‘İlaç gibi’ ürünlere ilaç gibi yanıtlar

HANDE ATILGAN/ANKARA- “Türkiye İlaç ve Tıbbî Cihaz Kurumu (TİTCK), vitamin desteği, zayıflama ve sigarayı bırakmaya kadar birçok sorun için destek olduğu iddiasıyla pazarlanan ancak ilaç olmadığı için “sağlık beyanı” ile satılan ve geniş bir kitleye ulaşan gıda ve gıda takviyeleri konusunda kapsamlı bir bilgilendirme yaptı.

Sağlık beyanı ile satılan ürünlerin ruhsatlandırmasından denetimine kadar tüm aşamalarla ilgili düzenlemeler yapılmış, yönetmelik ve kılavuzlarla ilgili süreç haziran 2023’te tamamlanmıştı. Bu kapsamda sağlık beyanı ile satılan ürünlerin tanıtımında kullanılan “kansere deva”, “10 günde 5 kilo verdirir” gibi ifadeler; “ilaç çağrışımı” yaptığı gerekçesiyle 20 Nisan’da çıkan yönetmelikte yasaklanmış, çocuk ve yetişkinlere yönelik kullanılabilecek sağlık beyanı ifadeleri ayrı ayrı belirlenmişti. Sistemin denetimine ilişkin 13 Haziran’da çıkarılan özel yönetmelik ile de ürünlerin üreticisi ile reklam yapanların hatalı uygulamalardan müştereken sorumlu tutulması kararlaştırıldı.

23 soru-cevap

TİTCK de kamuoyundan gelen sorular üzerine yeni sistemi, 23 soru-cevapta özetledi. Soru-cevap şeklinde açıklamalarda yeni yönetmelik değişiklikleri uyarınca sağlık beyanı kullanımına hak kazanmayan ürünlerin 31 Aralık 2024’e kadar etiketlerinde bu ifadeyi taşıyabileceği hatırlatılırken, etiketinde olsa bile ürünlerin reklamının bu şekilde yapılamayacağı vurgulandı.

Özel günler için üretilen ürünlerin etiketinde kalp görseli olup olmayacağı sorusuna ise “Sevgi temalı olması koşulu ile sadece takviye edici gıdalar dışındaki gıdaların etiketinde kalp görseli yer alabilir” yanıtı verildi.

Tavsiye yasak

Kesinlikle yasak olan ve itimat edilmemesi gereken beyanlar da şöyle özetlendi:

“Tüketilmediği durumlarda sağlığın olumsuz etkilenebileceğini ileri süren beyanlar, kilo kaybının veya artışının miktarına veya oranına atıfta bulunan beyanlar, sağlık beyanı kullanılan ürünlerle ilgili tanıklığına başvurulan kişinin tecrübesi veya ulusal ve uluslararası kurum ve kuruluşlar ile ilişkilendirilen teşekkür, övgü, tavsiye veya onay ifadesine yer verilen veya imada bulunulan beyanlara kesinlikle izin verilmemektedir.”

Ayrıca, ürün için “sadece eczanelerde satılabileceği” ifadesi ya da herhangi bir kişi veya kuruluşun tavsiyesine ilişkin atıfların da kullanılmayacağının altı çizildi.

Nelere izin var?

Ürünlerin etiket ve tanıtımında makul karşılanan bazı ifadeler ise şu şekilde sıralandı: “Dengeli ve çeşitli beslenme ile sağlıklı yaşamın önemini belirten ifade, beyan edilen faydalı etkinin sağlanması için tüketilmesi gereken gıda miktarı ve tüketim şekli, gıdayı tüketmemesi gereken kişiler için uyarı, fazla tüketilmesi durumunda sağlığı olumsuz etkileyebilecek gıdalar için uyarı.” Firmalar, öngörülen ifadelerin dışına çıkarken yalnızca anlamını değiştirmeyecek ve güçlendirmeyecek eşdeğer sözler bulmak zorunda.