Bin 300 yıllık depremin izleri

Kuzey Anadolu Fay Hattı, Doğu Anadolu Fay Hattı ve Batı Anadolu’daki aktif fay hatlarının ürettiği büyük tarihsel depremlerin izleri bilim insanlarının çalışmalarıyla bin yıllar sonra ortaya çıkabiliyor. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi (ÇOMÜ) Eğitim Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ahmet Evren Erginal; TÜBİTAK, Türkiye Bilimler Akademisi (TÜBA) ve ÇOMÜ Bilimsel Araştırma Projeleri biriminin desteğiyle sürdürdükleri çalışmalarla İznik Gölü kıyısında tarihsel bir depremin izlerini tanımladı. Milattan sonra 715 yılında meydana gelen ve kayıtlara 6,5-7 büyüklüğünde geçen depremin İznik Gölü kıyısında oluşturduğu kırığı inceleyen Erginal, konumu bilinmeyen bir depremin izini jeolojik miras değerindeki plaj kayalarında bulduklarını belirtti. Milliyet’e konuşan Prof. Dr. Erginal, “İznik Gölü kıyısında betonlaşmış fosil plajlar göl kıyıları boyunca uzanıyor. Dünyada az sayıda tatlı su gölünde görülen bu yalıtaşı oluşumları son 10 bin yıldaki su seviye değişimlerine yol açan iklim değişimlerinin kayıtlarıdır. 8’inci yüzyıldaki bu deprem sert plaj kayalarında bir yüzey kırığı oluşturduğu için günümüze kadar tahrip olmadan ulaşabilmiş. Tarihsel deprem verilerine göre belirlediğimiz yüzey kırığının oluşuma yol açan 715 depremi dışında İznik’te, yıkıma yol açan 29, 33, 69, 120, 368, 378 ve 740 yılları depremleri yaşanmıştı” diye konuştu.

Sakin kolda

Yerkabuğunun dinamikleri ve yapısı üzerine üst düzey araştırmaları 1964 yılından beri yayınlayan Tectonophysics dergisinde makale yazdıklarını söyleyen Prof. Dr. Erginal, Kuzey Anadolu Fayı’nın sakin görünen orta kolunda meydana gelen büyük depremin izlerinin ilk kez kırık üzerinden tartışmaya açıldığını vurguladı. Prof. Dr. Erginal, “100 metre uzunluğundaki yüzey kırığının yaşını belirlemek için Prof. Nafiye Güneç Kıyak ‘Optik Uyarmalı Lüminesans’ yöntemiyle tarihlendirme yaptı. Ayrıca TÜBİTAK-MAM laboratuvarlarında Dr. Turhan Doğan, Karbon 14 tarihlendirmesi yaptı. İki yöntem de depremin 715 yılında meydana geldiğini kanıtladı. Yüzeydeki kırık kumlu çakıllı plaj kayalarının tabakalarında ciddi deformasyonlar yaratmış” dedi.

Tsunami oluşturan 740 depremi

İznik’i etkileyen başka bir depremin de 740 yılında meydana geldiğini söyleyen Prof. Dr. Erginal, “Bu deprem ise Marmara Denizi içinde Kuzey Anadolu Fay Hattı’nın kuzey kolunun etkisiyle meydana geldi ve tsunami oluşturdu. Bu tsunami tarihsel kaynaklarda ve bilimsel yayınlarda açıkça belirtiliyor. 715 yılı depreminin yüzeyde gördüğümüz bu izlerini derine doğru takip etmek için Doç. Dr. Cüneyt Erenoğlu ve Prof. Emin Ulugergerli ile elektrik özdirenç tomografisi yöntemini uyguladık. Bu da bize bu kırığın derine doğru devam ettiğini, yani bir deprem kırığı olduğunu kanıtladı. İznik ve İznik’teki tarihi yapıların defalarca tahrip olmasına yol açan tarihsel depremlerin anlaşılmasına önemli bir katkı yaptığımızı düşünüyorum” dedi.