57 bin liraya kiralık diploma! 6 Şubat gerçeği: 'Hiç gitmediği projeye imza atıyor'
Son dönemde iş kurmak isteyenlerin tercih ettiği yöntem, can güvenliğini tehdit ediyor. 800 lira ila 57 bin lira arasında değişen kiralık diplomalarla açılıp işletilen iş yerleri, hem açan hem de açılmasını sağlayanlar için 'dolandırıcılık' suçu da teşkil ediyor. Özellikle yeni mezunlar para kazanmak için hiç gitmediği projeye imza atıyor, hiç görmediği ürüne onay veriyor. Tehlikenin boyutunu uzmanlara sorduk.
Zeynep Dilara Akyürek / Milliyet.com.tr – Bir iş yeri açmak için diploma ya da ustalık belgesi gerektiren meslekler, aslında son derece hayati kararların alındığı ve işlerin yapıldığı noktalar olmasıyla önem arz ediyor. Özellikle eczacılık, inşaat mühendisliği, gıda mühendisliği ve veterinerlik iş yeri açarken bir yetkinlik belgesi gerektirmesiyle akla gelen ilk meslekler arasında. Özellikle 6 Şubat depremlerinden sonra ‘Bu yapıya nasıl onay verilmiş?’ diye tepki gösterilen, lokantalarda ya da zincir gıda ürünlerinde ‘Bilmeden neler yemişiz!’ diye tepki gösterilen pek çok tehlikenin arkasında ‘kiralık diploma’ gerçeği yatıyor. Korkunç tabloyu Avukat Yaşar Öksüz, TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İstanbul Şube Sayman Üyesi Sinem Kolgu ve TMMOB Gıda Mühendisleri Odası Yönetim Kurulu Başkanı Yaşar Üzümcü Milliyet.com.tr'ye anlattı.
800 LİRA İLA 57 BİN LİRA ARASINDA DEĞİŞİYOR
Birkaç yıl öncesine kadar sadece üniversite diplomaları için kiralama talepleri olabiliyordu. Ancak bugünlerde gündeme gelenler diplomaya ya da yetkinlik belgesi kiralamaların lise seviyesine kadar indiğini gösteriyor. Üstelik durum yalnızca üniversite ya da lise diploması için değil, ustalık belgeleri için de söz konusu. Fiyatları 800 lira ila 57 bin lira arasından değişen kiralık diplomalarla kurulan iş yerlerinin yarattığı tehlike tahmin edilenden çok daha fazla. İlanlarla aranan kiralık diplomalar arasında en talep görenler ise mühendislikler.
Makine, gıda, kimya, harita, elektrik-elektronik ve harita mühendislerinin bazıları yetki belgelerini, diplomalarıyla birlikte satışa çıkarıyor. Hatta ilanlarda diplomasını kiralamak isteyenler il ya da sektör sınırlaması da şart koşuyorlar. Kiralık diplomalar arasında en çok arananlardan biri olan eczacılıkta ise meslek örgütlerinin uğraşlarıyla kiralık diploma kullanımı azalmış durumda.
KALİTEDEN DAHA FAZLASI: 'ÖLÜMLERE YOL AÇABİLİR'
Kiralık diplomalar pek çok meslekte kullanılıyor. Ancak bazı mesleklerde bu diplomaların kullanılması, kalitesiz hizmet ya da kalitesiz ürün sunmaktan çok daha büyük olumsuzluklara sebep olabilir. Özellikle gıda, sağlık ve inşaat sektöründe yaşanabilecekleri uzmanları açıkladı:
TMMOB Gıda Mühendisleri Odası Yönetim Kurulu Başkanı Yaşar Üzümcü: Gıdalar insan sağlığını yakından ilgilendiren ürünlerdir. Yanlış üretim teknikleri ve uygun olmayan hijyenik koşullarda yapılan üretimler gıda zehirlenmelerine, kısa veya uzun dönemde kronik rahatsızlıklara hatta insanların ölümlerine dahi neden olabiliyor. Bu nedenle gıda üretimleri gerçekleştirilirken üretimin başında konuyu bilen bir teknik personelin bulunması hayati önem taşıyor. Diğer türlü sadece işletme sahibinin kâr amaçlı yapabileceği her türlü taklit ve tağşişli ürünler ile gıda güvenliğine aykırı üretilmiş ürünler piyasaya sunulabiliyor.
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İstanbul Şube Sayman Üyesi Sinem Kolgu: Yapı denetim ve müteahhitlik hizmetleri bunları kâğıt üzerinde hazırlayıp diploma kiralıyor ve yeni mezunlar da bunu kabul ediyor. İnşaat mühendisi de daha sonra o yapıdan sorumlu oluyor, bunun başta farkında olmuyorlar. Ancak 6 Şubat'ta kaç binanın kiralık diplomayla ya da yetersiz mühendislik sebebiyle yıkıldı bilmiyoruz. Bundan ders de çıkarmıyoruz. Meslek odamızda da bu durumun önemini vurguluyoruz.
‘HİÇ GİTMEDİĞİ PROJEYE İMZA ATIYOR’
İnşaat mühendisliğinde ise yapı denetimi ve kurallara uygun bina inşası olmazsa olmazlar arasında yer alıyor. Ancak yeterli denetim olmadığında sağlam olmayan binalara da ‘onay imzası’ atılıyor. Özellikle üniversitelerin ilgili bölümlerinden yeni mezun olan genç inşaat mühendisleri arasında yaygın olan 'kiralık diploma' kabusunu anlatan TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İstanbul Şube Sayman Üyesi Sinem Kolgu, şöyle konuştu:
"Her şeyden önce temel problem okuldan mezun olunca imza hakkına sahip olmak. Bu diploma kiralama işleri en çok genç arkadaşlarımızda görülüyor, yani yeni mezunlarda. Hiç tecrübesi olmaksızın imza hakkına sahip oluyorlar. Biz oda olarak yetkin mühendislik için çok mücadele verdik ama her seferinde iptal edildi. Ancak bugünlerde yeni mezun arkadaşlar okuldan mezun olunca her türlü proje yapmak ve imza atmak gibi haklara sahipler. Bu şekilde iş bulamayan arkadaşlar, diplomalarını kiraya verme yoluna gidiyorlar. Hem tasarım hem uygulama aşamasında mesleğinde bilgili ve tecrübeli insanlarla ilerlemesi gereken bir meslek. Bizler, odamızın önemini hep vurguladığı mühendislik hizmeti almış yapılar inşa ediyoruz. Ancak büyük kadrolarla yeterli bütçeyle çalışılmazsa, nitelik ve nicelik olarak denetlenmemiş inşaatlarla sorunu çözmeye çalışıyoruz. Bu da binaların tekniğe ve kurala uygun inşa edilmemesini doğuruyor ve depremde acı sonuçlara şahit oluyoruz."
'DOLANDIRICILIK SUÇUNDAN CEZALANDIRILIRLAR'
Kiralık diploma kullananmanın ya da diplomayı kiraya vermenin yasal olup olmadığıyla ilgili görüşüne başvurduğumuz Avukat Yaşar Öksüz, "Diploma kiralama yasal bir faaliyet değil ve gerek mesleki kanunlar gerek Türk Ceza Kanunu gereğince bu hususa ilişkin getirilmiş yaptırımlar mevcut. Ancak yine de ek gelir elde etmek amacıyla özellikle mühendislik, eczacılık, hekimlik gibi alanlarda diploma kiralama yolu sıklıkla tercih ediliyor. Bu hususta kanuni bir eksiklik bulunmuyor. Ancak denetim eksiklikleri sebebiyle sık sık karşılaşılan bir durum haline geldi. Diploma kiralayanlar para kazanmak için kiraladıkları diplomaları kullanarak iş yeri açıyor ve diploma kiralayanın imzasını kullanarak mesleki kurallara riayet etmeksizin hareket ediyor. Eczacı, hekim, inşaat mühendisi ya da mimar gibi diploma kiralama yolunu sıklıkla tercih eden meslek grupları iş yerine gitmeden hatta iş yerini hiç görmeden yapılan her türlü işe onay vermiş oluyor" dedi.
Bu durumda ne gibi yaptırımlar uygulandığını anlatan Avukat Yaşar Öksüz, dolandırıcılık suçunun detaylarına da dikkat çekerek şunları ekledi:
"Kiralık diploma ile iş yeri açılması durumundaki yaptırımlar hem Türk Ceza Kanunu hem de mesleki kanunlar ile belirlenmiştir. Yaptırımlar meslek grubuna göre değişkenlik gösteriyor ancak bu yaptırımların başında meslekten men, ruhsat iptali, diploma iptali, idari soruşturma gibi yaptırımlar geliyor. Dolandırıcılık suçunun unsurları hileli davranışlarla bir kimseyi aldatıp, onun veya başkasının zararına olarak, kendisine veya başkasına bir yarar sağlanmış olmasıdır. Bu sebeple diploma kiralayarak aslında yetkili olmadığı bir konuda ve alanda mesleki faaliyet icra eden kimseler ve diplomalarını kiralayan kişilerin hileli davranışlarla kişileri kandırarak haksız menfaat sağlamaları durumunda dolandırıcılık suçundan ve suçun nitelikli halinden cezalandırılmaları mümkün."
Meslek odalarında da diploma kiralayanlara çeşitli yaptırımlar uygulanıyor. Tespit ve ceza sürecini değerlendiren TMMOB Gıda Mühendisleri Odası Yönetim Kurulu Başkanı Yaşar Üzümcü, "Meslek etiğine aykırı olan, mesleki onuruna ve saygınlığına zarar verecek bu tür davranışlar odamız tarafından sürekli takip ediliyor. Meslektaşlarımızı bu konuda uyarılmasının yanı sıra bu şekilde işletmelere gitmeden sadece kağıt üzerinde orada görünen meslektaşlarımızın tespit edilmesi halinde odamızın Onur Kurulu'na sevk ediliyor. Onur kurulu tarafından bu üyelerimize çeşitli cezalar veriliyor. Bizim bu yaptırımlarımızın yanı sıra Tarım ve Orman Bakanlığı'nın denetçileri de işletmelere yönelik yapmış olduğu denetimlerde çalıştırılması zorunlu olan bu personelin olup olmadığını kontrol ediyor ve işletmede bulunmaması durumunda işletmeye yönelik idari para cezaları uyguluyor" bilgisini paylaştı.
