Çapraz Uyak Nedir? Çapraz Uyak Örgüsü Örnekleri Nelerdir?

Kafiyeler dizilişlerine göre üçe ayrılır: 1- Düz Uyak 2- Sarmal Uyak 3- Çapraz Uyak 

 Çapraz Uyak Nedir? 

 Manzum eserlerde ''abab'' örgüsüyle yapılan kafiyelere çapraz uyak denir. Bu kafiye örgüsünde 1. ve 3 dizeler ile 2. ve 4. dizelerde ses benzerliği bulunur. 

 Çapraz uyak sadece dörtlüklerde yapıldığı için nazım birimi beyit olan gazel ve kaside türündeki şiirlerde yapılamaz. Daha çok murabba, şarkı, ilahi ve koşma gibi şiir türlerinde yapılan çapraz uyaklar, yarım, tam, zengin ve tunç kafiyelerden oluşabilir. 

 Çapraz Uyak Örgüsü Örnekleri Nelerdir? 

 1- Sen bahar dallarında açan ilk gül 

 Sen karanlıktaki tek umut ışığımsın 

 Ben kapında nağmeler mırıldanan bir bülbül 

 Sen benim son aşkım, ilk sevdamsın 

 Yukarıdaki dörtlüğün 1. ve 3. mısralarında gül ve bülbül kelimeleriyle tam kafiye yapılmıştır. 

 Gül - Bülbül 

 Tam Uyak: Ül 

1. ve 4. dizelerinde yer alan ''ışığımsın'' ve ''sevdamsın'' sözcüklerinde ise toplam dört ses benzerliği bulunmaktır. İkiden fazla ses benzerliği bulunduğu için bu mısralarda zengin kafiye kullanılmıştır. 

 Işığımsın -Sevdamsın 

 Zengin uyak: Sın 

 Uyak örgüsü abab şeklinde olan şiir, çapraz uyakla kaleme alınmıştır. 

 2- Gel desem, duyulur mu uzaklardan sesim 

 Bilirim duysan da sesime ses olmazsın 

 Senden gayrı yok başka hevesim 

 Hem çok uzaklarda hem de yanı başımdasın 

 Birinci ve üçüncü dizelerde: 

 Sesim - Hevesim 

 Ses benzerliği - Sim - Zengin Uyak 

 İkinci ve dördüncü dizelerde 

 Olmazsın - Başımdasın 

 Ses benzerliği: Sın - Zengin Uyak 

 Uyak Örgüsü 

 abab - Çapraz Uyak 

 3- Çocuktuk, bilmezdik hayat ne karanlık ne hoyrattır

 Bir rüyadan bir hayale dalmak için uyanırdık 

 Çocuktuk, bilmezdik umut da aşk da insanı yanıltır 

 Ve büyüdük, rüya da hayal de bitti artık 

 Yukarıdaki şiirde de 1. ve 3. mısralar ile 2. ve 4. mısralar kendi içerisinde kafiyelidir. 

 Birinci ve üçüncü dizelerde: 

 Hoyrattır - Yanıltır 

 Ses benzerliği (tır) - Zengin kafiye 

 İkinci ve dördüncü dizelerde 

 Uyanırdık - Artık 

 Ses benzerliği (ık) - Yarım kafiye