Çölün Manhattan'ı Şibam
04.04.2017 - 14:20 | Son Güncellenme:
Yemen'de bulunan Şibam kenti dünyada dikey yapılaşmayı hayata geçiren ilk yerleşim yeri.
Yemen'in Hadramur bölgesinde yer alan ve çölün üzerinde yükselen antik çamur gökdelen kümesi Şibam insanoğlunun zorlu iklim koşullarına nasıl ayak uydurduğunun bir simgesi.
Rubülhali Çölü'nde bulunan 16 yüzyıl dönemi kenti Şibam dünyada dikey yapılaşmayı hayata geçiren ilk yer. 1930'lu yıllarda İngiliz kaşif Freya Stark, Orta Doğu'nun güney topraklarında yer alan çamurdan inşa edilen Şibam'ı ''Çölün Manhattan'ı'' olarak adlandırdı.
Şibam her açıdan oldukça ilginç bir tasarıma sahip. Kayalık zemin üzerine inşa edilen Şibam sellerle oluşmuş geniş bir vadi ile çevrili. Yüksek konumu Şibam'ı hem sellerden koruyor hem de su kaynaklarına kolaylıkla erişim sağlıyor. Şibam kenti güçlendirilmiş duvarların ardında kare biçiminde kurulmuş. Bu sayede Şibam savaşçı kabilelere karşı korunmuş ve yüksek gökdelenler olası bir saldırı için gözetlemeyi kolay hale getirmiş.
Yapımında çamur tuğlalar kullanılan 7 katlı binaya eş değer yüksek yapılar Şibam'ı çevreleyen verimli topraklar kullanılarak inşa edilmiş. Toprak, saman ve su karışımı ile yapılan tuğlalar günlerce güneş altında bekletilmiş. Penceresi olmayan giriş katlar hayvan çiftliği ve hububat ambarı, üst katlar ise insanların kullanımına ayrılmış ortak alanlar olarak işlev görmüş. Yüksek yapıları birbirine bağlayan köprüler ve kapılar olası bir saldırı durumunda Şibam'da yaşayanların kenti kolayca tahliye edebilmeleri için düşünülmüş.
Rüzgar, yağmur ve sıcak sebebiyle oluşan erozyon tehlikesi ile karşı karşıya kalan Rubülhali Çölü'nde yükselen antik çamur gökdelenler sürekli olarak onarıma ihtiyaç duyuyor. 2008 yılında meydana gelen kasırgada Şibam sular altında kaldı ve kentte bulunan bazı çamur gökdelenler zarar gördü.
Şibam'a zarar veren tek etmenler yalnızca doğa kaynaklı değil. Şibam ayrıca insan kaynaklı tehditlere de oldukç açık. 2015 yılında Yemen'de başlayan iç savaş sebebiyle Şibam Tehlike Altındaki Dünya Mirasları Listesi'ne dahil edilmiş. Antik gökdelenler San'a bombardımanı sırasında önemli ölçüde hasar görmüş ve silahlı çatışma sebebiyle risk altında kalmış.
UNESCO Genel Müdürü İrina Bokova bir basın açıklamasında Yemen'deki iç savaşın insanların kimliğini, tarihini, hafızasını ve İslam Medeniyeti'nin başarısına şahitlik etmiş eşsiz kültür mirası Şibam'a zarar verdiğini belirtti.
