KIBRIS’TA BALIK VE BALIKÇILIK
Kıbrıs, Akdeniz’in en güzel sahiline 40 mil uzaklıkta, iki toplumun belli hudutları içinde yaşadığı bir adadır. Türk tarafının sahillerinin bir kısmı kumluk ve yosunluk diğer kısmı ise kayalık, kıyıya yakın taşlıktır. Dolayısıyla her bölgenin balığı da birbirinden farklıdır. Genel bakacak olursak, Ada sularında ve de sahillerinde voppa, izmarit, lahoz, mercan, orfoz barbunya, karavida (yengeç), kolyoz ve tombik canlıları avlanır. Bunun dışında Karpaz Yarımadası’nın açıklarında, uluslararası sularda belli mevsimlerde kotalar miktarında orkinos avcılığı da yapılır. Bu da ayrı bir balık yakalama tarzıdır. Genellikle orkinos yakalanarak çelik kafeslere alınır, yemlenir ve üretim çiftliklerine götürülür. Orada yağlandırılıp, büyütülür, daha sonra ihraç edilir. En büyük alıcı ise Japonya’dır. Şimdi gelelim konumuza...
Üç nesildir av peşinde
Yazımın bu bölümünde sizleri Karagözler Ailesi ile tanıştıracağım. İzmir Bostanlı’da yaşayan aile, vakti zamanında göç ederek Kıbrıs’a yerleşmiş. Geçimleri denizden... Hikaye ise neredeyse çeyrek asır öncesine dayanıyor.
2000 yılında Engin Karagöz, Kıbrıs’taki bir balıkçıdan babası Savaş Karagöz’ün borcunu tahsil etmek için gelir ve burada balıkçılık yapmaya başlar bir yandan da su ürünleri ticaretine girer. Kendini bu alanda yetiştirir ve bugün Ada’nın sayılı isimlerinden biri olur. Merak edip, sordum, “Neden Kıbrıs’ta balıkçılık sektörüne girdiniz?” diye. Cevabı enteresandı: “Balık kültürünü Ada’da gastronomik açıdan inceleyince böyle bir iş yapmaya karar verdim.”
O böyle dediyse de aslında ben pek hemfikir değilim. Zira o yıllarda Kıbrıs’ta hem turizm hem de eğitim çok cılızdı, balık ihracatı yok gibiydi ve pazar boştu. Bundan dolayı bu sektörü seçtiğini sanıyorum.
Bugün balık tüketimi ete yaklaşmakta... Gazimagusa taraflarında kurulan çiftlikler hem Türkiye hem de Afrika ülkelerinden ithal edilen çeşitli balıklar, özellikle çok yıldızlı otel casinolarının masalarını süslüyor. Bu durum son derece sağlıklı ve heyecan verici...
‘Akdeniz bir hazine’
İstanbul Boğazı’ndaki, İzmir Kordonboyu’ndaki restoranların şefleri oralarda eğitimlerini aldıktan sonra Kıbrıs’ta mesleklerini aynı usullerle icra eder. Olayımızın kahramanı Engin Karagöz ise önce satın aldığı bir kamyonetle yedi yıl köy köy dolaşıp, balık satmış. Ardından soğuk hava deposu ve buz tesislerini kurup, otellere balık satar olmuş. Daha sonra da balık üretim tesisleriyle ortaklık kurmuş. Şu anda Ada’daki çeşitli firmaların havuzlarında toplam 500 ton
üretim yapılıyor. Zaman zaman da ithalatla açık kapatılıyor ve balık çeşitlendiriliyor.
Burada bir baba nasihati sohbetimizi bölüyor: “Mesleğini sürdürürken sakın yasal olmayan balıkları avlama ve satış yapma, balık yavrusuna rastlarsan, hemen canlı canlı gemiden denize at...”
Kuzeyde yakalanan balıkların nasıl piyasaya girdiğini sorunca enteresan bir cevapla sarsılıyorum: “Akdeniz bir çöl değil; aslında gerçek bir hazine... Bundan yüzde 80 payı Rum yönetimi alıyor. Ayrıca biz de yakalanan balıkların irilerini bizim balıkçılara yeşil hat tüzüğü çerçevesinde götürüp, karşı tarafa euro ile satıyor ve böylelikle daha fazla kâr ediyoruz. Tabii Akdeniz’in temiz, oksijeni fazla, ısısı da yüksek olunca, balık çabuk büyüyor. Türüne ve yumurtadan çıkma sürecine göre havuzlarda 350-650 gram da olabiliyor.”
Her şey kontrol altında
Burada sohbetimize şirket yöneticisi eski su ürünleri müdürü Mehmet Kırat katılıyor ve balıkçılığın KKTC karasularında son derece kontrol altında olduğunu vurgulayarak, bu ülkede su altı radarı kullanmanın, gece ışık yakmanın, 14 metreden büyük balıkçı teknesinin olmasının ve gırgırın zaruri kovuşturmaya yol açtığını belirtiyor.
Her hafta balık taşıma turlarıyla İstanbul’a Çanakkale, Ayvalık ve Bodrum bölgelerinden taze balık getirilir. Tam mevsiminde tezgahlarda, hamsi, çinekop, istavrit, lüfer ve palamut yer alabiliyor.
Kıbrıs’ta genellikle et mangal tercih edilirken, son yıllarda balığa karşı da bir meyil oluştu ve her geçen gün bu eğilim yukarıya doğru gidiyor. Sağlıklı kalmamız gereken pandemi günlerinde balık hepimizin ilacı...