GİZEMLİ BİR KUŞ
Türk tarihinde Hümâ kuşu, bazen gerçek bir kuş, bazen de ulaşılması güç, gizemli bir varlık olarak betimlenir. Bu kuşun efsanelere göre yeryüzüne hiç inmediği, göklerin en yükseğinde süzüldüğü anlatılır. Öyle ki bazı rivayetlere göre ayakları dahi yoktur. Bizler, Türkiye Türkçesinde ‘Hümâ’ şeklinde kullanır, telaffuz ederiz. Ancak Türk lehçelerinde ‘Kumay’ ya da ‘Umay’ şeklinde de telaffuz edilir. Fakat bu telaffuz farklılıkları ona verilen önemi, değeri hiçbir zaman değiştirmez. Tüm Türk topluluklarında bu efsanevi kuşa büyük önem atfedilir. Öyle ki, onun yaşadığı yer insan gözünün göremeyeceği kadar yükseklerde, insan aklının akıl sır erdiremeyeceği kadar eşsizlikte bir yer kabul edilir. Hatta, bu sebeple bazı Türk boyları bu kuşu ongun olarak benimsemiştir. Daha ayrıntılı açıklamak gerekirse, eski Türk geleneklerinde her Türk boyu kendine özgü bir koruyucu ruh ya da kutsal varlık seçer. İşte bu inanışa ‘ongun’ ya da ‘onkun’ denilir. Ongunlar, ulu Tanrı’nın yeryüzündeki yansıması kabul edilirdi.