Kripto para bağımlıları! 'Neyim var neyim yok, hepsi gitti'
18.05.2022 - 17:29 | Son Güncellenme:
Kolay para kazanmanın cazibesi gençleri kimi zaman riskli yatırımlara sürükleyebiliyor. Z Kuşağı'na en cazip gelen yatırımlar ise gerek fiyat dalgalanmalarına müsait yapıları gerekse merkezi olmayan doğalarıyla kripto para ve NFT'ler (non-fungible token). Ancak bu gibi dijital yatırımlar regüle edilmiyor, dolayısıyla da bu dünyada yatırımcıyı koruyacak tedbirler çok sınırlı.
20 yaşındaki Paxton See Tow'un binlerce dolarlık yatırım işlemlerine başlaması için ihtiyaç duyduğu tek şey telefonuydu: "Bütün arkadaşlarım kripto paradan bahsediyorlardı. Ben de günün birinde kendi kendime 'Neden ben de bu konuya el atıp biraz para kazanabilecek miyim bakmıyorum?' diye sordum."
Z Kuşağı, yani 1990'lı yılların ortaları ya da 2000'li yılların başlarında doğmuş olan gençler, internet dünyasının içinde büyüdüler. Hayatları bilgisayar oyunları oynayarak, arkadaşlarıyla çevrimiçi sanal sohbetler yaparak geçti. Dolayısıyla yatırımlarını da dijital ortamda yapmak onlara hiç yabancı değil.
Paxton, bir yıl kadar önce bin dolar değerinde Bitcoin satın aldı. Kripto para birimleri içinde en popülerlerinden biri olan Bitcoin'e yaptığı bu yatırım kendisine hemen yüzde 10 değerinde bir kâr getirdi. Bunun üzerine portfolyosunu dörde katlamaya karar verdi. Ancak sonra piyasa hızlı bir düşüşe geçmeye başladı.
"Hep düşükten al, yüksekten sat derler ya, ben tam tersini yaptım. Duygularımın aklımın önüne geçmesine engel olamadım" diyen Paxton yatırdığı tüm paranın üzerine bin dolar daha kaybetmesinin ardından tüm parasını geri çekip yeni bir strateji belirlemeye karar verdi.
"NEYİM VAR NEYİM YOK, HEPSİ GİTTİ"
Bir diğer yatırımcı Kelvin Kong'un kaybı ise çok daha büyük oldu. 2017'de yüz bin doların üzerinde kâr elde etmesine karşın, bir sonraki yıl 500 bin dolar kaybetti.
Kong, "Neyim var neyim yok, hepsi gitti" diyor ve ekliyor: "Kendimi yatırım dünyasının şahı sandım ve öyle kibirli bir hal aldım ki beni hiçbir şey yıkamaz diye düşündüm, sürekli satın alıp durdum."
Yatırımlarında büyük kayıplar yaşaması sonucunda banka hesabında sadece birkaç yüz dolar kalan Kong ağır bir depresyona girdiğini, intiharı bile düşündüğünü söylüyor.
Bu yüzden de gençlerin kripto para ve NFT'lere gösterdiği ilgi onu ürkütüyor: "Bir çoğu eninde sonunda ellerindeki bütün parayı kaybedecekler."
'OYNA-KAZAN'
Ancak insanların büyük miktarlarda para kaybettikleri kıssadan hisse türü hikâyeler genç yatırımcıların pek ilgisini çekmiyor. Birçoğu dijital yatırımlara ilk adımlarını "oyna-kazan" türü oyunlarla atmış. Bu oyunlarda oyuncular NFT ve kripto paralarla ödüllendirilip, ardından da bu ödülleri oyun içerisinde kullanıyor ya da nakte dönüştürebiliyorlar.
YellowPanther ismini kullanan Malezyalı 23 yaşındaki bir yatırımcı, "Her genç oyun oynayarak para kazanmak ister. Bizim kuşağın en büyük hayali bu" diyor.
YellowPanther Ağustos ayında NFT'lerini satışa sunmaya başlamasından yalnızca bir ay sonra pazarlama yöneticiliği yaptığı işinden ayrılmaya ve tüm zamanını dijital yatırımlara ayırmaya karar verdi. "İş çok zamanımı alıyordu. Günde 8-9 saat çalışıyor, üç kuruş para kazanıyordum. NFT dünyasında büyük bir fırsat gördüm ve bu işe atılmaya karar verdim" diyor.
YellowPanther şimdi Singapur'da 29 yaşındaki Resh Chandran'dan geleneksel hisse senetleri, kripto para ve NFT'ler konusunda eğitim alıyor.
En popüler "oyna-kazan" oyunlarından biri olan Axie Infinity'yi kullanan Chandran, yatırımcıları belli bir ücret karşılığında kendileri adına oyun oynayan Filipinli oyuncularla bir araya getiriyor. Ancak ortamın "vahşi batıdan farksız" olduğu uyarısında bulunuyor.
Gençlerin kripto para ve NFT'lere gösterdiği ilgi pandemi nedeniyle de arttı. INSEAD işletme fakültesinden finans profesörü Lily Fang, "Piyasalarda müthiş bir dalgalanma söz konusuydu, böyle bir ortamda tabii ki çok sayıda fırsat da doğuyor" diyor.
INFLUENCER TAVSİYELERİ
BBC Türkçe'nin haberine göre, birçok genç yatırımcı YouTube, Twitter ya da Reddit gibi platformlarda verilen tavsiyeleri dikkatle dinliyor. 23 yaşındaki Brian Jung'un YouTube'da bir milyon takipçisi var. Ancak birçok başka kripto para influencer'ına kıyasla riskler konusunda çok daha açık ve temkinli konuşmasıyla biliniyor. "İzleyicilerime ne dediğime çok dikkat etmem gerekiyor. Çünkü insanların bu gibi videoları izleyip hayatlarının mahvolduğunu görmek istemiyorum" diyor.
Brian'ın ailesi Güney Kore'den ABD'ye göç etmiş. Brian, ailesinin yaşadıklarının kendisinin para ve yatırım gibi konulara yaklaşımını da etkilediğini düşünüyor:
"Ailem hep maddi sıkıntı çekti, o nedenle ben de hep kanaatkâr bir kafa yapısına sahip oldum. "Annem hâlâ postanede çalışıyor, babam da bir depoda. Yani ikisinin de bir saatlik emeğinin karşılığı yalnızca bir dolar değerinde. Bu yüzden şimdi ne kadar çok para kazanıyor olursam olayım, bunun ne demek olduğunu unutmuyorum."
Kripto para dünyasındaki çok az sayıda kadından biri olan 22 yaşındaki Jowella Lim'i buraya çeken başlıca şey ise kendi maddi bağımsızlığını kazanma isteği.
Jowella hükümetlerin kripto para dünyasını regüle etmenin yollarını aradığını ve bir süre sonra kripto paraların da NFT'lerin de yasallaşmasını sağlayacaklarını düşünüyor. "Yasa yapıcılar nihayetinde taviz vermek zorunda kalacaklarını ve bu teknolojiyi göz ardı edemeyeceklerini anlayacaklar," diyor.
BAĞIMLILIK MI TUTKU MU?
Kripto para dünyasında büyük maddi kayıplar yaşamanın dışında bir diğer büyük tehlike de bağımlılık. Resh Chandran, "Kripto para piyasası asla uyumuyor. İnsanları da resmen içine çekiyor" diyor.
Singapur'daki bir bağımlılık kliniğinde çalışan Andy Leach de kripto para ve NFT dünyasına bağımlı insanların, özellikle de genç erkeklerin, sayısında ciddi bir artış gözlemlediklerini söylüyor. "Bitcoin'in bir yükselip bir düştüğünü görme imkânınız var ve bu inişli çıkışlı süreç, bunun getirdiği heyecan, umut, hayal kırıklığı 24 saat telefonunuzla elinizin altında," diyor.
Geçmişte kripto para piyasalarında büyük paralar kaybetmiş olmalarına karşın hem Paxton See Tow hem de Kelvin Kong, yaptıkları araştırma ve çalışmaların ardından yine bu yatırımlara geri dönmüşler. Kelvin, kripto para dünyasına bağımlı olup olmadığı sorusuna temkinli yaklaşıyor:
"Belki öyle de diyebiliriz," diyor. "Ama ben bu işe tutkuyla sarıldığımı söylemeyi tercih ediyorum."
