Dünya tarihi anlaşmayı böyle gördü: 'Türkiye kilit rol oynadı!'
22.07.2022 - 08:43 | Son Güncellenme:
BBC Türkçe / milliyet.com.tr
Dünyanın gözü İstanbul'da... Bugün Türkiye'nin ev sahipliğinde Ukrayna ile Rusya arasında imzalanacak Tahıl Sevkiyatı Anlaşması, dünyada büyük yankı uyandırdı.
Rusya'nın Ukrayna'yı işgali 24 Şubat'tan beri sürüyor. Yaklaşık beş aydır deva meden kanlı savaş, on binlerce kişinin ölümüne sebep olduğu gibi, milyonlarca kişinin hayatını da tehlikeye attı. Rusya ve Ukrayna'yı anlaşmaya götüren süreç, savaşın başlamasının ardından Ukrayna'nın güvenlik, Rusya'nın da yaptırımlar nedeniyle tahıl ürünlerini uluslararası pazarlara satamamasının yarattığı küresel gıda krizi uyarılarıyla başladı. Dünyanın en önemli iki tahıl üreticisinin ürünlerini ihraç edememeleri, gıda fiyatlarında artışa neden oldu ve özellikle yoksul Afrika ülkelerinde yaşayan milyonlarca insanın hayatını tehlikeye soktu.
TÜRKİYE İKİ AYDIR ARABULUCULUK YAPIYOR
Türkiye ve BM tarafından Mayıs ayından bu yana iki aydır yürütülen arabuluculuk çabaları, özellikle Haziran ayı ortasından itibaren yoğunlaştı ve geçen hafta İstanbul'da yapılan görüşme, genel hatlarıyla bir anlaşmanın ortaya çıkmasını sağladı. Bu, Rusya'nın Şubat ayında komşusunu işgal etmesinden bu yana savaşan taraflar arasındaki ilk büyük anlaşmaya işaret ediyor.
TÜRKİYE'NİN ARABULUCULUĞU MANŞETLERDE
Karadeniz üzerinden dünya pazarlarına tahıl ve diğer gıda ürünlerinin taşınmasına ilişkin anlaşma, Türkiye'nin ev sahipliğinde Ukrayna ile Rusya arasında bugün imzalanıyor. Nefeslerin tutulduğu anlaşma, dünya medyasında da geniş yer buldu.
Tahıl koridoru anlaşmasının bugün İstanbul'da imzalanacak olması, dünya basınında da büyük yankı buldu. Wall Street Journal gazetesi, anlaşmanın, Rus işgalinin ihracatını engellediği yaklaşık 18 milyon ton buğday, mısır ve diğer malzemeleri serbest bırakabileceğini yazdı.
'TÜRKİYE KİLİT ROL OYNADI'
Al Jazeera İngilizce, manşete taşıdığı haberinde Ankara'dan övgüyle bahsetti. "Türkiye, tahıl konusunda Rusya, Ukrayna ve BM'nin dörtlü görüşmelerine ev sahipliği yapacak" başlıklı haberde şu ifadeler kullanıldı:
Türkiye, tahıl koridorunu aşmak için Ukrayna, Rusya ve Birleşmiş Milletler arasında kilit rol oynadı.
CNN International da "Türkiye, Rusya tarafından bloke edilen Ukrayna limanlarından tahıl ihracatına izin verecek anlaşmanın yakın olduğunu söyledi" diyerek haberi manşetten verdi.
CNN International'ın haberinde, Avrupalı yetkililerin anlaşma konusunda iyimser olduklarına ancak uygulanmasıyla ilgili endişeleri olduğununa dikkat çekildi. Yetkililer, Rusya'nın anlaşmayı herhangi bir sorun yaşamadan takip etmesinin muhtemel olmadığını söyledi.
Politico ise aylarca süren çıkmazın ardından tonlarca tahılın ihraç edilebilmesi için anlaşmaya varıldığını duyurdu ve İbrahim Kalın'ın sosyal medya hesabından yaptığı açıklamaya yer verdi:
"Dünya tahıl güvenliği için kritik önemdeki Tahıl Sevkiyatı Anlaşması imza töreni Cumhurbaşkanımızın ev sahipliğinde, BM Genel Sekreteri Sayın Guterres'in ve Rusya Federasyonu ve Ukrayna heyetlerinin katılımıyla yarın İstanbul'da Dolmabahçe çalışma ofisinde yapılacak."
SAVUNMA BAKANI AKAR'IN ROLÜ
Bu süreçte özellikle Savunma Bakanı Hulusi Akar'ın, Rus ve Ukraynalı mevkidaşları Sergey Şoygu ve Oleksiy Reznikov ile sürdürdüğü diplomasiye, ayrıca teknik sorunların aşılmasında BM Ticaret ve Kalkınma Konferansı (UNCTAD) Genel Sekreteri Rebeca Grynspan'ın sessiz ama etkili rolüne dikkat çekiliyor.
"TÜRKİYE'Yİ ALKIŞLIYORUZ"
Anlaşmanın bugün İstanbul'da imzalanacak olması, ABD'de son derece olumlu karşılandı. ABD Dışişleri Bakanlığı, Türkiye'nin ev sahipliğinde Ukrayna'nın Tahıl Sevkiyatı Anlaşması'nı memnuniyetle karşılaşıklarını ifade etti. Açıklamada, Birleşmiş Milletler ve Türkiye'nin çabalarını takdir ettikleri vurgulandı. Günlük basın toplantısında sorulara yanıt veren Dışişleri Sözcüsü Ned Price, şu açıklamayı yaptı:
Bu anlaşmayı memnuniyetle karşılarız. BM Genel Sekreteri'nin sıkı çalışmasını takdir ediyoruz. Türk müttefiklerimizin orada ortaya koyduğu gayretli çalışmaları alkışlıyoruz.
GIDAYI SİLAH YAPMAK RUSYA'NIN KARARI
Ned Price ayrıca, "En başta asla bu konumda olmamalıydık" dedi dedi ve ekledi:
Bu, Rusya Federasyonu'nun gıdayı silah haline getirmek için kasıtlı bir kararıydı.
Beyaz Saray'dan da Tahıl Sevkiyatı Anlaşması imza töreniyle ilgili bir açıklama geldi:
Savaş boyunca Rusya'nın ihracatları engellediğine bakıldığında Ukrayna'nın tarım ihracatlarının yeniden açılması konusunda gerçekçi olduğumuz kadar umutluyuz da.
İSTANBUL'DA KOORDİNASYON MERKEZİ
Anlaşma, sevkiyatın güvenliği ve işlerliğinin İstanbul'da oluşturulacak bir koordinasyon merkezi tarafından gözlenmesini de içeriyor. Rusya, bu gözlem görevinin tüm tarafların katıldığı ortak bir şekilde yapılmasını Ukrayna ise BM gözetiminde olmasını istiyordu. Son durumun nasıl olduğu anlaşma açıklandığında ortaya çıkacak.
Anlaşma, gıda koridorunu kullanan gemilerin kargolarının Türkiye tarafından oluşturulacak noktalarda Rusya'nın da katılımıyla denetlenmesini içeriyor.
Rusya, Ukrayna'ya yük almaya gelecek kargo gemilerinin silah ve askeri malzeme taşımadığından emin olmak için bu denetimi istiyor. Bu süreçte Türk Deniz Kuvvetleri'nin taraflar arasındaki işlemler açısından kolaylaştırıcı rol oynayacağı kaydediliyor.
UKRAYNA MOSKOVA'YA GÜVENMİYOR
Üst düzey Ukraynalı yetkililer ise Rusya'ya güvenmediklerini her defasında yineliyor ve anlaşma imzalanmadan önce daha fazla görüşmenin beklendiğini söylüyor. Ukrayna Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Oleg Nikolenko, dün akşam yaptığı açıklamada şu ifadeleri kullandı:
Müzakerelerin ardından, tarafların Karadeniz'deki ihracat yollarının güvenli bir şekilde işletilmesine ilişkin yükümlülüklerini içeren bir belge imzalanabilir.
İLK AMAÇ MAYIN NEDENİYLE SIKIŞAN GEMİLERİN YOLUNU AÇMAK
Tahıl koridoru oluşturulmasına dönük çabaların ilk amacı, Odesa başta olmak üzere mayınlar nedeniyle Ukrayna limanlarında sıkışıp kalan tahıl ve diğer gıda ürünleriyle yüklü gemilerin dünya pazarlarına açılmasını sağlamaktı.
Bu kapsamda yaklaşık 80 adet geminin olduğu kaydediliyor. Bu gemilerin denize açılabilmelerini sağlayacak koridorun oluşması, silolarda alıcı bekleyen yaklaşık 25 milyon ton tahılın da dünya pazarlarına taşınması anlamına geleceği için önem kazanıyor.
Pazarlığın en önemli ayaklarından birisini, gemilerin sorunsuz şekilde mayınlı alanlardan çıkabilmesi ve Rusya'nın saldırılarına maruz kalmaması için Moskova'dan alınacak güvenlik garantileri oluşturdu.
RUSYA KENDİ ÜRÜNLERİNİN DE GEÇİŞİNİ İSTEDİ
Rusya, Haziran ayı ortalarından itibaren Karadeniz'deki deniz kuvvetlerini Ukrayna limanlarından ve Yılan Adası'ndan çekerek anlaşma için gerekli güvenceyi verebileceği mesajını verdi. Ancak bununla beraber, anlaşmanın sadece Ukrayna tahıl ürünlerini değil Rusya'nın gıda ürünleri ve gübresini de içerecek şekilde bir paket haline getirilmesi koşulunu öne sürdü.
Bunun yapılabilmesi için Rusya'ya yaptırım uygulayan ABD başta olmak üzere Batı dünyasının ikna edilmesi gerekti. Bu görevi üstlenen BM, küresel gıda bunalımının önüne geçmek için Rusya'nın plana dahil edilmesi gerektiğini vurguladı ve sonuçta başarıya ulaştı.
BM Genel Sekreteri'nin Sözcüsü Ferhan Haq, New York'ta basına açıklama yaparken Guterres'in imza törenine "Ukrayna'nın gıda ürünleri ve Rus gıda ve gübresinin dünya pazarlarına ulaştırılması için gösterdiği çabalar kapsamında" katıldığını açıkladı.
UKRAYNA, KILAVUZ GEMİLERİN YARDIMIYLA İHRACATA BAŞLAYACAK
Gıda koridorunun oluşturulmasıyla birlikte Ukrayna, tamamen kendi denetiminde olan Odesa, Pivdennyi ve Chornomorsk limanlarından ihracata başlayabilecek. Anlaşmaya göre gıda yüklü kargo gemiler, kılavuz gemiler aracılığıyla mayınlı limanlardan Karadeniz'e ulaşacak ve önceden belirlenen rotalardan dünya pazarlarına taşınacak.
Bu süreçte, Rusya'nın ateşkes uygulayacağı ve gemilerin güvenliğini tehlikeye atmayacağı basına yansıyan haberlerde yer almıştı. Ukrayna ise Rus gemilerinin Ukrayna kara sularına hiçbir şekilde girmemesini istiyor.
