Acaba neden öldüler?

Grip kalp krizi yapar mı?
İngiliz bilim adamları 2004 yılında tamamladıkları bir çalışmada, gribin kalp krizine  ve inmeye yol açıp açmadığını soruşturdular. Bu araştırma için beş milyondan fazla İngiliz’in aile doktorlarının tuttuğu dosyaları incelediler. Senenin her ayında kimin kalp krizi ve inme geçirdiğini bir yandan da kimlerin grip teşhisi ile hasta olduğunu dikkatle kaydettiler. Grip başladıktan sonraki üç gün içinde kalp krizi ortaya çıkma oranının diğer zamanlara göre beş kat, inmenin ise üç kat arttığını gördüler. Gribin kalp krizi ve inmeyi tetikleyici etkisinin, azalarak da olsa, teşhisten üç ay sonrasına kadar devam ettiğini gösterdiler. İnsanların yaşlarını, hangi ayda hastalandıklarını göz önüne alıp, hesaplarını tekrar yapınca da durumun pek değişmediğini gördüler.

Grip nasıl öldürüyor?
İki yıl önce aynı konuda başka bir araştırma daha yayımlandı. Amerikalı ve Rus bilim adamlarının ortak çalışmasının ürünü olan bu araştırmada kalp krizinden ölümlerle grip salgınlarının ilişkisine bakıldı. 1993 ile 2000 yılları arasında, Rusya’nın St Petersburg şehrinde kalp krizinden öldükleri otopsi ile belirlenmiş yaklaşık 12 bin kişinin ölüm tarihi haftalara göre takvime yerleştirildi. Her yıl grip salgınının ne zaman olduğu ve bu salgında hangi tarihte kaç kişinin hastalandığı da kaydedildi. Grip salgını ile kalp krizi ölümlerinin aynı tarihlere düştüğü görüldü. Bu iki büyük araştırma, gribin kalp krizi ve inme gibi kalp damar hastalıklarının tetiğini çektiğini gösteriyor. Bu tetik nasıl çekiliyor, çok iyi bilmiyoruz. Bazı teoriler var. Grip enfeksiyonunun tüm vücutta yarattığı iltihabi durumun, damar duvarını döşeyen ince örtüyü (endotel) bozduğunu, kanın yoğunluğunu artırarak pıhtılaşmayı kolaylaştırdığını düşünenler var. Grip virüsüne karşı vücudun bağışıklık sisteminin çıkardığı koruyucu maddelerin damar duvarına zarar verdiğini ileri sürenler de var. Gribin dolaşım sistemini farklı yollardan etkilediği anlaşılıyor.

Aşı hayat kurtarır mı?
Grip salgınlarının çok can aldığı biliniyor. Hele “pandemik” denilen salgının dünyanın çeşitli bölgelerinde aynı zamanda ortaya çıkması  milyonlarca insanın hayatını tehdit edebilecek bir olay. Gripten ölümlerin önemli bir bölümünün kalp damar hastalıklarına bağlı olduğundan, yalnız bulaşıcı hastalıklar uzmanlarının değil kardiyologların da salgına karşı hazırlık yapmaları gerekir. Özellikle 60 yaşın üstündeki kişiler, bilinen kalp hastalığı olanlar grip olduklarında dikkatle takip edilmelidir. Şeker hastalığı, yüksek tansiyon olanlarda, sigara içenlerde kalp krizi riski zaten yüksek olduğu için grip olunca bu riskin daha da yükseleceği hatırda tutulmalıdır.
Grip aşısının hayat kurtardığı bir çok bilimsel çalışmayla kanıtlandı. Bu çalışmalara bir örnek, 2001 yılında yayımlanan  bir makale. İsveçli doktorların 65 yaşının üstündeki 250 bin kişide yaptıkları incelemede grip aşısının, ölümlerin en az yarısını önlediği gösterildi. Peki, aşı kalp krizini, inmeyi de önlüyor mu? Dünyanın çeşitli ülkelerinde yapılan bilimsel araştırmalar grip aşısı olanlarda kalp krizi, inme, ve ani ölümlerin yarı yarıya hatta daha fazla azaltılabildiğini gösteriyor. Küçük ama ilginç bir çalışmada, Arjantinli kardiyologlar, grip mevsiminde hastaneye kalp hastalığıyla gelen 300 hasta üstünde randomizasyon yöntemini kullanarak bir araştırma planladılar. Kurayla belirlenen 150 hastaya grip aşısı, diğer 150 hastaya ise boş iğne yaptılar. Altı aylık izleme boyunca aşı olan gruptan 3, aşı olmayanlardan ise  12 kişi öldü: dört kat fark!
50 yaşının üstündeki insanların ve kalp hastası olduğu bilinen kişilerin grip aşısı olması zaten tavsiye ediliyor. Daha genç ve sağlıklı olsa da kalp hastası olma riski yüksek olanların da aşı olması gerektiğini söyleyen doktorlar çok. Bu konuda henüz elde kesin kanıtlar olmasa da akla yakın bir tavsiye olduğunu düşünüyorum. Üstelik aşı kampanyasının masrafı, aşılanmadıkları için giderek daha kötüleşip ölenlerin topluma mal olan bedeliyle kıyaslanırsa çok küçük kalıyor.

Ya aşının yan etkileri?
Grip kalp hastalığını artırıyor da aşısı hasta yapmaz mı? Yerinde bir soru. Yazımın başında sözünü ettiğim beş milyondan fazla insanın incelendiği İngiltere kaynaklı çalışmada, bilim adamları bu soruya da cevap aradılar. Hem de yalnız grip aşısı değil, zatürre aşısı ve tetanoz aşısının da kalp krizi ve inme riskini arttırıp artırmadığına baktılar. Aşı olduktan sonraki gün ve haftalarda, kalp krizi ve inme sıklığında bırakın bir artış olmasını, aksine azalma eğilimi gördüler.
1976 yılındaki domuz gribi salgınına karşı yapılan aşılama kampanyasında, ender de olsa ciddi sinir sistemi hastalıklarına rastlandı. Bilim adamları bu olayların aşıya bağlı olup olmadığı konusunu hâlâ tartışıyorlar. O tarihten sonra yapılan aşı kampanyalarında titizlikle yapılan karşılaştırmalı araştırmalarda, aşı olanlarda olmayanlara göre hiçbir ciddi yan etkinin olmadığı görüldü.

Grip deyip geçmemeli
Öyle görünüyor ki, domuz gribi, her sene gelen grip salgınlarından çok daha bulaşıcı ve daha öldürücü değil. Ama bu önlemlerimizi azaltabiliriz anlamına gelmiyor. Hangi türü olursa olsun, grip çok tehlikeli olabilen, ciddiye almamız gereken bir bulaşıcı hastalık. Amerika Birleşik Devletleri’nde her yıl 36 bin kişinin hayatını kaybetmesine yol açıyor. Kış aylarında artan hastalığın sorumlusu olan grip virüsü yıldan yıla kendini değiştiriyor. Her yıl kendini yenileyip mücadelesini sürdüren bu virüs hakkında öğrenmemiz gereken daha çok şey var. Ama şimdilik bu virüse karşı açtığımız savaşta edindiğimiz bilgilerin tümünü, elden geldiğince kullanmaktan başka bir silahımız yok. Gripten korunmak için yapılan uyarılara kulak verirsek ve aşı olursak sadece gripten değil kalp hastalıklarından da korunmuş oluruz.