Son dakika... Emeklilikte yaşa takılanlar! Bugün yasa çıkarsa...
25.10.2019 - 07:39 | Son Güncellenme:
Mithat Yurdakul
Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) sorunu nedir? EYT’liler ne istiyor? Yasa çıkınca ne olacak? Bu yazı dizimizde konuyu tüm ayrıntılarıyla masaya yatırıyoruz...
Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) sorunu, son günlerde yapılan açıklamalarla yeniden gündeme geldi. Milyonlarca kişinin emekliliğini erkene çekebilecek düzenleme için henüz beklenen adım atılmadı. 1999 yılında kabul edilen bir yasanın ardından gündeme gelen EYT sorunu için hem işe başlama tarihleri hem de maliyet kritik önemde.
EYT sorunu, 8 Eylül 1999’da kabul edilen 4447 sayılı Kanun ile gündeme geldi. Kanundan önce erkekler için 25, kadınlar için 20 yıl sigortalılık süresi ve 5 bin günlük prim gün sayısı emekli olmak için yetiyordu.
Yapılan düzenlemeyle emeklilik yaşı kadınlarda 58’e, erkeklerde 60’a yükseltilirken, emeklilik için gerekli prim gün sayısı ise 7 bin güne yükseltildi.
2008’de yine değişti
2008’de yapılan bir diğer yasa değişikliğiyle emeklilik için gereken yaş sınırı bir kez daha yükseltildi. 2048’de kadın ve erkek çalışanlar için emeklilik yaşını 65’te eşitlemesi öngörülen sistem uyarınca, halen çalışmakta olanların emeklilik yaşı da prim günlerinin dolmasına rağmen yükselmiş oldu.
Mevcutları çalışanlara yönelik olarak da işleyen düzenlemeyle birlikte, emeklilikte yıl şartını doldurmasını kısa süre kalanlar da emekli aylığı almak için bir süre beklemek durumunda kaldı.
Değişiklikle kadınların kademeli olarak 58, erkeklerin ise emeklilikleri 60 yaşına kadar uzatıldı.
EYT’li ne istiyor?
Fazilet Partisi düzenlemenin iptali için Anayasa Mahkemesi’ne gitti ve Anayasa Mahkemesi, kadınlarda emeklilik yaşının 58, erkeklerde 60 yaş olmasını kabul etmedi. 23 Şubat 2001 tarihli kararında da yürütmeyi durdurdu.
Bunun üzerine yapılan düzenleme ile kademeli sistem getirildi. 1 Haziran 2002’de 8 Eylül 1999 öncesi işe başlayanlarda kademeli emeklilik sistemi devreye girmiş oldu.
İlk işe başlama tarihine göre emekli olacağını bilen milyonlarca çalışanın emekli olacağı tarih değişti.
Emeklilikte yaşa takılanların talebi, 1999’da yapılan bu değişikliğin geçmişe dönük uygulanmasına son verilmesi. Yani 1999’dan önce çalışmaya başlayanların prim gün sayılarını doldurduğunda emekli olabilmeleri. 1999’dan sonrası için ise herhangi bir talep yok.
Emeklilikte Yaşa Takılanlar Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği (EYT SYDD) Genel Sekreteri Serpil Şahin, yasa nedeniyle kendisinin 9 yıl kaybettiğini, 10-15 yıllık hak kaybı olanlar bulunduğunu söyledi. Şahin, yeni tarihte yasaya takılanların kaybının daha fazla olduğunu ifade etti.
Yasa çıkınca ne olacak?
Yasada düzenleme yapıldığı taktirde 1999’dan önce işe giren tüm kadınlar prim ödemelerini doldurdukları zaman emekli olabilecekler. Erkekler ise 25 yılını doldurmadıkları için prim ödemelerini doldurdukları zaman emekli maaşı alabilecekler. EYT ile ilgili olası bir düzenlemeden tüm çalışanlar bundan etkilenmeyecek.
Emeklilik yaşını bekleyenler grubu esas itibariyle 8 Eylül 1999 öncesi sigortalı olan ve hali hazırda emeklilik hakkı kazanmayanlardan oluşuyor. 8 Eylül 1999’dan sonra işe girenler zaten işe girdikleri tarih itibariyle 58-60 yaşında emekli olacaklar. 8 Eylül 1999 öncesi işe girenler yasal düzenleme olduğu zaman bundan yararlanacak.
Bugün yasa çıksa dahi EYT’lilerin hemen emekli olması mümkün değil. EYT’lilerin emekliliğinin en az 10 yıllık süreye yayılacağı, emekli olacakların sayısının 750 bin ile 1 milyon kişi aralığına düşeceği belirtiliyor.
Farklı maliyet hesapları var
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, EYT hakkında yaptığı bir konuşmada, “SGK hesaplarına göre emeklilikte yaşa takılan denilen gruba 6.2 milyon kişi giriyor. Bunun yıllık maliyeti 26 milyar liradır” demişti.
EYT SYDD’nin hesaplarına göre 1 Eylül 2019 itibarıyla emeklilikte yaşa takılanların sayısı 5 milyon 404 bin 924 kişi. Bu 5 milyon 404 bin kişinin emekli olması halinde devlete maliyet yıllık 103 milyar lira olarak hesaplanıyor.
5 milyon 400 bin
Ancak, yasa bugün çıkarsa 5 milyon 404 bin kişinin hemen emekli olması bazı sebeplerden dolayı mümkün görünmüyor. Bunun sebebi olarak çalışma hayatına stajyer ve çırak olarak girenler, prim gün sayısı eksik olanlar ve eski kanuna göre sigorta süresini doldurmayanların emeklilik hakkına sahip olmaması gösteriliyor.
Ayrıca, emekli sandığına tabi çalışan kadın ve erkek memurların, emekli olduklarında çalışırken aldıkları maaşın yarısını alabilecekleri için emekli olmak istemeyecekleri, EYT yasası çıkması halinde bu kesimde emekliliğini isteyeceklerin yüzde 10-15 civarında kalacağı öngörülüyor.
Yüzde 25
Bağ-Kur’da kadınların 20 yıl, 7.200 prim günü, erkeklerin ise 25 yıl 9 bin prim günü tamamlayanların sayısının da yüzde 25’ler civarında kalmasının, yasa çıkması halinde bu kesimlerin emekliliğini uzun zamana yayacağı ve yıllık maliyeti düşüreceği tahmin ediliyor.
Beklenen yasanın çıkması halinde emekli olacakların sayısının 750 bin ile 1 milyon kişi arasında olması, bunun da yıllık maliyeti 14.4 milyar lira civarına çekmesi öngörülüyor.
