Tüm dünyayı şaşkına çeviren Türk kadını! İlk o yaptı, adını tarihe yazdırdı...
Mühendis Mektebi'nin ilk kadın mühendislerinden Sabiha Rıfat Gürayman, kadının adının olmadığı bir dönemde Anıtkabir'in baş mühendisliğini ve Fenerbahçe erkek voleybol takımının da kaptanlığını yaptı. Tüm dünyayı kendine hayran bırakan işlere imza atan bu Türk kadınının hikâyesi, gururdan yürekleri kabartacak cinsten.
Derleyen: Betül Yasemin Keskin / Milliyet.com.tr – Aynı cümle içinde 'ilk' ve 'kadın' kelimelerinin yan yana gelişinin hakkını veren isimlerden biri de sayısız başarıya imza atan Sabiha Rıfat Gürayman. Kendisi ilk mühendis, ilk takım kaptanı...
Doç. Dr. Günseli Naymansoy'un arşivinden
ÇOCUKLUK YILLARI...
Türkiye tarihinin en cesur, en başarılı kadınlarından biri olan Sabiha Rıfat Gürayman, 1910 yılında Makedonya’da dünyaya geldi. Subay bir babanın kızı olan Sabiha Rıfat Gürayman, ilköğretimi Beşiktaş Esma Sultan İlkokulu’nda, ortaöğretimini Nişantaşı Kız Ortaokulu’nu bitirdi ve 1927’ye kadar İstanbul Kız Lisesi’ne devam etti. Eğitim gördüğü yıllarda aynı zamanda Atatürk’ün kız çocuklarını eğitime teşvik ediyor olması kesinlikle tesadüf değildi.
Hatice Yazıcı, İTÜ Vakfı Dergisi, 1991, Sayı:1
BASKILARA MARUZ KALDI
Tarihler 1927 yılını gösterdiğinde Mustafa Kemal Atatürk, bugün İstanbul Teknik Üniversitesi olarak bilinen Mühendis Mektebi'ne kadınların da alınmasını istedi. Böyle bir mesleğin kendisi için uygun olabileceğini düşünen Sabiha Rıfat, sınava iki gün kala başvuruda bulundu. Arkadaşı Melek Ertuğ ile birlikte sınavı kazanarak 350 erkek öğrencinin okuduğu Mühendis Mektebi'nin iki kadın öğrencisinden biri oldu.
Elbette hiçbir şey o ve arkadaşı için kolay olmadı. Eğitim süreci boyunca çok fazla psikolojik baskıya maruz kaldılar ancak pes etmediler.
FENERBAHÇE’NİN KAPTANI SABİHA GÜRAYMAN
Mühendisliğin yanı sıra her zaman kendisini geliştiren Sabiha Rıfat Gürayman, bir yandan da voleybol oynuyordu. Erkeklerle aynı takımda yer alan ve oldukça başarılı olan Sabiha Gürayman, Fenerbahçe voleybol takımına katılarak Türkiye’nin ilk kadın voleybolcusu oldu. O yıllarda 'kadın voleybol takımı' olmadığı için kendisi erkek voleybol takımında oynadı. Tüm zorluklara ve psikolojik baskılara, cinsiyet ayrımcılıklarına maruz kalsa da yaşadıklarından beslenerek güçlenen Sabiha Rıfat, 1929’da İstanbul şampiyonu olan Fenerbahçe voleybol takımının kaptanı oldu.
'ŞİMDİ NE YAPACAĞIZ?'
1933 yılında Sabiha Rıfat, sınıf arkadaşı Melek Ertuğ ile diplomalarını alıp mezun oldular. Mezun oldular olmasına ama asıl sorun şimdi ne olacağıydı. Arkadaşı Melek Ertuğ Sabiha Rıfat'a "Şimdi ne yapacağız?" sorusunu sorunca Sabiha Rıfat, "Hiç. Herkes gibi, onlar ne yaparsa biz de onu yapacağız" şeklinde cevap verdi. Mezuniyetinin ardından Sabiha Rıfat, o yıl Ankara Bayındırlık Baş Mühendisliği’ne atandı.
'KIZ KÖPRÜSÜ'NÜ YAPTI
Eğitim hayatının ardından iş hayatının zorluklarıyla da mücadele etmeye başlayan Sabiha Rıfat, Yüksek Mühendis Mektebi'nin en iyi mezunlarından biri olarak şehir dışındaki projelerden biri için Ankara’daki bir köprü yapımında yer aldı. Çalıştığı iş arkadaşlarından bölgedeki insanlara kadar herkes tarafından sevilen ve sayılan Sabiha Gürayman sonunda çalıştığı köprüyü bitirdi. Onu çok seven ve çalışmalarını takdir eden Beypazarı Köyü halkı ise köprünün ismini "Kız Köprüsü" olarak değiştirdi ve o günden beri Sabiha Rıfat Gürayman’ın çalıştığı köprünün adı "Kız Köprüsü."
Hatice Yazıcı, İTÜ Vakfı Dergisi, 1991, Sayı:1
ATATÜRK'E VEFA BORCU
1939 yılında Remzi Gürayman ile evlenen Sabiha Rıfat Gürayman, 1941 yılında TBMM inşaatlarının kontrol şefliğini yaparak çalışma hayatında başarı basamaklarını bir bir tırmandı. Bir gün hayatının en önemli işini yapacağından habersizken 35 yaşında Anıtkabir İnşaatı Başmühendisi oldu. Bu görevi ise tam 10 yıl sürdürdü.
Hatice Yazıcı, İTÜ Vakfı Dergisi, 1991, Sayı:1
ANITKABİR'DE BİR 'KADIN' MÜHENDİS
Kız çocuklarının okumasını her fırsatta vurgulayan ve destekleyen Atatürk'ün yolunu açtığı kız çocuklarından biri de Sabiha Rıfat Gürayman'dı. Sabiha Rıfat ömrü boyunca bu gerçeğin ve gururun gücüyle yaşadı. Anıtkabir İnşaatı Başmühendisi olduğunda Anıtkabir'de hem bir kadın mühendisin yer alması hem de başmühendis olması tüm dünyaya da örnek oldu. Anıtkabir inşaatı sırasında ziyarette bulunan Yunanistan Başbakanı Venizelos’un sözleri ise gurur vericiydi.
Sabiha Rıfat Gürayman ile tanışan ve tebrik eden Venizelos, "Hayatımda ilk defa büyük bir işin başında bir kadın görüyorum. Sizi gerçekten tebrik ederim" dedi. Anıtkabir görevi bitip Atatürk Anıtkabir’e nakledildikten sonra Gürayman, Millî Eğitim Bakanlığı Teknik Müşavirlik kadrosuna getirildi. Bu görevden ise 1963 yılında kendi isteğiyle emekli olarak ayrıldı ve tarihe adını altın harflerle yazdırdı: 'İlk kadın Mühendis ve kaptan Sabiha Rıfat Gürayman...'
Hatice Yazıcı, İTÜ Vakfı Dergisi, 1991, Sayı:1
CESUR BİR KADIN OLARAK HAYATA GÖZLERİNİ YUMDU
2003 yılında vefat eden, 93 yıllık dünya serüvenine birçok başarı sığdırmış, adını ilmek ilmek altın harflerle tarihe yazdırmış, Atatürk'e olan vefa borcunu en güzel şekilde ödemiş Sabiha Rıfat Gürayman, kararlılığı ve azmiyle tüm kadınlara ışık tuttu.
