İki fotoğrafa da bakıp öyle alın! Zehri kökünden anlaşılıyor
22.10.2021 - 14:18 | Son Güncellenme:
Geçtiğimiz yıllarda da karşımıza çıkan ıspanak zehirlenmeleri, yakın zamanda tekrar gündeme geldi. İlk başlarda ıspanak günah keçisi ilan edilse de sonrasında, zehirleyenin ıspanağın kendisi değil, sebzenin içine karışan güzelavrat otu olarak bilinen 'atropa belladonna' olduğu anlaşıldı. Bu otun içinde bulunan atropin maddesi ciddi zehirlenmelere sebep olabiliyor. Peki, bu otu ıspanaktan nasıl ayırt edebiliriz? İşte "İki fotoğrafa da bakıp öyle alışverişe çıkın" diyen uzmanlardan çok önemli tüyolar...
Gülşah Karaman - Gonca Kocabaş / Milliyet.com.tr - Ispanağın faydalarını çocukluktan bu yana defalarca duymuşuzdur. Yüksek besin değerleriyle herkesin mutfağında bulunan sebze, son günlerde meyve – sebze hallerinden de geri çevrilmeye başladı. Aynı şekilde manavlarda da ıspanak tezgahları boş kaldı. Kışın sevilen sebzesi, endişe uyandıran zehirlenme haberleriyle gündem oldu. Son günlerde, korkusu gitgide artan insanlar, ıspanak almaktan ve tüketmekten kaçınmaya başladı. Aynı ıspanak sorunu 2019 yılında da yaşanmış, üreticiler tarafından da büyük bir krize sebep olmuştu. Uzmanlardan da ‘Bu ara ıspanak tüketmeyin’ uyarısı gelince, ıspanak iyiden iyiye merak konusu oldu. Hem üretici hem de tüketici endişeli. Oldukça sağlıklı bir sebze olarak bildiğimiz ıspanağı tüketirken nelere dikkat etmemiz gerektiğini, uzmanlarımız Gıda Mühendisi Ebru Akdağ ve Gıda Mühendisi Hüseyin Şirin'e sorduk.
BU AYRIMLARA DİKKAT EDİN! 'DAHA ETLİ VE DAHA PARLAK'
Öncelikle ıspanak ve güzelavrat otu arasındaki farklara bakalım. Gıda Mühendisi Hüseyin Şirin, "Ispanak, güzelavrat otuna göre daha etli ve daha parlak bir yapıya sahiptir. Yine güzelavrat otunun aksine tek yıllık otsu bir bitkidir" açıklamasında bulundu. "Ispanağın 'matador' adı verilen türünde bu farklılık daha da göze çarpıyor" diyen Şirin, sözlerini şöyle sürdürdü: "Matador ıspanak daha bombeli ve kıvrımlı bir yapıya sahipken, güzelavrat otu daha düz bir yaprak görünüşündedir.
ISPANAK DEĞİL, ATROPİN ZEHİRLİYOR!
Güzelavrat otunun içerisinde zehirlenmeye sebep olan etken madde atropindir. Yani sorun ıspanakta değil, onunla birlikte gelen bu otun içindeki maddede."
Güzelavrat otu, aslında ilaç sanayisinde birtakım ağrı kesicilerin içerisinde ve bazı hastalıkların tedavisinde kullanılan bir ot olmasına rağmen, zehirli etken maddeden dolayı doktor kontrolünün dışında tüketilmemesi gerekiyor. Limit sınırların üzerinde kullanımı ölümcül sonuçlara yol açabiliyor.
ISPANAK SEÇERKEN BUNLARA DİKKAT EDİN!
Peki, ıspanak ve güzelavrat otunu nasıl ayırt edebiliriz? Bu otu ıspanaktan ayırt edebilmek için kullanılan yöntemler elbette mevcut. Öncelikle alışverişe çıkmadan her iki bitkinin de nasıl göründüğünden emin olmalısınız. Gıda Mühendisi Hüseyin Şirin, bu iki görseli de internette aratıp görüntülerini hafızanızda tutarak sebze almaya gitmemizi önerdi.
Şirin, "Elbette hızlı ve kontrol edilmeden yapılan bir alışveriş esnasında gözden kaçabiliyor. Ancak dikkat ederseniz her ikisinin de birbirlerinden farklı olduğunu görebilirsiniz. Ispanak ve güzelavrat otunun yaprakları görünüş ve fiziksel özellik olarak birbirlerinden farklılık gösteriyorlar. Öncelikli bakılması gereken her ikisinin de yaprakları. Böylelikle ıspanağın içinde gördüğümüz farklı bir otu ayırabiliriz" diye konuştu.
KÖKLERİ BİLE GERÇEĞİ ELE VERİYOR
Diğer bir ayırt etme yöntemini anlatan Şirin, “Ispanak toprağın altından kökleri ile beraber sökülerek bir demet halinde satışa sunuluyor. Güzelavrat otu ise tek yapraklıdır. Kök içerisinde tek yapraklı bir ot gördüğünüzde ayıklamak gerekir” dedi.
Bazı satıcıların daha temiz görünmesi için ıspanağın köklerini kestiğini dile getiren Hüseyin Şirin, tüketiciler eğer ıspanağın fiziksel görünüşü hakkında detaylı bilgiye sahip değillerse, kökleri kesilmiş ıspanakları tüketmelerinin sakıncalı olabileceği uyarısında bulundu.
Tamamen ayıklanmış ve temizlenmiş ıspanak paketleriyle ilgili de tüketicileri dikkatli olmaları konusunda bilgilendiren Şirin, "Hazır temizlenmiş ıspanaklar da eğer güvenilir bir markaya ait değilse doğranmış yapraklarından kontrolünü yapamayacağınız için sorun teşkil edebilir” bilgisini paylaştı.
HALÜSİNASYON GÖRME, ANLAMSIZ CÜMLELER KURMA, İDRAR YAPAMAMA….
Zehirlenme belirtilerinin gıda zehirlenmelerine oranla 2 saat daha erken olduğunu dile getiren Şirin, sinir sistemine etki eden bu zehirli etken madde ile beraber en önemli belirtinin halüsinasyon görme olduğunu dile getirdi. Bunun yanı sıra göz bebeklerinde büyüme, anlamsız cümleler kurma, ciltte kuruluk, baş ağrısı, baş dönmesi, idrar yapamama, tansiyon ve nabızda yükselme gözlemlendiğinin de altını çizdi.
DOKUNMADAN ÖNCE ELLERİNİZİ YIKAYIN ÇÜNKÜ...
Sağlıklı olup olmayışının, ıspanağın kendisinden değil, yetiştirilme, depolanma ve sunum koşullarından kaynaklandığını belirten Gıda Mühendisi Ebru Akdağ, ıspanağı temizlerken mutfakta birçok kişinin yaptığı hataları anlattı.
Ispanağın yeterince yıkanmamasının büyük risk oluşturduğunu söyleyen Akdağ, “Diğer sebzelerde olduğu gibi ıspanakta da tarım ilacı kalıntısı, su veya topraktan bulaşabilecek bakteriler, etraftan gelebilecek kirleticiler, böcek yumurtaları gibi istenmeyen durumlarla karşılaşılabilir. Bunun için ıspanak akan su altında iyice temizlendiğinden emin olana kadar yıkanmalı. Yine elimizdeki bakteriler ıspanağa geçebileceği için, ıspanağa dokunmadan önce ellerimizi de iyi bir şekilde yıkamalıyız” dedi.
2 DEFADAN FAZLA ISITIP YEMEYİN
Pişmiş ıspanağı en geç 2 saat içerisinde buzdolabına koymamız, eğer hava çok sıcaksa bu süreyi 1 saate düşürmemiz gerektiğini ifade eden Akdağ, ıspanak yemeğini 2 defadan fazla ısıtmanın birçok olumsuzluklara yol açabileceğini de dile getirdi.
Gıda Mühendisi Ebru Akdağ, hepimizin kulağına küpe olması gerekenleri kısaca şöyle özetledi: “Kontrolsüz gıda, güvenilirliği kuşkulu gıdadır. Doğal demek illa ki güvenilir olduğu anlamına gelmez. Açıkta kontrolsüz satılan ıspanaklarda içerisine karışmış zararlı otlar, tarım ilacı kalıntıları, kirleticiler gibi sağlığımızı tehdit edici riskler olabilir. O halde ıspanak alırken güvenilir satıcılardan ve mümkünse ambalajlı almaya dikkat etmemiz gerekir. Pazardan aldığımız ürünlerin ise iyice ayıklanması ve doğru bir şekilde yıkanıp saklanması gerekir."
DONDURULMUŞUNUN BESİN DEĞERİ DAHA YÜKSEK
Birçok kişi taze ıspanak mı yoksa dondurulmuş ıspanak mı tercih etmeliyiz diye merak edip, dondurulmuş ıspanağın daha sağlıksız olduğunu düşünüyor. Ancak Ebru Akdağ bu duruma, “Güvenilir markaların dondurulmuş ıspanakları hem hijyenik koşulların sağlanması ve istenmeyen yabani ot ve maddelerden arındırılmış olması bakımından hem de genellikle tazesine göre daha yüksek besin değerine sahip olması bakımından oldukça avantajlı” diyerek açıklık getirdi.
EVDE BUZLUKTA DONDURURKEN DİKKAT!
Gıda Mühendisi Ebru Akdağ, evde dondurulmuş ıspanak ile tesislerde dondurulmuş ıspanağın arasındaki farklara değindi. Öncelikle tesislerde dondurulma sürecini paylaşan Akdağ, “Dondurulmuş meyve sebzeler çoğunlukla hasat edildikten sonra yaklaşık 8 saat içerisinde şoklanmışlardır. Şoklama 'tek tek dondurma (IQF)' denilen bir yöntemle yapılır ve ürünlere uygulanan eksi 40 derecelik sıcaklıkla dakikalar içerisinde merkez sıcaklığı eksi 18’e ulaştırılır” bilgisini paylaştı.
Peki, evde buzlukta dondurulan ıspanak ile tesiste dondurulan ıspanağın arasındaki fark nedir? Akdağ bu farkı, “Evde buzlukta uzun süreli dondurma esnasında sebzelerin içerisindeki hücrelerin genleşerek çatladığını ve besin değeri kaybı gerçekleşir. Tesislerdeki şoklama ise çok düşük sıcaklıklarda ve çok hızlı yapıldığı için, hücreleri çatlatacak büyüklükte buz kristalleri oluşmaz. Böylelikle hücre zarı çatlaması ve besin değeri kaybı engellenmiş olur” şeklinde açıkladı.
'SATICININ DA TÜKETİCİNİN DE İÇİ RAHATLAMALI'
Yabancı otlardan kaynaklı zehirlenme vakaları nedeniyle hızla düşen ıspanak alımlarının ardından, sebze satıcıları artık ıspanak satmak istemiyor. Zor durumda kalan esnaflar hakkında Akdağ, "Tarım ve Orman Bakanlığı'mızın olaya anında müdahale etmesi, tüketicilerin içlerini rahatlatmalı. Çünkü Bakanlığımız yaptığı denetimler sonucunda ürünün çıkış yerini tespit edip piyasaya sevk edilenlerine el konulduğu açıklamasında bulundu. Bu durumda tüketicilerin güven duyması ve böylelikle esnafımızın da zor durumda kalmaması gerekir" yorumunu yaptı.
