3. çeyrekte büyüme yüzde 0.5’te kaldı

Küresel ekonomik krizin etkisiyle yavaşlayan büyüme, yılın üçüncü çeyreğinde durma noktasına geldi. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), bu yılın üçüncü 3 aylık dönemine ilişkin büyüme hızını yüzde 0.5 olarak açıkladı. Söz konusu rakam, 2001 krizinden sonra çeyrek bazında kaydedilen en düşük büyüme rakamı oldu.
9 aylık büyüme rakamı, yüzde 3 olarak belirlendi. İkinci çeyrekte yüzde 1.9 olarak açıklanan gayri safi yurtiçi hasıla (GSYH) büyüme hızı da yüzde 2.3 olarak revize edildi. TÜİK, bu yılın üçüncü dönemine ilişkin (temmuz, ağustos, eylül) GSYH sonuçlarını açıkladı. Buna göre, 2008’in üçüncü 3 aylık döneminde, geçen yılın aynı dönemine kıyasla cari fiyatlarla GSYH, yüzde 13.7’lik artışla 266 milyar 474 milyon YTL’ye çıktı.
2008’in üçüncü 3 aylık döneminde, geçen yılın aynı dönemine göre “sabit fiyatlarla” GSYH yüzde 0.5 artışla 27 milyar 934 milyon YTL oldu. 9 aylık verilere bakıldığında ise 2008’in ocak-eylül döneminde, geçen yılın aynı dönemine göre “cari fiyatlarla” GSYH yüzde 15.6 artarak, 731 milyar 277 milyon YTL oldu. Aynı dönemde sabit fiyatlarla GSYH yüzde 3 arttı ve 77 milyar 547 milyon YTL olarak hesaplandı.

Yıl küçülmeyle bitmez ama
GSYH’nin sabit fiyatlarla sadece yüzde 0.5 büyümesi, beklentilerin altında kaldı. Uzmanlar GSYH’nin üçüncü çeyrekte yüzde 0.75-yüzde 1 arasında büyüceğini tahmin ediyorlardı.
Bununla birlikte yılın ilk iki çeyreğinde büyüme oranının sırasıyla yüzde 6.7 ve yüzde 2.3 olduğunu hatırlatan uzmanlar, üçüncü çeyrek büyümesi eksi bile çıksa 2008’in küçülmeyle değil büyümeyle kapatılacağı görüşünü dile getiriyor.
Buna karşın 2008 büyümesinin, yüzde 4’lük hedefin oldukça altında kalacağını vurgulayan uzmanlar, gelecek yılın ilk çeyreğinde de toparlanma beklemediklerini belirttiler.

9 aylık harcama 535.5 milyar YTL
Yerleşik ve yerleşik olmayan hanehalklarının yurtiçi tüketimi üçüncü çeyrekte cari fiyatlarla 190.7 milyar YTL oldu. Dokuz aylık dönemde yurtiçi tüketim 535.5 milyar YTL olarak gerçekleşti.
Dokuz aylık dönemde gıda, içki ve tütüne 140.6 milyar YTL, giyim ve ayakkabıya 32.5 milyar YTL, konut, su, elektrik, gaz ve diğer yakıtlara 105.2 milyar YTL, mobilya, ev aletleri ve ev bakım hizmetlerine 40.6 milyar YTL, sağlığa 21.5 milyar YTL, ulaştırma ve haberleşmeye 94.8 milyar YTL, eğlence ve kültüre 21.2 milyar YTL, eğitime 6.9 milyar YTL, lokanta ve otellere 33.1 milyar YTL, çeşitli mal ve hizmetlere 39.1 milyar YTL harcandı.

Kişi başına gelir 13 bin 488 YTL
Üçüncü çeyrek itibariyle yıllık GSYH cari fiyatlarla 952.1 milyar YTL oldu. 2007 sonunda nüfusun 70 milyon 586 bin kişi olduğu dikkate alındığında kişi başına gelir 13 bin 488 YTL olarak hesaplandı. İlk 9 ay için dolar kuru ortalama 1.40 YTL alınarak yapılan hesapta, kişi başına gelirin 9 bin 634 dolar olduğu belirlendi.

Özelin harcaması azaldı
Üçüncü çeyrekte özel sektör harcamaları yüzde 10 düşüşle 39.9 milyar YTL oldu. Kamu harcamaları da üçüncü çeyrekte yüzde 22 artışla 11.2 milyar YTL oldu. Büyüme hesaplarında özel sektörün ağırlığının kamudan çok daha fazla olduğuna dikkat çeken uzmanlar, özel sektör harcamalarındaki düşüşün gelecek dönemdeki yavaşlamanın habercisi olduğu öngörüsünde bulundular.

İnşaat küçüldü, finans büyüdü
Yılın üçüncü çeyreğinde büyüme hızında gerileme görülen sektörlerin başında yüzde 4.3 ile inşaat geldi. İnşaat sektörünü yüzde 3.2 ile sağlık işleri ve sosyal hizmetler, yüzde 2.3 ile oteller ve lokantalar, yüzde 1.8 ile toptan ve perakende ticaret, yüzde 1.2 ile eğitim, yüzde 1.1 ile imalat sanayi, yüzde 1 ile kamu yönetimi ve savunma, zorunlu sosyal güvenlik izledi.
Bu dönemde sektörel bazda en yüksek büyüme, sabit fiyatlarla yüzde 7.3 ile gayrimenkul, kiralama ve iş faaliyetleri sektöründe gerçekleşti. Mali ve aracı kuruluşların faaliyetleri yüzde 7.2, balıkçılık yüzde 6.9 büyüdü.
9 aylık dönem esas alındığında ise en yüksek büyüme yüzde 8.4’le mali aracı kuruluşların faaliyetlerinde görüldü. Söz konusu dönemde büyüme hızı en fazla gerileyen sektör eğitim oldu. Eğitim sektörünün büyüme hızında yüzde 1.7, inşaatta yüzde 1.1, oteller ve lokantalarda yüzde 0.8 gerileme meydana geldi.

İSO: Göstergeler alarma geçti
İstanbul Sanayi Odası (İSO) Yönetim Kurulu Başkanı Tanıl Küçük, Türkiye ekonomisinde 7 yıl aradan sonra göstergelerin yeniden “alarm” konumuna geçtiğini belirtti.
Elde edilen sıfır düzeyine yakın mikro büyümenin, 2001 yılının son çeyreğinden bu yana en düşük büyüme oranı ve Türkiye ekonomisinin durgunluğa girdiğinin işareti olduğunu savunan Küçük, imalat sanayi katma değerinde 2002’nin ilk çeyreğinden sonra ilk defa azalma olduğunu ve 26 çeyrektir büyümenin lokomotifliğini üstlenen sanayinin ilk defa bu çeyrekte büyümeye katkı yapamadığını söyledi.

ASO: Talep artışı için KDV düşmeli
Ankara Sanayi Odası (ASO) Başkanı Nurettin Özdebir, büyüme ve işsizlik rakamlarının sosyal içerikli tedbirlerin alınması gerektiğini ortaya koyduğunu bildirdi. Son çeyrekte rakamların daha da kötüleşeceğini söyleyen Özdebir şöyle konuştu:
“İç talebin canlandırılması için temel ihtiyaç maddelerinden alınan KDV’nin düşürülmesi düşünülebilir. İşverenler, istihdam paketinde yer alan kısa çalışma düzenlemesinden faydalanabilir.”

SEDEFED: Bu resesyon demek
Sektörel Dernekler Federasyonu (SEDEFED) Başkanı Bülent Akgerman, büyüme ve işsizlik verilerinin resesyona işaret ettiğini, “acilen” önlem alınmazsa toplumsal gerilim yaşanabileceğini savundu.
Hükümetin, bundan sonraki adımlarını daha hızlı atması ve odak noktasının yerel seçimler değil, Türkiye ekonomisi olması gerektiğini belirten Akgerman, asgari ücretin üzerindeki vergi yükünün kaldırılması, vergi oranlarının bir süreliğine de olsa indirilmesi veya ertelenmesi gerektiğini kaydetti.