Ukrayna: Türkiye'den sinyal bekliyoruz
29.07.2022 - 14:32 | Son Güncellenme:
milliyet.com.tr BBC Türkçe
Ukrayna lideri Zelenskiy, tahıl yüklü bir geminin Karadeniz'e açılmak üzere hazır olduğunu ve Türkiye'den yeşil ışık beklediklerini açıkladı.
İstanbul'da atılan imzaların ardından ilk somut adım hayata geçmek üzere. Ukrayna lideri Vladimir Zelenskiy, tahıl taşıyan bir geminin hazır olduğunu ve yola çıkmak için Türkiye ve Birleşmiş Milletler'den işaret beklediklerini duyurdu.
Karadenize açılacak tahıl yüklü geminin bir Türk gemisi olduğu bilgisini veren Zelenskiy, Ukrayna ordusunun güvenliği sağlayacağını söyledi.
Polarnet isimli tahıl gemisi, Ukrayna'nın Chornomorsk limanından harekete geçecek.
Vladimir Zelenskiy, Chornomorsk limanını ABD’nin Kiev Büyükelçisi Bridget Brink, İngiltere’nin Kiev Büyükelçisi Melinda Simmons, İtalya’nın Kiev Büyükelçisi Pier Francesco Zazo, Kanada’nın Kiev Büyükelçisi Larisa Galadza, Almanya’nın Kiev Büyükelçisi Anka Feldhusen, AB Ukrayna Delegasyonu Başkan Yardımcısı Remi Duflot, BM Ukrayna İnsani Yardım Koordinatörü Osnat Lubrani gibi diplomatlar ile gezdi.
Limanda hazırlıkları inceleyen Zelenskiy, "İlk gemi yüklendi. Bu bir Türk gemisi. Bu, limanın çalışmaya başladığını gösteriyor. Ukrayna tarafı tamamen hazır" dedi.
Türkiye'nin öncülüğünde geçen hafta imzalanan tahıl anlaşmasında, Birleşmiş Milletler de yer alıyor.
Rusya'nın Ukrayna'yı işgale girişmesiyle Karadeniz kıyısındaki limanlarda bekleyen milyonlarca ton, dünyanın dört bir yanına ulaşamadı. Gıda fiyatlarının tarihi zirveleri görmesine yol açan kriz, aynı zamanda özellikle Afrika ülkelerinde bir kıtlık tehlikesi riskini artırdı.
KONTROL NOKTASI İSTANBUL'DA
Türkiye ve BM’nin girişimiyle sağlanan tahıl koridoru anlaşmasının uygulama aşamasına dair en önemli adım ise, hafta içinde İstanbul'da atıldı. Ukrayna ve Rusya’nın tahıl ve diğer gıda ürünlerini dünya pazarlarına ihraç etmesi için geliştirilen planı yürütecek ve gözlemleyecek olan Müşterek Koordinasyon Merkezi (MKM), İstanbul Maslak’ta bulunan Milli Savunma Üniversitesi yerleşkesinde faaliyete geçti.
Türkiye, Rusya, Ukrayna ve BM’den 5’er kişilik heyetlerin görev yapacağı merkezin komutası bir Türk amiralde olacak. Merkez, limanlardan çıkan ve limanlara dönen gemilerin kargosunu denetleyecek, Karadeniz’de belirlenen koridordan güvenli geçişini izleyecek. Taraflar arasında anlaşmazlıklar ve şikayetler, MKM’de ele alınacak ve çözümlenecek.
İmzalanan anlaşmalar, Ukrayna ve Rusya’ya 24 Şubat’ta başlayan savaş nedeniyle ihraç edemedikleri tahıl ürünleri, gübre ve diğer gıda ürünlerini ihtiyaç halindeki alıcılara satmalarının önünü açıyor ve küresel bir gıda krizine karşı önlem olarak görülüyor.
Rusya'nın işgal girişiminin sürmesi, saldırılarının özellikle Ukrayna'nın Karadeniz'e açılan limanlarının olduğu bölgelere yoğunlaşması ve Ukrayna'nın limanlarını korumak için bölgeyi mayınlamış olması, Karadeniz'de oluşturulan gıda koridorunun işleyebilmesi için sıkı güvenlik önlemlerine neden oluyor.
YETKİ TÜRK AMİRALDE
İstanbul'da kurulan Müşterek Koordinasyon Merkezi, gemi trafiğinin güvenli şekilde işlemesi, savaşan iki tarafın doğrudan temas kurabilmeleri ve böylece sürecin sorunsuz işlemesini sağlamaya çalışacak.
MKM'de Türkiye, Rusya, Ukrayna ve BM'den 5'er yetkili görev yapacak. 20 kişilik grubun başında ise bir Türk amirali bulunacak. 24 Şubat'tan bu yana savaş halinde olan Rusya ve Ukrayna'nın yetkilileri, tahıl koridoruna ilişkin süreci aynı odada kurulan merkezden birlikte gözlemleyecekler.
Müşterek Koordinasyon Merkezi, ilk geminin belirlenen limanlardan ayrılmasıyla birlikte fiili olarak süreci yönetmeye başlayacak. Geminin yüklenip limandan ayrılmasına ilişkin gerekli prosedürlerin tamamlanmasının ardından MKM'ye geminin limandan ayrılış vakti, yükü ve varış noktası ve varış zamanına ilişkin bilgiler aktarılacak. MKM, geminin Karadeniz'de belirlenen koridordan güvenli şekilde geçmesinden emin olmak için uzaktan ve havadan takip faaliyeti yürütecek.
Geminin rotası, geçiş yaparken gemiye farklı kargonun yüklenip yüklenmediği de kayda geçirilecek. Aynı zamanda, belirlenen koridora başka askeri unsurların yanaşıp yanaşmadığı da denetlenecek.
ASKERİ UNSURLAR KORİDORA YAKLAŞAMAYACAK
MKM, olası provokasyonları önlemek için belirlenen gıda koridoruna askeri gemi, uçak ya da insansız hava araçlarının yaklaşmasını da önleyecek. Bu askeri unsurların ne kadarlık bir mesafede bulunabileceklerine de MKM karar verecek. Hiçbir taraf merkezi onayı olmadan bu bölgeye askeri unsur sokamayacak.
Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar'ın verdiği bilgiye göre, Ukrayna limanlarından çıkan gemilerin yükü ve başka malzeme taşıyıp taşımadıkları, personelin belgelere uygunluğu hem yükleme anından hem de Türk limanlarına varışlarında, boğazı geçmeden önce uygun bir noktada Müşterek Denetim Timi tarafından denetlenecek.
Aynı şekilde Ukrayna limanlarına yük almak için gelen boş gemiler de silah veya başka askeri malzemeler taşıma olasılığına karşı denetimden geçirilecek. Bu denetimlerin tarafların MKM'ye gönderdikleri yetkililerce mi yoksa başka ekiplerce mi yapılacağı bilinmiyor.
GÖREV SÜRESİ 120 GÜN AMA YENİLENEBİLİR
Müşterek Koordinasyon Merkezi'nin kurulmasına yol açan tahıl koridoru anlaşmasının geçerliliği 120 gün olarak belirlendi. Dolayısıyla MKM'nin de ilk aşamada 120 gün görev yapması öngörülüyor. Ancak taraflardan herhangi bir başvuru gelmemesi durumunda, görev süresi otomatik olarak 120 gün daha sürecek.
Ukrayna'nın gemi ve silolarında 25 milyon tondan fazla tahıl ürünü olması, Rusya'nın da yıl sonuna kadar 50 milyon ton ihraç etmeyi planlıyor olması, anlaşmanın 120 günden daha uzun sürmesini gerektiriyor. Savaş ortamında gerçekleştirilen bu planın güvenlik esaslı işleyecek olması, denetim aşamalarının da yer alması gemi trafiğinin daha yavaş olması sonucunu getireceği değerlendiriliyor. Ankara'da yapılan değerlendirmeler, ilk 120 günde sürecin işleyişine ilişkin ciddi müdahaleler olmaması durumunda tarafların otomatik olarak uzatmayı tercih edeceğine işaret ediyor. Her iki ülkenin ihracatını sorunsuz yapması ekonomik olarak da avantajlarına olacağı değerlendiriliyor.
SORUNLAR DA MERKEZDE ÇÖZÜMLENECEK
MKM'nin diğer önemli bir rolü, sürecin işletilmesi sırasında ortaya çıkabilecek sorunların hızlı bir şekilde çözülmesi, tarafların olası şikayet ve taleplerinin hemen görüşülebilecek olmasını sağlamak. Türkiye ve BM yetkililerinin hem sürecin ortağı hem de garantörü olarak, sorunların giderilmesinde etkin bir rol oynayacakları kaydediliyor.
MKM'nin görevlerinden biri de gemi trafiği sırasında şüpheli bir durum gelişmesi durumunda ya da taraflardan birinin anlaşmanın ihlal edildiği iddiası üzerine, uluslararası hukuk kurallarına uygun şekilde denetim gerçekleştirmek. Bir geminin acil bir durum iletmesi durumunda da MKM devreye girecek ve başta gemi mürettebatı olmak üzere gemi ve kargonun güvenliğini sağlamaya dönük adımlar atacak.
MKM, tarafların hiçbir şekilde ticari gemilere saldırmama sözünü tutup tutmadıklarını da teknolojik yollarla takip edecek.
