Bitmeyen burun akıntısının sebebi 'koanal atrezi' olabilir! 8 bin doğumda bir görülüyor
Çocukluk döneminde birçok hastalık tespit edilip tedavi edilebiliyor. Fakat bazı hastalıkların tespiti sanıldığı kadar kolay olmayabilir. Özellikle çocuklarda daha sık görülen ve tespit etmesi kolay olmayan hastalıklardan biri de koanal atrezi. 'Doğumsal burun tıkanıklığı' olarak bilinen koanal atreziler fark edilmediği takdirde ciddi sorunlara yol açabiliyor. Koanal atrezi üzerine birçok ameliyat gerçekleştirmiş Prof. Dr. Özer Erdem Gür, bu hastalığı ve hastalığın yol açabileceği problemleri, Milliyet Çocuk için anlattı.
Melike Sarıkaya / Milliyet.com.tr - Nefes alamama problemlerinin sebepleri arasında yer alan koanal atreziler özellikle çocuklarda görülmesiyle adından söz ettiriyor. Bazen iki bazen de tek taraflı görülebilen koanal atrezilerde burun boşluğu arkasındaki geçiş alanı bir zar ve kemik veya sadece zar veya kemikle kapalı olabilir. Özellikle iki taraflı görülen semptomlarda yenidoğanda ciddi solunum güçlüğüne yol açan koanal atreziler bebeklerde emme sırasında morarmaya sebep olabiliyor. Peki bu koanal atreziler nasıl oluşur, nasıl tespit edilir, tedavisi nedir? Sağlık Bilimleri Üniversitesi, Antalya Sağlık Uygulama ve Araştırma Merkezi Kulak Burun Boğaz Kliniği İdari ve Eğitim Sorumlusu Prof. Dr. Özer Erdem Gür, Milliyet Çocuk için anlattı.
ANNE KARNINDA BAŞLIYOR
Prof. Dr. Özer Erdem Gür, koanal atrezilerin nefes almayı ciddi oranda etkileyen ve fark edilmediğinde başka hastalıklara yol açabilecek bir hastalık olduğunu söyledi. Koanal atrezilerin burnun en sık görülen doğumsal bozukluklarından olduğunu dile getiren Özer Erdem Gür, normalde burun boşluğu arkasındaki geçişin açık ama koanal atrezili kişilerde bu geçişin kapalı olduğunu aktardı. Gür, “Bu durum, fetüsün anne karnındaki gelişimi sırasında burun ve boğaz arasındaki kanalın düzgün bir şekilde açılmaması sonucu oluşur. Bu kapalılık tek veya iki taraflı olabilir. Vakaların üçte ikisi tek taraflıdır ve sıklıkla sağ taraflıdır. Kızlarda 2 kat daha fazla görülür. Koanal atrezili hastaların yüzde 50’sinde eşlik eden diğer anomaliler bulunur” dedi.
EN ÖNEMLİ SEMPTOM: TEKRARLAYAN MORARMALAR
Bebekte ağız solunumun dördüncü ila altıncı haftalar arasında öğrenildiğini söyleyen Gür, yumuşak damak, dil, sert damak ve küçük dilin pozisyon ve yapısının yeni doğanı burun solunumuna mecbur bıraktığını ifade etti. Koanal atreziyle ilk karşılaşan hekim gruplarının çocuk ve kadın doğum uzmanları olduğunu belirten Gür, sözlerine şöyle devam etti:
“Bilateral (iki taraflı) koanal atrezi hayati tehlike yaratabilir. İki taraflı koanal atrezi yenidoğanda ciddi solunum güçlüğüne yol açar. En önemli semptom tekrarlayan morarma ataklarıdır. Emme sırasında daha da artan ve ağlamakla azalan solunum sıkıntısı ve morarma ile kendini belli eder. Aynı zamanda bebek uyumaya başladığında ağzını kapamasıyla birlikte solunum yolu tıkanıklığı gelişir. Bebeğin ağzı açıldığında veya ağladığında morarma açılır. Ağlarken morarmanın açılma sebebi hava akımının ağız içinden sağlanmasıdır. Çok nadiren de olsa yenidoğan ağız solunumunu öğrenerek durumu hızlı bir şekilde kompanse edebilir ve tanı aylarca hatta yıllarca gecikebilir.”
Tek taraflı koanal atrezilerin nadiren solunum sıkıntısına yol açtığını ifade eden Gür, “Sıklıkla doğumda fark edilmezler. En sık rastlanılan klinik sunum; tek taraflı burun tıkanıklığı, koyu kıvamlı burun akıntısı ve tek taraflı rinosinüzittir. Yeme güçlüğü, koku almada zorluk, uyku bozukluğu ve gün boyu yorgunluk şikâyeti olabilir. Tüm bu semptomlara rağmen ergen yaşa kadar gözden kaçmış tek taraflı atrezi vakaları çok da nadir değildir” diye konuştu. Özer Erdem Gür, iki taraflı koanal atrezinin genellikle doğumda hemen anlaşıldığını, tek taraflı olanların ise bazen daha geç fark edilebileceğini belirterek eğer bebekte burun tıkanıklığına dair sürekli bir problem görülüyorsa, ayrıntılı bir muayene ile koanal atrezi olasılığı değerlendirilmesi yönünde tavsiyede bulundu.
UYKU APNESİNE YOL AÇABİLİR
Çocukluk döneminde fark edilmeyen koanal atrezilerin ilerleyen dönemde daha ciddi ve karmaşık sağlık sorunlarına yol açabileceğinin altını çizen Gür, “İki taraflı koanal atreziler semptomların ağırlığı nedeniyle çok nadiren atlanır ancak tek taraflı koanal atreziler çocukluk ve hatta yetişkinlik dönemine kadar fark edilmeyebilir. Bu hastalarda tıkalı burun geçişi nedeniyle kronik sinüs enfeksiyonları, burundan düzgün hava geçişi olmaması nedeniyle konuşma seslerinin çıkarılması zorlaşabilir. Bu da dil ve konuşma gelişiminde gecikmelere ve bozukluklara yol açabilir. Burun solunumunun yetersiz olması, kişinin sürekli ağızdan nefes almasına neden olabilir. Onunla birlikte ağız kuruluğu, horlama ve uyku apnesi gibi solunum sorunları yaşanabilir. Zamanla tıkanıklık nedeniyle burun yapısında şekil bozuklukları veya asimetri gelişebilir. Bu hem estetik hem de fonksiyonel sorunlara yol açabilir. Erken teşhis ve tedavi, bu komplikasyonların önlenmesi açısından son derece önemlidir” diyerek erken teşhis ve tedavinin önemini vurguladı.
‘CHARGE SENDROMU ÜZERİNDE ETKİSİ VAR’
Koanal atreziler başka hastalıklara sebep olabilir. Bu hastalıkların arasında Charge endromu da yer alıyor. Koanal atrezili hastaların yüzde 10 ile 20’si arasında Charge sendromunu izlendiğini aktaran Gür, “Charge sendromunun genetik kökeni genellikle CHD7 genindeki mutasyonlarla ilişkilidir. Bu sendromda koanal atreziye ek olarak, göz, kalp, kulak, genital organlar ve büyüme gibi birçok farklı sistemde anormallikler görülebilir” dedi.
Prof. Dr. Gür, her 5 bin ila 8 bin canlı doğumda bir görülen koanal atrezinin, kız çocuklarında erkek çocuklarına göre 2 kata kadar fazla olduğu bilgisini paylaştı.
İki taraflı (bilateral) koanal atrezinin de genellikle doğumdan hemen sonra fark edilebileceğini söyleyen Gür uygun cerrahi müdahalelerle bu durumun düzeltilebileceğini ifade etti. Gür, bu sayede ölüm oranlarının da oldukça düşük olduğu bilgisini paylaştı. Tedavi yönteminin ameliyat olduğunu dile getiren Gür, “Koanal atrezinin tedavisi cerrahidir. Tıkanıklığın açılması ve normal burun solunumunun sağlanması amaçlanır. Bilateral koanal atrezinin tedavisi acildir, tanı konur konmaz yapılmalı. Tek taraflı koanal atrezilerde okula başlama zamanına kadar beklenebilir” şeklinde konuştu. Ameliyat süresinin ortalama olarak 1-2 saat civarında olduğuna değinen Gür, sürenin tıkanıklığın tek taraflı veya iki taraflı olmasına, cerrahın deneyimine ve kullanılan cerrahi tekniğe bağlı olarak değişebileceğini ifade etti.
TEDAVİ SONRASI SÜREÇTE NELERE DİKKAT EDİLMELİ?
Prof. Dr. Özer Erdem Gür, koanal atrezili hastalarının tedavi sonrası sürecinin de nasıl geçtiğini şu şekilde anlattı:
"Tedavi sonrası süreç, hastanın yaşı, bilateral veya tek taraflı olması, eşlik eden problemlerin varlığına, burnuna stent koyulup koyulmamasına göre farklı ilerler. Tek taraflı atrezili büyük çocuklar ameliyattan 1–2 gün sonra taburcu edilirler ve normal aktivitelerine yaklaşık 1 hafta sonra dönerler. İki taraflı koanal atrezi nedeniyle opere edilen yenidoğanlar ek başka problemi yoksa en az 3–4 gün süreyle solunum açısından takip edilmelidirler. Taburcu olmadan önce ebeveynlere stent bakımı, solunum sıkıntısının işaretlerini öğretmek gerekir. Stent lümenini açık tutmak için yıkama ve steril aspirasyon teknikleri de mutlaka öğretilmeli. Hastalar stentliyken 2 haftada bir veya gerek görülürse daha sık aralıklarla görülmeli. Stent çıkartılması genel anestezi altında yapılmalı. Stentler çıkartıldıktan sonra hasta ilk 3 hafta, haftada bir kapanmanın oluşup oluşmadığını izlemek için kontrollere çağrılmalı. Ben son dönem ameliyatlarımda stent kullanmıyorum. Hasta konforu açısından çok daha iyi oluyor ancak bu hastaları daha sık görmeye dikkat ediyorum. Tüm iyi bakım olanaklarına rağmen tekrar kapanma ve daralma sıktır. Tek taraflı atrezisi olan hastaların yüzde 10’unda, iki taraflı atrezisi olan hastaların yüzde 20 ila 25 ‘inde revizyon cerrahisi gerekiyor."
BURUN AKINTISININ ARKASINDA KOANAL ATREZİ YATIYORMUŞ!
Koanal atrezili bebek ve çocuklarda belirli yolların izlenmesi gerekebilir. Cerrahi operasyon sürecinde ailelerin nasıl bir yaklaşım izleyeceğini bilmeleri, hastalığın düzeltme operasyonuna ihtiyaç duymamasında oldukça kritiktir. Ameliyat ettiği hastalardan biri üzerinden anlatım yapan Gür, “Poliklinikte 6 yaşındaki kız çocuğunun doğduğundan beri burun akıntısı şikâyeti olduğunu belirten bir aile gelmişti. Daha önce de aile çocuklarını bir çok kez muayene ettirmiş ve adenoid hipertrofisi (geniz eti problemi) ve/veya enfeksiyonu olduğu söylenerek her defasında tedavi verilmiş. Enfeksiyon nedeniye yıkama solüsyonları verilmiş. Bol denize girmeleri gerektiği söylenmiş. Bazen endoskopik muayene yapılmış ama sol burun deliğinden endoskop ilerlemiyor diye her defasında sağ burun deliğinden bakılmış. Sağdan bakıldığında da sadece geniz eti görülmüş. Ancak bu bir tek taraflı koanal atrezi vakasıydı. Eş zamanlı geniz eti de vardı. Burun akıntısı da her defasında sol taraftan olmuştu. Endoskopik muayenede koanal atrezi ve geniz etini tespit ettik. BT (bilgisayarlı tomografi) ile değerlendirdik. Tanımızı doğruladık. Daha sonra ameliyat ile hem koanal atreziyi açtık hem de geniz etini dışarıya aldık. Ebeveynlere tavsiyemiz, özellikle tek taraflı kronik burun akıntısı ve sık burun ve sinüs enfeksiyonları geçiren, burundan nefes almada zorluk, uyku sırasında horlama ve apne şikayetleri olan çocuklarını mutlaka kulak burun boğaz polikliniklerine gelip muayene ettirmeleri” diyerek ebeveynlerin bu konuda bilinçli olması gerektiğine dikkat çekti.
