Kaçak tütünde vergi kaybı 30 milyar lira

Mithat Yurdakul / ANKARA - Türkiye'de tütün ticaretinde yasadışılık oranı tahminlere göre yüzde 20’yi geçti. Kaçak sigara sarma iş koluna dönüşürken, "sigara doldurma" ve "sigara sarma", internet arama motorlarında en çok aranan cümleler haline geldi.

Sigara sektöründen alınan bilgilere göre, 2021 rakamlarıyla, 30 milyar dal sigara yaşa dışı olarak satılırken, devletin vergi kaybı ise 30 milyar TL civarında hesaplanıyor.

Önceki yıllarda teknolojik tedbirler, sıklaştırılan denetimler ve mevzuat düzenlemeleri ile yüzde 1 seviyelerine kadar inen kaçak oranı, son yıllarda yeniden yükseldi. Bu yükselişte vergi oranlarındaki artış ve sigara fiyatlarındaki yükseliş etkili oldu. Sigara şirketlerine göre ise maktu vergi sisteminde gözden geçirme yapılması gerekiyor. 2020 yılında yasadışı piyasanın yasal piyasaya oranı yüzde 22.4 olurken, yasadışı sarmalık tütün ticaretinin vergi kaybı maliyeti 2020 yılı için yaklaşık 18.2 milyar TL olarak gerçekleşti. Bugün Türkiye'de yasadışı tütün mamulü ticaretinin halen yüzde 20’lerin üzerinde olduğu tahmin ediliyor. Yasadışı tütün mamullerini, yasadışı sarmalık kıyılmış tütün (yaklaşık yüzde 17) ve sahte-kaçak sigaralar (yüzde 3) oluşturuyor.

Kaçak tütünde artış

Son yıllarda büyükşehirler başta olmak üzere bütün yurtta yasadışı sarmalık kıyılmış tütün ticaretinin arttığı gözlemleniyor. Büyük çoğunluğu çiftçilerden alınan tütünler, yasal olmayan yollarla iç piyasaya arz ediliyor. Bu ürünler özellikle tütüncü adı verilen, genelde hediyelik eşya ticareti ruhsatıyla faaliyet gösteren dükkanlar ve pazarlarda kurulan açık noktalarda satılıyor. Bu noktaların sayısı 2016 yılında 6 bin civarında iken, bugün 20 bin tanesi faaliyet gösteriyor. Büyük çuvallarda veya poşetlerde satılan açık tütün, vergisiz şekilde kiloyla pazara veriliyor. Bu tür tütünlerin tüm Türkiye'ye dağıtılmasında, kargo şirketlerinin de kullanıldığı belirtiliyor. Yasadışı sarmalık kıyılmış tütünler çoğu zaman makaron adı verilen içi boş, filtreli, sigara tüplerine doldurularak sigaraya benzer şekilde 20’li olarak şeffaf poşetlerde satılıyor. Bu tip ürünler, piyasada en yaygın olarak görülen ürün çeşidi.

İnternet üzerinden makine satıyorlar

Bunun yanı sıra, internet üzerinden devam eden ve her geçen gün giderek büyüyen kaçak tütün ve tütün mamulleri satışı da bulunuyor. Bu alanda sadece kişisel tüketime yönelik tütün sarma/doldurma aletleri değil, endüstriyel boyutlarda, saatte binlerce dolum yapıp, sigara üreten makineler de mevcut. Bu makineler de yine internet üzerinden bulunabiliyor. İnternet arama motorlarında “sigara sarma makinesi” cümlesiyle arama yapıldığında, yaklaşık 600 bin sonuca ulaşılıyor. Özellikle “iş ilanı” veya “evde ek iş” gibi başlıklar altında, yasadışı tütün ürünlerinin üretim zincirine dahil olan kişi sayısı artıyor. “Sigara doldurma işi” veya “sigara sarma işi” cümleleriyle arama yapıldığında, internette yaklaşık 2 milyon sonuca ulaşılıyor.