Anaokulu lüks değil, ihtiyaç

Okul öncesi dönem, başarılı bir öğrencilik hayatı ve kişisel gelişim için çok önemli. Araştırmalar da okul öncesi yani yaygın kullanımıyla anaokulunda eğitim alan çocukların, ilerleyen dönemlerde daha başarılı olduklarını ortaya koyuyor. Peki, anaokulu için en uygun yaş nedir, bu dönemde verilen eğitim nasıl olmalı? İstanbul Kültür Üniversitesi Eğitim Fakültesi Temel Eğitim Bölümü Dr. Öğretim Üyesi Sevcan Yağar Güder, konuyla ilgili merak edilen soruları cevapladı:

Ebeveynlere yol gösterici

- Okul öncesi eğitim neden önemli?

Okul öncesi dönem, çocuğun bilişsel, sosyal, duygusal, motor gelişimi ve öz bakım becerilerinin geliştiği kritik bir dönem. Örneğin bilişsel açıdan baktığımızda okul öncesi, beyin gelişiminin ve sinaptik bağlantıların kurulma oranının en yoğun ve hızlı yaşandığı dönemdir. Bu nedenle çocuğa sunulan çevrenin zengin ve nitelikli olması önemli. Bu zengin ve nitelikli çevre, okul öncesi eğitim ortamlarında sağlanabilir. Çocuklar, 2 ve 2.5 yaş civarında artık dili kullanma becerileri arttığı için ve bağımsızlık evresi olduğundan daha çok sosyalleşme ihtiyacı duyarlar. Bu nedenle, okul öncesi eğitim sınıfları çocuğun yaşıtlarıyla sosyalleştiği, paylaşma, yardımlaşma, işbirliği gibi pek çok beceriyi edinebileceği bir ortamdır. Yine motor gelişimi açısından  okul öncesi eğitimde sıklıkla kesme, yapıştırma, boyama, yoğurma gibi etkinlikler yapılır. Bu tarz etkinlikler çocukların küçük ve büyük kas gelişimini destekler. Burada çocuklar kendi başlarına yemek yeme, giyinme gibi yaşam deneyimleri edinirler ve bu deneyimler çocuğun kişilik gelişimini olumlu yönde etkiler. Öte yandan, okul öncesi eğitim yoluyla çocuk kendini tanır, ifade eder, soru sorar, beceri geliştirir. Bunlar çocuğun ileride nasıl bir yetişkin olacağını şekillendirmede önemli. Okul öncesi eğitim alanların ilerleyen dönemlerde daha başarılı olduklarına dair çalışmalar bulunuyor. Yine ilkokula geçişte de daha hazır oldukları ve kolay bir geçiş süreci yaşadıkları bilinmekte. Ayrıca nitelikli ebeveyn-çocuk ilişkisi konusunda da ebeveynlere yol gösterici. Okul öncesi eğitim, farklı dezavantajları bulunan çocukların yaşıtlarıyla birlikte daha eşit seviyede ilkokula başlamalarını sağlamada önemli bir güç.

- Kaç yaşında okulla tanışmalı?

Çocuklar, eğer evde onlara bakacak biri varsa, 2-2.5 yaşına kadar ev ortamında olabilir. Ancak 36 aydan sonra mutlaka bir okul öncesi eğitim kurumuna yönlendirilmesi gerekmekte. Okul öncesi eğitim, ilkokula başlamadan önceki bir yıl zorunlu olmak koşuluyla en az 2 yıl olmalı.

Oyun temelli eğitim önemli

- Nasıl bir eğitim verilmeli?

Öncelikle öğretmen eğitiminin niteliği olmak üzere eğitim programının niteliği ve eğitim ortamının fiziksel koşulları önemli. Bu dönemde çocuklara verilecek eğitimin, onların yaratıcılığını artıracak, sorgulamasını ve eleştirmesini sağlayacak, kendisinin ve doğadaki tüm bileşenlerin çeşitliliğine duyarlı ve saygılı bir vatandaş olmasını sağlayacak temelde olmalı. Bu içerik de çocuğun kendini en iyi ifade etme biçimi olan oyun temelli eğitimle verilebilir. Son yıllarda okul öncesi eğitim kurumlarında oyun temelinden uzaklaşıldığını gözlemlemekteyiz.

Özellikle ilkokula hazırlık ya da okula uyum çalışmaları adı altında, aslında ilkokul 1. ve 2. sınıflar oyun temelli eğitime dönüşmesi gerekirken; tam tersi ana sınıflar oyundan uzaklaştı. Oysa erken çocukluk dönemi dediğimiz 0-8 yaş evresindeki çocuklar daha çok deneyerek, görerek, dokunarak, oynayarak öğreniyorlar. Bizde ise anaokullarında çoğunlukla akademik temelli etkinlikler var ve  bu etkinlikler oyun yoluyla değil daha çok masa başında, kağıt kalem kullanılarak yapılıyor. Bu da çocuğun okula karşı olumsuz tutum geliştirmesinde önemli bir rol oynuyor.

‘Çocuğunuz mutlu olmalı’

- Anaokulu nasıl olmalı?

Tüm eğitim kademelerinde çocukların mutlu olması önemli. Öncelikle okula giden diğer çocuklar, mutlu mu diye gözlemlenebilir. Okulun fiziksel olarak çocuğun gelişimine uygun olması önemli. Örneğin bazı anaokullarının bahçesi yok, oysa açık hava etkinlikleri oldukça önemli. Çocukların toprağa dokunacağı, etrafı gözlemleyeceği, çeşitli ağaç ve hayvanların olacağı bir bahçe olmalı. Öte yandan, aydınlatma ve ısı konusunda yeterli niteliklere sahip, yatay olarak yapılandırılmış, ilgi çekici ve zengin materyallerin olduğu bir okul olmalı. Çocuk ve aile okula kolay ulaşmalı. Öğretmenlerin eğitim durumları da önemli. Pek çok kurumda okul öncesi öğretmenliği lisans programı mezunu olmayan kişiler çalıştırılmakta. Bu da eğitimin niteliğini olumsuz etkilemekte.

İlkokula başlamak için 72 ay ideal

Okul seçimi kadar, okula başlama yaşı da çocuğun başarısında ve okulu sevmesinde önemli bir etken. Sevcan Yağar Güder, ilkokula başlamada en önemli ölçütün çocuğun gelişim seviyesi olduğunu kaydediyor.

“Çocuğun akademik ve sosyal-duygusal olarak hazır olması önemli bir olgu” diyen Güder, şu bilgileri veriyor:

“Örneğin; verilen yönergeyi anlama ve uygulama becerisi, dil ve kavram gelişimi, tek başına tuvalete gitme, elini yıkama, yemek yeme gibi öz bakım becerilerini yardımsız yerine getirmesi, sıra bekleme gibi sosyal kuralları anlaması ve uygulaması, büyük kas kontrolü gibi beceriler önemli. Çocuğun daha önce okul öncesi eğitim alıp almaması da yine okula hazır bulunuşluk için önemli bir ipucu olabilir. Çünkü okul öncesi eğitim yoluyla zaten bu becerileri destekliyoruz.” Güder, okula başlama yaşıyla ilgili ise “İlla bir yaş vermek gerekirse, bu ay olarak 66’aydan önce kesinlikle olmamakla birlikte ideal olarak 72 ay ve sonrası daha uygundur” diyor.