Çocuklarda kolesterole dikkat!

Çocuklarda toplam kolesterol 2 yaşından sonra yükselmeye başlıyor. 16, 17 yaşlarında düşüş görülüyor. Çocukta toplam kolesterol 170 mg/dl altında olmalı. Eğer anne babada kolesterol çok yüksekse çocukların kan yağları belli aralıklarla ölçülmeli
Normal kolesterol düzeyinin ne olması gerektiği konusunda okuduklarından kafasının iyice karıştığını söyleyen bir okurum bana kolesterol değerini yollayıp ‘Ne yapmalıyım?’ diye soruyor. Hikmet adlı okura cevap vermeden önce bu tahlildeki rakamların nasıl elde edildiğine bakalım.

Kolesterol nasıl ölçülür?
Hastaneye gittiğinizde tahlil için alınan kanlardan bir tüpünü biz alalım. Diyelim ki tüpün içinde bir litrenin onda biri kadar kan var. Tabiat bilgisi dersinden hatırlarsanız, litrenin onda birine desilitre denir. Kısaca ‘dl’ diye yazılır. Tüpün ağzını bir tıpayla kapatıp, boynuna bir ip bağlayıp, başımızın üstünde birkaç dakika hızla çevirelim. Durup baktığımızda, tüpün en altında, alyuvar ve akyuvarlar gibi kan hücrelerinin çökmesiyle oluşmuş kırmızı bir tabaka görürüz. Onun üstünde kanın sıvı kısmı, en üstte ise kan yağlarının oluşturduğu tabaka vardır.
Yağlar yoğunluklarına göre alt alta dizilir. Hafif olanlar, örneğin LDL (kötü) kolesterol üstte, daha yoğun olan HDL onun altındadır. Bunları alıp kuyumcu terazisinden çok daha hassas bir terazide tarttığımızda kanın bir desilitresinde kaç miligram (mg=gramın binde biri) kolesterol olduğunu buluruz. Bizim kullandığımız mg/dl ile ifade edilen, ‘bir desilitrede kaç miligram var?’ ölçümünün yerine bazı Avrupa ülkelerinde mMol diye bir ölçüm kullanılır.
Üstte toplanan iyi ve kötü kolesterolün yanı sıra bir de diğer yağlar vardır. Bunların yüzde sekseninden fazlasını trigliserid denen yağlar oluşturur. Geri kalanı, iyice hafif olan bir çeşit kolesteroldür. Tüm kolesterol çeşitlerini beraberce tartarsak toplam kolesterolü buluruz. Bu rakam bize genel bir fikir verse de kesin karar vermemiz için yeterli değildir.
Bir örnek verelim: Toplam kolesterolü 210 mg/dl olan iki kadın alalım. Birincisinin LDL kolesterolü 105 mg/dl, ikincisinin ki 165 mg/dl olsun. Yaşları, sağlık durumları ve toplam kolesterolleri aynı olmasına rağmen, bu iki kadının kalp krizi riskleri birbirinden çok farklıdır. Bu nedenle toplam kolesterolümüzü bimeniz yetmez; iyisini de, kötüsünü de bilmeliyiz.

Peki ne olmalı?
Okur Hikmet’in toplam ve kötü (LDL) kolesterolünü bilmemiz de tavsiyede bulunmak için yetmez. Çünkü, ne yaşını ne cinsiyetini ne de bir hastalığı olup olmadığını biliyoruz. Eğer kalp hastası değilse, boyun veya bacak damarlarında darlıklara bağlı hastalığı yoksa, şeker hastası değilse toplam kolesterolünün 200mg/dl’nin, LDL’nin de 129 mg/dl’nin altında olması kabul edilebilir. HDL kolesterole gelince, kadın ve erkek arasında önemli farklar olduğundan, okurun Hikmet Bey mi, Hikmet Hanım mı olduğunu bilmemiz gerekir.
Eğer kalp veya damar hastalığı ya da şekeri varsa normalin sınırları değişir. Kötü (LDL) kolesterolünü mutlaka 100 mg/dl’nin altında indirmek gerekir. Birçok uzman bu hastalarda, hele hastalıklarının tekrarlama riski yüksekse, LDL kolesterolün 80 hatta 70 mg/dl altında olması gerektiği görüşünde.
Kan yağı değerlerini incelerken, yüksek kolesterol kalp-damar hastalıklarının oluşumunu kolaylaştıran etkenlerden (risk faktörleri) sadece birisidir. Bu nedenle okur Hikmet’in kolesterol düzeyinin düşürülmesinin gerekip gerekmediğine karar vermeden önce tüm özelliklerini bilmemiz gerekiyor. Ama sağlıklı beslenme ve düzenli spor yapmanın yararlı olacağını şimdiden söyleyebiliriz.

Kan yağı ölçümü yaptırırken
- Eğer kan vermeden önce 12 saat aç kalmamışsanız değerleriniz yüksek çıkabilir.
- Testten önce sigara içerseniz değerler yükselebilir
- Bir gece önce içilen içki, ağır egzersiz, kadınlarda adet dönemi tahlil sonuçlarını etkiler.
- Tiroid hormonu, kortizon ve diğer bazı ilaçlar sonuçları değiştirir

4 SORU 4 YANIT
‘Çocuklarda ne olmalı?’: Çocuklarda toplam kolesterol 2 yaşından sonra yavaş yavaş yükselmeye başlar. 16, 17 yaşlarında özellikle kızlarda bir azalma görülür. Eğer anne babada genç yaşta kalp krizi, inme gibi hastalıklar varsa veya kolesterolleri çok yüksekse çocukların kan yağlarının ölçülmesi düşünülmeli. Çocukta toplam kolesterol 170 mg/dl altında olmalı.
‘Bir tahlil yeterli mi?’: Eğer yapılan ilk tahlilde kolesterol değeri normalin üstünde ve altında bulunursa bir iki ay içinde bir kez daha ölçtürmekte yarar var. İki ayrı değer arasındaki fark 20-30 mg ise iki ölçümün ortalaması gerçek değer olarak kabul edilebilir. Eğer fark daha fazlaysa başka bir laboratuarda bir ölçüm daha yaptırmakta yarar olabilir.
Menopoz nasıl etkiliyor?: Menopoz sonrasında kadınların kalp krizi riskinin yükselmeye başladığı biliniyor. Bu olumsuz değişikliğin birçok nedeninden biri kolesterol düzeylerindeki artış. Üç hafta önce yayınlanan bir araştırmada, binden fazla kadın 10 yıl boyunca izlendi. Adetten kesildikten sonraki bir yıl içinde, kadınların kötü kolesterollerinde yaklaşık yüzde onluk bir artış olduğu sapandı.
‘Önemli bir düşüş varsa?’: Diyete, zayıflamaya, ilaca bağlı olmaksızın kolesterolünüzde önemli ölçüde bir düşüş iyiye alamet değil. Beslenme bozukluğu, tiroid bezinin fazla çalışması, karaciğer sirozu ya da kanserin ilk belirtisi olabilir. İsveç’teki Karolinska Enstitü’sünde 2007’de yapılan bir araştırma, orta yaşta sebepsiz kolesterol düşenlerde erken bunamanın daha sık görüldüğünü ortaya koydu.