Meyve suyunda acı tat!

Duygu Erdoğan / İSTANBUL - Mevsim meyvelerinde fiyatlar yüksek seyrediyor ancak üretici düşük fiyatlarla karşı karşıya olduğunu ifade ediyor. Özellikle bu dönemde mevsim sonuna doğru pek çok meyvede son hasatlar yapılırken, meyve suyu fabrikalarının ‘ortak’ fiyatla maliyetinin çok altında alımlar yaptığı öne sürülüyor. Meyve suyu üretiminde tercih edilen ikinci kalite ürünleri bu nedenle bazı üreticilerin dalda bıraktığını anlatan bölge ziraat oda temsilcileri, üretimde sürdürülebilirlik riskine karşı uyarıda bulunuyor. 

Devam eden şeftali sezonu ve son ürünleri toplanan kayısıda alım yapan meyve suyu fabrikaları; şeftali için tüm bölgelerde 4 lira, kayısı için ise Erzincan/Iğdır bölgesinde 3 lira fiyat belirledi. Şeftalide maliyetin 7-8 lira arasında olduğunu belirten üreticiler, düşük fiyatlandırmaya karşı devletin müdahil olacağı bir model geliştirilmesini talep ediyor. 

“Görüşme talep ettik”

Akdeniz (Mersin) Ziraat Odası Başkanı Musa Yılmaz, üreticinin meyveden zarar etmesinin nedeni olarak meyve suyu fabrikalarını gösterirken, “Ürünü yüksek fireli gösteriyorlar, özellikle bol olan ve satılmayan ürünlerde çiftçinin sıkıntısından yararlanarak ucuza alım yapıyorlar, bu da fiyatı daha da düşürüyor” dedi. Meyve suyu işletmelerinden görüşme talep ettiklerini ancak dönüş alamadıklarını anlatan Yılmaz, “Eskiden en azından gelip ürüne bakıp alım yaparlardı. Şimdi İstanbul’da ortak bir fiyat belirleyip tüm üretici bölgelerde uyguluyorlar. Şeftaliyi 4 liradan alıyorlar. Toplama maliyetine bile değmez. Çiftçi ya her şeye rağmen toplayıp verecek, ya da dalda bırakıp geçecek” diye konuştu. 

Tüm meyve üretici illerden alım yapacak şekilde devlet tarafından bir fabrika işletilmesi gerektiğini vurgulayan Yılmaz, bu sayede rekabet ortamının yeniden doğacağına dikkat çekti. Musa Yılmaz, “Özel işletmeler üreticiyi zorda bırakıyor. Serbest piyasa diyoruz ama üretim olmayınca hangi piyasa geriye kalacak? Üretimin sürdürülebilirliği özel işletmeler tarafından riske atılıyor” görüşünü dile getirdi.

“Çay bile 20 lira”

Kemalpaşa Ziraat Odası Başkanı Bülent Oray, İzmir bölgesinde de meyve suyu fabrikalarının şeftaliye 4 lira fiyat verdiğini belirtirken, “Önce ‘erkenci ürünün su oranı düşük’ diyerek fiyatı az tuttular. Şimdi sezon bitecek fiyat halen düşük. Bir bardak çay bile dışarıda 20 lira. 1 litre meyve suyuna ne kadar meyve koyuyorsunuz ki üreticiye 4 lira uygun görüyorsunuz?” dedi. 

“Rekabet yok”

Bölgede 5 liradan başlayan meyve suyu için kayısı alımının 3-4 liraya düştüğünü vurgulayan Erzincan Ziraat Odası Başkanı Ahmet Çıldır, rekabet olmayan ortamda üreticinin belirlenen fiyata ürününü satmak zorunda kaldığını söyledi. Çıldır, “Zaten işçinin günlük yevmiyesi bile bu fiyat ile karşılanmıyor. Çoğu üreticimiz ürünü mecburen toplayıp verdi. Talep oluşmayınca fiyat düşük kalıyor, ancak meyve suyu zamlanmaya devam ediyor” diye konuştu.

İhracatta kısıtlama piyasayı zorladı

Özellikle salça işletmelerine domates sağlayan üreticiler de zor günler geçiriyor. İşletmeler stokların dolu olduğunu, yüksek maliyetler nedeniyle alım yapamadıklarını belirtiyor. Üreticiler maliyetinin çok altında kalan fiyatlar nedeniyle salçalık domatesi dalından toplamadan toprağı sürüyor. Salihli Ziraat Odası Başkanı Cem Yalvaç, “Domateste sıkıntı çok büyük. Ancak suçlusu işletmeler diyemeyiz. Şu anda salçalık domates alım fiyatı 2 liraya düştü. Sadece 1 lirası zaten toplama masrafına gidiyor. Mayıs ayına kadar kısıtlanan ihracat, işletmeleri zorladı ve stokları artırdı. Şu anda işletmelerin kredilerle desteklenmesi lazım ki bize de faydası dokunsun” dedi. 

Eylül 2022’de salça ihracatına getirilen kota 31 Temmuz 2023’te yeniden uzatılmıştı. Arka arkaya gelen kısıtlamalarla sektörün pazar kaybının büyüdüğünü ifade eden sektör temsilcileri mayıs ayında kalkan kotaya rağmen toparlanmanın zaman alacağını belirtiyor. Bu nedenle dolan stokların normale dönmesi ile fiyatların artabileceği ancak kısa vadede çözümün öngörülmediği ifade ediliyor.