Ekonomide savaş gölgesi

Duygu Erdoğan -  Mithat Yurdakul  / Rusya ile Ukrayna arasındaki gerilim, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in açıklamaları ardından iyice tırmandı. Herhangi bir olumsuz gelişmenin tüm dünyada ekonomik ve sosyal açıdan pek çok sıkıntıya neden olabileceği biliniyor. Bu gelişmeler, Türkiye’de de başta turizm, gıda ve enerji gibi sektörleri etkileyebilecek. Turizmde ilk etkiler rezervasyonlar üzerinde görüldü. 

Gerilim yükseldi turizmciler endişeli

Turizmciler, iki ülke arasındaki sorunların diplomatik yollarla mart-nisan döneminde çözüme kavuşturulursa yaz sezonunda son dakika rezervasyonlarının hareketlenebileceğini öngörüyor. 2019’da Türkiye’ye gelen Rus turist sayısı 7 milyonu aşmıştı, bu sayı pandemi etkisindeki 2020’de 2.1 milyon seviyesinin üzerinde gerçekleşti. 2021’de ise 4.7 milyon Rus turist, Türkiye’yi ziyaret etti. 2019’da Ukrayna’dan 1.5 milyonun üzerinde turist ağırlanırken, bu sayı 2020’de  997 bin oldu, 2021’deyse 2 milyonu aştı.

‘Son anda da toparlarız’

Rus ve Ukraynalı turistler, ağırlıklı olarak Alanya, Belek ve Kemer’i tercih ediyor. Alanya Turistik İşletmeciler Derneği (ALTİD) Başkanı Burhan Sili, “Ciddi sayıda turist aldığımız iki kaynak pazar ülke. Yaşanan olumsuzluklar rezervasyon yavaşlamasına neden oldu” dedi. 

Aynı zamanda Türkiye Turizm Tanıtım ve Geliştirme Ajansı (TGA) ile Türkiye Otelciler Federasyonu (TÜROFED) Yönetim Kurulu Üyesi olan Sili, Rusya ve bölgesinin normal şartlarda da daha çok son dakika rezervasyonlarına ağırlık verdiğini, yaşanacak olumlu gelişmelerle son anda bile turizmcilerin bu pazarları toparlayabileceğini ifade etti.

Rezervasyon kesildi

Türkiye Seyahat Acentaları Birliği (TÜRSAB) Batı Akdeniz Bölge Temsil Kurulu Başkanı Özgen Uysal, Rusya rezervasyonlarının dün sabahtan itibaren tamamen kesildiğini vurgularken, yaşanacak olumlu gelişmelerde yeniden turist hareketinin sağlanabileceğini söyledi. TÜRSAB Batı Antalya Bölge Temsil Kurulu Başkanı Rıza Perçin de Rus ve Ukraynalı turistin olmayacağı bir Antalya turizminde, pandemi ile zorlu zamanlar geçiren tesisler ile paydaşların çok zor durumda kalabileceğini belirtti. Perçin, “Diğer kaynak ülkeler bu bölgeye yetmez” diye konuştu.

‘Kış sezonunu kaybettik’

Ukrayna’dan son iki yıldır charter uçuşlarla turist ağırlayan ve Rus turist sayısını artıran Kapadokya, gerilimin ilk aşamasında etkilenen bölgelerden oldu. Kapadokya Turistik Otelciler ve İşletmeciler Derneği (KAPTİD) Başkanı Teyfik Ölmez, “Biz gerilimi çok önceden hissettik. Bölgeye gelen charterlar iptal oldu. Geçen kış 30 bin Rus ve Ukraynalı gelmişti, bu yıl Rus Ukraynalı turisti kaybettik” dedi.

Türkiye Turist Rehberleri Birliği (TUREB) Başkanı Suat Tural da pandemi sürecinde Rusça dilinde konuşan rehberlerin işlerinin arttığını, şehir turizminde bölgeden gelenlerin ağırlığının olduğunu hatırlattı. Tural, “Ancak bir süredir azalma gözleniyor. Süreçte neler olacağını yaşayıp göreceğiz, bir olumsuzluk yaşanırsa muhakkak Türk turizmine negatif etkileri olacaktır” diye konuştu.

Buğday ve doğal gazda kritik ülke Rusya

Buğday ihracatında Rusya ve Ukrayna, dünyada önde gelen ülkeler arasında yer alıyor. Rusya dünyanın en büyük, Ukrayna ise 5. büyük buğday ihracatçısı konumunda. Türkiye, stratejik ürün buğdayda, ithalatının yüzde 85'ine yakınını Rusya ve Ukrayna'dan yapıyor. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, Türkiye'nin toplam buğday ve buğday ürünleri ithalatında Rusya'nın payı 2021'de yüzde 66, Ukrayna'nın payı ise yüzde 18,5 oldu. Rusya ile Ukrayna arasındaki olası bir savaş durumunun, Türkiye'yi Kanada ve Meksika gibi lojistik açıdan maliyetli alternatiflere yönelme durumunda bırakabileceği, yaşanabilecek fiyat dalgalanmalarının başta ekmek olmak üzere unlu mamul maliyetlerine yansıyabileceği ifade ediliyor. Rusya'nın en büyük tarım ithalatçısı olan Türkiye, bu ülkeden buğdayın yanı sıra arpa ve ayçiçeği de alıyor. 2021 itibarıyla, Türkiye'nin Rusya'dan tarım ithalatı,
4 milyar doların üzerinde yer alıyor.

Ukrayna by-pass edildi

Rusya ile ekonomik ilişkilerin önemli bir ayağını da enerji oluşturuyor. Türkiye, geçen kasım ayı itibarıyla doğal gazının yüzde 32'sini, petrolünün ise yüzde 24'ünü Rusya'dan gerçekleştirdi. Geçtiğimiz günlerde gaz ihtiyacının yüzde 15'inin karşılandığı İran'dan doğalgaz arzında yaşanan kesintiyle sanayide çarkların durması, Rus gazının devamlılığının önemini bir kez daha ortaya koydu. Ancak Rus gazının Türkiye üzerinden Avrupa'ya ulaşmasını sağlayan TürkAkım boru hattının amaçlarından birisi de, Ukrayna üzerinden gaz sevkiyatını güvenilir bir güzargah olan Türkiye'ye kaydırmaktı. Ukrayna'yı "doğal gazını çalmakla" suçlayan Rusya, güzergah değişikliği için çok önceden harekete geçmişti. Bu nedenle gaz arzında Ukrayna kaynaklı bir aksama yaşanmasının düşük ihtimal olduğu değerlendiriliyor. Türkiye'nin Karadeniz'de yürüttüğü doğal gaz üretim çalışmalarının da, Türkiye karasuları içinde olması ve kriz bölgesine uzak olması nedeniyle olası bir Rus-Ukrayna çatışmasından etkilenmesi öngörülmüyor. Ukrayna-Rusya krizinin tedarik zincirlerinde tahribat yaratacağı endişesiyle petrol fiyatlarında yaşanan artışın ise tüm dünya gibi Türkiye'ye de yansıması olması bekleniyor.

Rusya ile nükleer işbirliği

Enerjide Türk-Rus işbirliğinin önemli simgelerinden birisi de Türkiye'nin ilk nükleer santrali olan Akkuyu. Mersin Akkuyu'da yapımı devam eden santralin 2023'te ilk ünitesinin işletmeye alınması planlanıyor. Akkuyu nükleer santralinin işletmesinde de Ruslar görev alacak. Olası bir çatışma ya da Rusya'nın bankacılık sistemine ambargo uygulanması durumunda, Rusya'nın Akkuyu projesine kaynak aktarımının seyri de önümüzdeki süreçte izlenen konulardan birisi olacak.

Müteahhitler için zorlu süreç

Rusya, Türk müteahhitlerinin en çok proje üstlendiği ülke konumunda. 2021’de en fazla proje üstlenilen ülkeler arasında Rusya, 11,2 milyar dolarla ilk sırada yer alırken, Ukrayna ise 1,6 milyar dolarla dördüncü sırada. Bu ülkelerde yaşanabilecek bir finansman sıkıntısı, projeleri ve müteahhitlerin alacaklarını da yakından ilgilendirecek.