruplarının mücadeleleri, derneğin de girişimleriyle şimdiye kadar 207 üniversitenin 12’sinde sonuç buldu ve vegan menü yemek listesine girdi. Sırada onlarca üniversitenin olduğu belirtiliyor. Vegan öğrencilerin beslenme hakkını tanıyan üniversiteler arasında İstanbul, Boğaziçi, Orta Doğu Teknik, Bartın, Yıldız Teknik, Mimar Sinan Güzel Sanatlar, Çanakkale 18 Mart, Dokuz Eylül, Üsküdar, MEF ve Ege yer alıyor. Bu alanda somut kazanımlar olduğu gibi, İTÜ gibi kimi üniversitelerde de öğrencilerin hak mücadelesinin devam ettiği belirtiliyor.

Yemekte neler var

Vegan menülerde domates, mantar, mercimek, ezogelin, şehriye, bal kabağı, mısır, buğday çorbaları, kuru fasulye, karnabahar, taze fasulye, bezelye, brokoli, Brüksel lahanası, pirinç, bulgur, arpa şehriye pilavı, nohut, patates yemeği, yeşil mercimek, barbunya, türlü, ıspanak, zeytinyağlı pırasa, patlıcan, makarna, salata çeşitleri ve meyvelerin olduğu, kolay erişilebilir ve maliyeti düşük, geniş bir yiyecek yelpazesi bulunuyor. Üniversitelerin dışında önümüzdeki günlerde kamu hastaneleri ve kışlalarda bile vegan menülerin yer alması için Vegan Derneği’nin bakanlıklar düzeyinde görüşmeleri ve hukuki çalışmaları sürerken, neredeyse her 4 ve 5 yıldızlı oteller ile tatil merkezinde de vegan menüler olmazsa olmazlar arasında bulunuyor. Türkiye’de de her geçen gün daha geniş kitlelerce benimsenen veganizm hakkında Milliyet’e bilgiler veren Vegan Derneği Kurucu Başkanı Ebru Arıman, “İnsanların, insan olmayan hayvanlar üzerinde kurduğu sistematik sömürü ve soykırımın sosyal adalet, barış ve eşitlik anlayışıyla son bulması ve türcü bakış açısının ortadan kaldırılmasına yönelik bilinçlendirme çalışmaları yürütüyoruz. Hayvanlar, beslenme alışkanlıklarımız yüzünden ölçülemez derecede acı çekiyor. Veganlığın temelinde her şeyden önce bu etik tutum yatıyor” diyor. Arıman, halihazırda yaşadıkları sıkıntıları ise şöyle anlatıyor:

“Yüksek Öğretim Kurumu’na yaptığımız başvuruda da sorumluluk noktasında ilgili üniversite yönetimlerinin adres gösterildiği YÖK yanıtı, Türkiye’deki üniversite sayısı ve her üniversitenin birbirinden farklı yorum ve bakış açıları düşünüldüğünde, sorunun çözümü noktasında pratiklikten ve yapıcı olmaktan oldukça uzak. Derneğimiz yasal zemindeki mücadelesini Sağlık Bakanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Millî Savunma Bakanlığı ve Tarım ve Orman Bakanlığı başta olmak üzere birçok koldan yürütmeye devam ediyor.”

Çocuklar için de sakıncası yok

Veganlığın adeta yılmaz savunucu olarak bilinen Göğüs Cerrahisi Uzmanı Doç. Dr. Suat Erus, Sağlık Bakanlığı’nın hazırladığı Türkiye Beslenme Rehberi’nde hem yetişkin bireyler hem çocuklar için hayvansal gıdaların mineral ve vitamin kaynağı açısından tüketilmesi önerisini eleştirirken, “Bilgilerin bir kısmı yanlış. Bir besinin içinde bize lazım bir madde bol bulunabilir. Besinler bir pakettir, pakette çok fazla molekül vardır” diyor.

- Etsiz beslenildiğinde B-12 eksikliği yaşanıyor mu?

-B12 vitamini yani kobalamin doğada yalnızca mikroorganizmalar tarafından uygun şartlar sağlandığında sentezlenir. İnsan dahil hiçbir hayvan kobalamin sentezleyemez. Ama yine insan dahil hayvanların bağırsaklarında uygun şartlar varlığında kobalamin sentezleyen mikroorganizmalar olabilir. Hayvancılık endüstrisi bu mikroorganizmalara uygun şartları abartılı sağlayarak (kobalt vererek) bu vitaminin sentezlenmesini artırır veya doğrudan kobalamin vererek, o hayvanı yiyecek insana geçmesi hedeflenir. Onlarca yıl önce B12 almamız gerekmiyordu çünkü kendimize beton bir dünya yaratmamış ve bitkileri yıkamayarak yiyorduk. Böylelikle doğadan B12 alabiliyorduk ama artık alamıyoruz.”

- Vegan bir birey ile olmayan kişinin sağlık parametrelerinin karşılaştırıldığı bilimsel çalışmalar var mı?

-Bu konuda birçok çalışma var. Veganlarda bazı vitamin ve mineraller eksik olabiliyor ama sorun eksiklik kriterinin hepçil beslenen insanlara göre yapılandırılmış olması. Örneğin uzun yıllar günlük minimum alınması gereken kalsiyum miktarının 850-1000 mg olduğu söylendi. Oysa 550 mg alan veganlarla 1000 mg alan hepçiller arasında kemik sağlığı açısından fark olmadığını biliyoruz.

- Türkiye’de çocukları vegan beslemek yasal olarak herhangi bir engele tabi mi? 

-Hayır, çocukları sebze meyve tahıl baklagille beslemenin hiçbir engeli yok. Vegan olmak doğumdan ölüme kadar, hamilelik, lohusalık, ergenlik, yaşlılık, hastalık gibi tüm zamanlarda sağlık için yapılabilecek en doğru şey. Hamilelikleri vegan geçmiş annelerden doğmuş doğuştan vegan çocuklar var.

- Süt insan için gerekli ve yararlı mı?

-Her annenin sütü yavrusu için tasarlanan eşsiz bir mucize. Ama büyümenin en hızlı olduğu hayatın ilk yılı dışında gerekli olmadığı için annenin sütü yavaşça azalır ve sonrasında da insanlarda sütün içinde bulunan laktoza intolerans gelişmeye başlar. Tüm veriler süte sadece ilk yılda ihtiyacımız olduğunu gösteriyor.

- Yumurta tüketmemek beslenme eksikliği yaratıyor mu?

-Yumurtanın sarısı kolesterol ve trans yağ içerir, beyazı da büyük oranda protein. Sadece 1 yumurtadaki kolesterol günlük önerilen kolesterol sınırına ulaşmanızı sağlar. Yumurtadaki kolin, hayvansal ağırlıklı beslenenlerin bağırsaklarındaki bakteriler tarafından trimetilamin denen maddelere çevrilir, bu damar sertliği, kalp krizi ve kanserde yeni damar yapımı ihtimalini artırabilir.”

Yanlış beslenmeye dikkat

Kardiyoloji Uzmanı Doç. Dr. Polat Canpolat ise vegan olmasına karşın rağmen yanlış beslenme biçimini sürdürenler olduğuna dikkat çekerken, şu bilgileri verdi: “Her şeyden önce ister vegan ister hepçil olsun doğru beslenmek çok önemli. Şimdiye kadar yapılan birçok araştırmada vegan veya Akdeniz diyetinin kalp damar hastalığı riskini azalttığı ortaya kondu. Veganlık ABD ve AB’de giderek yaygınlaşıyor. Beslenme çoklu denklemler içeren bir süreçtir. Vegan olup işlenmiş karbonhidrat gibi yanlış beslenenler de olabiliyor. Vegan olup B12 eksikliği gördüğünüz kişiler oluyor ancak bu durum veganlıkla ilgili değil yanlış beslenmeyle ilintili. Asıl mesele de olsa, vegan da olsa doğru ve sağlıklı beslenme. Hayvansal ürünler en az bitkisel ürünler en fazla.”

YARIN:  - VEGAN BÜYÜTÜLEN ÇOCUKLAR