İlik naklinde TÜRKÖK umudu

Sağlık Bakanlığı ve Türk Kızılayı işbirliğiyle 2 yıl önce faaliyete geçen Türkiye Kök Hücre Koordinasyon Merkezi sayesinde kemik iliği bankalarında kayıtlı donör sayısında 172 bin rakamına ulaşıldı. İlk etapta hedef, 250 bine ulaşmak. Bankalarda 30 binden fazla kan da test edilmeyi bekliyor. Ülkedeki 3 kemik iliği bankasının kapasite artırımı sonucu artık günde yaklaşık 500 donörün doku tipi taraması yapılabiliyor.
29 milyonluk havuz
Lösemi ve akdeniz anemisi gibi ölümcül hastalıkların pençesindeki hastaların tek beklentisi “uygun ilik” bulundu haberi. İlik nakli bekleyen binlerce hastanın gözü kulağı Türkiye Kök Hücre Koordinasyon Merkezi’nde. Nakil bekleyen 3 bin 886 hasta mevcut sistemde uygun ilik bulabilmek için önce aile içi verici taraması yaptırıyor. Sosyal güvence kapsamında aile taraması genişletilerek aile dışı akrabalar da teste tabi tutularak uygun ilik arama işlemleri sürüyor.
İlik bu aşamada bulunmaz ise ulusal veriler arasından uygun verici olup olmadığına bakılıyor. Daha sonra ise TÜRKÖK projesi kapsamında kurulan Ulusal Kemik İliği Bankası, İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi bünyesindeki Kemik İliği Bankası ve Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi bünyesindeki Akraba Dışı Doku ve Kordon Kanı Bankası devreye giriyor. Türkiye’de faaliyet gösteren bu 3 kemik iliği bankasında da verici saptanamaması durumunda hastalar, uluslararası doku bilgi bankalarının 29 milyonluk verici havuzundan tarama işlemleri için faydalanıyor.
Haftada 2 bin test
Ulusal veri sistemine kayıtlı donör sayısı ise TÜRKÖK projesiyle yeterli hale getirilmeye çalışılıyor. Ülke içerisinde verici havuzunun geniş olmaması uygun ilik bulma olasılığını düşüren bir etken. Türkiye’nin donör sayısında 500 bin rakamını yakalaması için faaliyete geçirilen TÜRKÖK Ulusal Kemik İliği Bankası iki yılı aşkın süredir çalışmalarına bu doğrultuda devam ediyor.
Doku tiplemesi yapılan kayıtlı donör sayısının TÜRKÖK’te 128 bin 368 olduğunu belirten Sağlık Hizmetleri Genel Müdür Yardımcısı Arif Kapuağası, “Kısa vadedeki 250 bin hedefimize ulaşmak üzereyiz. 31 bin 787 kan, test için bekliyor onların da işlemlerini bitirip tarama sistemine dahil edeceğiz. TÜRKÖK Doku Tipleme Laboratuvarı haftada 2 bin donörün doku tipini testlendirebiliyor.
Türk Kızılayı’nın kan alma noktalarıyla da kök hücre bağışı topladığını belirten Kapuağası, “1 Nisan 2015’ten beri TÜRKÖK bünyesinde 138 hastaya kemik iliği nakli gerçekleşti. Türkiye 250 bin bağışçı sayısına ulaştığı zaman yüzde 70 oranında kendi içinden uygun ilikleri bulacak. Uygun ilikler hep yurt dışı taramalardan çıkardı. Gönüllü verici sayımızı artırarak bu bağımlılıktan kurtulacağız. Dünya Kemik İliği Nakli Bankası’na üye olduk ve 5 Nisan 2016 tarihinden itibaren yurtdışından tarama talebi almaya başladık. Dünyadan 39 tane bize tarama isteği geldi. Bunlardan 29 tanesine uygun verici adayı tespit ettik. ” diye konuştu.
Yeni laboratuvar
İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi Kemik İliği Bankası Koordinatörü Prof. Dr. Fatma Savran Oğuz da, ilik bankası aracılığıyla yılın ilk 6 ayında 114 hastaya kemik iliği nakli yapıldığını belirterek, “Yine bu dönemde 360 civarında gönüllü verici olmak isteyen kişi bize başvururken yıl sonunda bu sayının 700’e ulaşacağını öngörüyoruz. Bankamıza kayıtlı 28 bin 600 gönüllümüz var. Eskiden bağışlarla gelen malzeme olduğu sürece biz verici sayısında artış kaydedebiliyorduk. Yaptığımız genetik bir analiz ve maliyetli bir işlem. TÜRKÖK projesi hayata geçtikten sonra devlet ödenek vererek işlemler için bütçe ayırdı. Eskiden günde 20 ile 40 arasında genetik analiz yapabiliyorken şimdi yeni kurulan Alp Şen Doku Laboratuvarı sayesinde bu sayıyı günde 40 ile 60 arasına çıkartmış durumdayız” dedi.
14 bin 647 bağışçı
Akraba Dışı Doku ve Kordon Kanı Bankası’nın bugüne kadar 33 gönüllü vericisinden 24’ü yurtiçine 9 vericisinden de yurtdışına kök hücre sağladığını belirten Prof. Dr. Meral Beksaç da şu bilgileri verdi; “Akraba dışı nakil yapmaya yetkili merkezlere nakil ihtiyacı kesinleşen hastalar için 2 tüp kan örneği ile HLA tiplendirme çalışması yapıyoruz. Hastaya ait HLA sonuçları doku tiplendirme laboratuvarımızdan tarama ofisimize ulaşıyor. Daha sonra tarama koordinatörlerimiz tarafından yurt içi ve yurt dışı tarama sistemine kayıtlı tüm doku bankaları taranıyor. Bankamız potansiyel adayları tespit ederek yazışmaların ardından nakil merkezinin talebi üzerine nakil sürecini başlatıyor. Gönüllü verici sayısında artış sağlamak için şehir şehir gezerek kampanyalar düzenledik. Şu an için 14 bin 647 bağışçıya sahibiz.”