Kansere karşı hangi testler yapılmalı?

DİDEM SEYMEN /MİLLİYET  - Gelişen tıp bilimi ve teknolojisiyle birlikte, insan sağlığına dair pek çok soru işareti çözüme kavuşmuş, ancak hala üstesinden gelinmesi zorlu bir düşmanla karşı karşıyayız: kanser. Kanser, vücut hücrelerinin kontrolsüz bir şekilde çoğalması sonucu ortaya çıkan, yayılma eğiliminde olan ve zaman içinde farklılaşabilen bir hastalık. Kanser, genetik faktörler, çevresel etkenler ve yaşam tarzı alışkanlıkları gibi birçok faktörün etkileşimi sonucu ortaya çıkabilir. Bağışıklık sisteminin normalde hücreleri kontrol altında tutması gereken bir süreçte, bu kontrol kaybolduğunda kanser gelişebilir. Bu durum, vücut içinde bir hücrenin genetik yapısında meydana gelen değişikliklerle başlar ve zamanla bu hücre kontrolsüz bir şekilde çoğalarak tümör oluşturur. Eğer tümör kontrol edilemezse ve çevre dokulara yayılırsa, kanser ilerleyen aşamalarda hayati organları etkileyebilir. Hemen her hastalıkta olduğu gibi kanserde de erken teşhis ve tanı konulması hastalığın tedavisi için büyük önem taşır. Uzmanlar, kansere karşı en azından yılda bir kez yapılması gereken testleri sıraladı:

Birkaç tüp kanla hastalıklar öğrenilir  

Kanser araştırmaları, hastalığın nedenlerini, önlenmesini ve tedavi yöntemlerini anlamak için büyük bir hızla ilerlemektedir. Genetik araştırmalardan, çevresel faktörlerin incelenmesine kadar pek çok disiplinden gelen bilim insanları, kanserle mücadelede önemli adımlar atmaktadırlar. Ayrıca, erken teşhisin önemi de vurgulanarak, düzenli sağlık kontrolü ve bilinçli yaşam tarzı seçimleriyle kanserin etkileri en aza indirilmeye çalışılmaktadır. Kanser taraması için yapılan kan testleri, kanserin varlığını ya da belirtilerini belirleme amacı taşır. Ancak, bu testler kesin kanser teşhisi koymazlar; sadece potansiyel bir sorunun belirtisini gösterirler ve daha fazla inceleme yapılmasını gerektirebilirler. 

Tam kan sayımı (CBC) testi, kırmızı kan hücreleri, beyaz kan hücreleri ve trombosit sayısını ölçer. Kanser belirtileri arasında anemi veya enfeksiyon varsa bu test anormal sonuçlar verebilir. 

Biyokimya paneli kanserle ilişkilendirilen belirli maddelerin (tümör belirteçleri) seviyelerini ölçen bir dizi test içerir. Bu belirteçler, bazı kanser türlerinin varlığını veya aktivitesini göstermeye yardımcı olabilir. Örnek olarak, PSA (Prostat Spesifik Antijen) prostat kanseri taraması için kullanılır. 

Karaciğer fonksiyon testleri, karaciğerin sağlığını değerlendirmek için yapılan testlerdir. Karaciğer kanseri veya diğer kanser türlerinin karaciğeri etkileyip etkilemediğini kontrol etmek amacıyla kullanılabilir. 

Kan pıhtılaşma testleri ve bağışıklık sistemi ile ilgili belirli maddeleri ölçen immünolojik testler de mutlaka yapılması gerekenler arasında. 

Görüntülemeler de önemli testler arasında

■ Bilgisayarlı tomografi (BT veya CT), X-ışınları kullanarak vücut içinde detaylı kesitsel görüntüler oluşturan bir teknolojidir. Kanserli tümörleri, lenf düğümlerini ve diğer organları incelemek için sıklıkla kullanılır. 

■ Manyetik rezonans görüntüleme MR, güçlü manyetik alanlar ve radyofrekans dalgaları kullanarak detaylı iç organ görüntüleri oluşturan bir tekniktir. MR, özellikle yumuşak dokuları daha iyi gösterdiği için bazı kanser türlerinin değerlendirilmesinde tercih edilebilir. 

■ Positron Emisyon Tomografisi (PET), radyoaktif bir madde (genellikle glukoz) enjekte edildikten sonra vücuttaki hücresel aktiviteyi ölçerek kanser hücrelerini belirlemek için kullanılır.  

■ Ultrasonografi, yüksek frekansta ses dalgalarını kullanarak vücut içinde organları ve dokuları görüntülemeye yardımcı olan bir tekniktir. Kanserli kitleleri ve tümörleri değerlendirmek için kullanılabilir.  

■ Mamografi, özellikle meme kanseri taramasında kullanılan bir görüntüleme tekniğidir. Meme dokusunu X-ışınlarıyla inceleyerek anormal kitleleri veya lezyonları tespit eder. 

■ Endoskopi esnek bir tüp içinde kamera kullanarak vücut içindeki organları inceleyen bir yöntemdir. Endoskopi ile alınan görüntüler, kanser türleri ve lezyonlar gibi problemleri değerlendirmek için kullanılabilir. 

Kanserden korunmak için daha hareketli olun

■ T.C. Sağlık Bakanlığı’nın Sağlıklı Hayat Merkezleri içinde yer alan Kanser Erken Tanı (KETEM) merkezlerinde ‘meme kanseri, kalın barsak kanseri ve rahim ağzı kanseri’ tarama testlerini ücretsiz olarak ulusal kanser tarama programlarında önerilen yaşlarda ve sıklıkta yaptırın.  

■ Sağlıklı ve yaşınıza göre ideal bir kiloda olun.  

■ Daha fazla hareket edin.  

■ Daha fazla tahıl, sebze, meyve ve baklagil tüketin.  

■ Yüksek kalorili yiyeceklerden kaçının.  

■ Kırmızı ve işlenmiş et tüketimini sınırlayın. 

■ Şekerle tatlandırılmış içeceklerin tüketimini sınırlayın. 

■ Alkol içmeyin. 

■ Sigara içmeyin.  

■ Sigara içilen ortamlarda bulunmayın. 

■ Besin takviyelere güvenmeyin. 

■ Stresinizi kontrol edin ve azaltın. 

■ Hayatınızda spor, müzik, dans, yoga ve meditasyon gibi aktivitelere yer verin.