Keşfeden ilk kişi yakılarak öldürülmüştü! Türkiye'deki 5 ilde dinozor yumurtası mı bulundu?
Önemli keşiflere imza atan dünyanın ilk kadın paleontoloğu Mary Anning canı pahasına fosiller üzerinde yaptığı çalışmalarla geçmişe ışık tuttu. Öyle ki açtığı yol sayesinde Türkiye'de yapılan çalışmalarda da ortaya çıkarılanlar oldu. Jeolog Prof. Dr. Nurdan İnan Türkiye'deki 5 ile dikkat çekerek Anadolu topraklarındaki dinozor nesline dair çarpıcı bilgiler paylaştı.
Bundan asırlar önce kadınların bilimsel araştırmalarda görev almaları hoş karşılanmıyor, hatta çoğu zaman çeşitli ithamlarla toplum içinde hedef gösterilerek ilkel bir nefrete maruz kalıyorlardı. 1799 ila 1847 yılları arasında yaşayan ve dünyanın ilk kadın paleontoloğu olan İngiliz araştırmacı Mary Anning de o kadınlardan yalnızca biriydi. 12 yaşından beri fosillerin dünyaya bıraktığı izleri araştıran ilk kadın paleontolog olan Anning, adını dünya tarihine yazdıracak önemli keşiflerine rağmen birçok hemcinsi ve meslektaşıyla aynı kaderi paylaştı.
'HYPATIA'NIN ÇALIŞMALARINDAN İZLER TAŞIYOR'
Paleontoloji ya da bir başka ismiyle fosilbilim, ölmüş varlıkların 'fosil' olarak adlandırılan taşlaşmış kalıntılarından yola çıkarak tarihe ışık tutan bir bilim dalı. Jeolojik zamanda yaşamış olan canlıların en ilkelinden günümüzdeki en gelişmiş olanlarına kadar geçirdikleri dönüşümleri araştıran bu bilim dalına kendilerini adayan paleontologlar bugüne kadar çok sayıda önemli keşife imza attı. 18'inci yüzyılın sonunda doğan ve 19'uncu yüzyıla damga vuran İngiliz bilim insanı Mary Anning de yaptığı çalışmalarla bir kadın olarak adını bilim dünyasına kabul ettirmiş önemli araştırmacılardan. Her ne kadar son yıllarda dünya genelinde kadın-erkek eşitliğine dair önemli adımlar atılsa da tarih boyunca kadınlar erkeklere göre daha zorlu yollardan geçerek büyük başarılara imza atabildi.
Mersin Üniversitesi Jeoloji Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Nurdan İnan erkek araştırmacıların sıklıkla kadın bilim insanlarının çalışmalarından faydalandığını hatırlatarak, "Alman gök bilimci Johannes Kepler'in 17'nci yüzyılın başlarında kaleme aldığı 'gezegensel hareket yasaları' bile ilk kadın bilim insanlarından Hypatia'nın çalışmalarından izler taşıyor" dedi.
"Zengin bir ailenin kızı olan, zekâsı ve güzelliğiyle de etkili olan Hypatia, türlü entrikalarla cadılıkla suçlanmış ve halk tarafından yakılarak öldürülmüş. Bu olay hem doğa bilimleri ve matematik gibi alanlarda hızlı bir gerilemenin hem de kadın bilim insanları için çok uzun süreli bir suskunluk döneminin başlangıcı oldu." Prof. Dr. Nurdan İnan
'GÜNÜMÜZ, GEÇMİŞİN AYNASIDIR'
Prof. Dr. Nurdan İnan paleontolojinin çalışma prensibinin, 'Günümüz, geçmişin aynasıdır' ilkesine dayandığını vurgulayarak Anning'in çalışmalarını ve paleontolojinin önemine değindi. İlk kadın paleontolog, henüz çocuk yaşlarda çalışmalarına başladı ve babasıyla birlikte henüz 12 yaşındayken ilk fosilleri bir bütün olarak ortaya çıkarmayı başardı. Prof. Dr. İnan, Mary Anning ve ailesinin yaşadıkları yer olan Dorset şehrinin yakınlarında bulunan Jura çökellerinde olağanüstü bollukta iri omurgalı canlıların fosillerinin barındığının altını çizdi.
"Baba Anning, geçimini fosil çıkarıp satarak sağlıyordu. Mary de büyük bir merakla babasını takip ediyordu. Babasının ölümünden sonra Mary Anning, Jura'yı kazmaya devam etti ve kemik fosillerini biriktirdi, 1823’te bunları birleştirdi. Birleştirdiği parçalar bir Plesiosaurus (balık yüzgeçli yüzen sürüngen) fosiliydi. Bu bulgusu, 1824'te William Conybeare tarafından makalesi yazılarak tanımlandı. Ancak makalede Anning'in adı hiçbir şekilde geçmedi. Bunu daha sonra 1828’de neredeyse tam bir Pterosaurus (uçan sürüngen) kalıntısı izledi. Bu bulgu Almanya dışında bulunan ilk bulgu olması açısından ayrıca önemliydi." Prof. Dr. Nurdan İnan
HAKKI TESLİM EDİLMEYE ÇALIŞILIYOR
Mary Anning'in dünyanın ilk paleontoloğu unvanını kazanmasını sağlayan keşfi, hayatı boyunca en heyecan duyduğu fosili oldu. 1809 ila 1811 yılları arasında henüz 10-12 yaşlarındayken keşfettiği dinozor kalıntıları bir T-Rex'e aitti. Ancak Anning’in önemli keşifleri ilerleyen dönemde büyücü ve cadı olarak suçlanmasına engel olamadı. Prof. Dr. Nurdan İnan, Anning’in hem yoksul hem de kadın olması nedeniyle dönemin erkek egemen ve aristokrat bilim topluluğunca asla dikkate alınmadığına dikkat çekti.
Uzun yıllar boyunca hakkı teslim edilmeyen Anning'e 2017'de yeni açılan bir müzeye adı verilerek hakkının teslim edilmeye çalışıldığını hatırlatan Prof. Dr. İnan, fosiller yardımıyla gelecek hakkında ipuçlarına ulaşılırken, özellikle de son yıllarda önem kazanan iklim krizi ve insanlığın geleceği hakkında paleontolojik verilerin önemli ipuçları verdiğini belirtti.
TÜRKİYE'DE NELER OLUYOR?
Tarihe ışık tutan paleontoloji dünyaya Mary Anning gibi değeri sonradan anlaşılmış önemli bir ismi kazandırdı. Peki Anadolu coğrafyasının paleontolojideki yeri ne? Türkiye topraklarındaki dinozor nesline dair dikkat çeken bilgiler paylaşan Prof. Dr. Nurdan İnan, "Anadolu’da özellikle Amasya, Sivas, Kahramanmaraş, Malatya ve Mersin'den olmak üzere pek çok örnek, 'Acaba fosil dinozor yumurtası olabilir mi?' şüphesini taşıyor. Çünkü yumurta fosilleri görünümleri nedeniyle çoğu zaman konkresyon yani kalsiyum ve lökosit bileşenlerinden oluşan taşlar ya da yumru denilen yapılarla karıştırılıyor" dedi.
23 YIL ÖNCE TESADÜFEN KEŞFEDİLDİ
Kahramanmaraş Arkeoloji Müzesi'nde fosilleri bulunan fillerin de antik çağlardan günümüze ulaşan fosiller olduğu biliniyor. Prof. Dr. Nurdan İnan, 1999’da Kastamonu'nun Devrekani ilçesinin kuzeyinde yer alan Beyler Barajı yakınlarında sığ denizel ortam çökelleri içinde Türkiye'nin ilk omurgalı deniz sürüngeni fosili olan ve 'Deniz Dinozor' olarak nitelendirilen Mosasaurus Hoffmanni'nin tamamen tesadüfen keşfedildiğini hatırlattı.
Günümüzden yaklaşık 82 ila 66 milyon yıl önce yaşadıkları tahmin edilen yüzen sürüngenlerin 23 yıl önceki keşfinin Anadolu coğrafyasının önemini vurgulayan Prof. Dr. İnan'a göre fosilin Türkiye topraklarında ve Batı Asya'daki ilk varlığı, gelecekte bulunabileceği yeni alanları müjdeliyor. Prof. Dr. Nurdan İnan geçmişin izlerini günümüze ve geleceğe taşıyan paleontolojiye Türkiye'de daha çok önem verilmesi gerektiğini de vurguladı.
