NADiR HASTALIKLAR HAFTASI - BÜYÜME GERGİNLİĞİ

Çocuk Endokrinolojisi ve Diyabet Derneği Başkanı Prof. Dr. Peyami Cinaz, nadir hastalıklardan büyüme geriliği ile ilgili sorularımızı yanıtladı.

Büyüme geriliği ne demek?Büyüme geriliği, çok basit anlamda boy kısalığı demektir. Çocuğun kendi yaş ve cinsiyetine göre olması gereken boydan daha kısa kalmasıdır. Bunun tespiti için çocukların belli aralıklarla boy ve kilolarının ölçülmesi gerekir. İlk altı ay boyunca ayda bir; ikinci altı ay boyunca iki ayda bir; 1-3 yaş arası üç ayda bir; iki yaşından sonra altı ayda bir mutlaka çocukların büyümesi takip edilmeli.
Çocuklarda yaşa göre kazanılan büyüme hızları; ilk bir yıl 25 cm, 1-2 yaş arası 10-12 cm, daha sonra yılda 6-7 cm, beş yaşından ergenliğe kadar da yılda 5 cm’dir. Ergenlikte boy uzaması tekrar hızlanarak kızlarda yılda 7-8 cm’e, erkek çocuklarda ise yılda 8-9 cm’e çıkar.

Büyüme geriliğinin nedenleri neler?
Genetik boy kısalığı dışında patolojik diyebileceğimiz hormon eksikliği ya da hastalıkların neden olduğu boy kısalıkları da var. Bunlardan en önemlisi, büyüme hormonu eksikliğidir. Büyüme hormonu eksikliği olan çocukların tanısı ilk yıllarda zordur. Ancak 2-3 yaşından sonra boy büyüme hızının duraksadığı ve çocuğun bir yılda alması gereken büyüme hızına ulaşamadığı saptanır.
Boy kısalığına yol açan diğer nedenler arasında; tiroid hormonu ve vitamin eksikliği, erken ergenliktir.
D vitamini eksikliğine bağlı gelişen raşitizmde kemikleşme yeterli düzeyde olmaz ve buna bağlı boy kısa kalabilir. Kalp hastalıkları, doğumsal ya da sonradan edinilen böbrek, bağırsak ve akciğer hastalıkları da büyüme geriliğine yol açabilir. Bu rahatsızlıkların varlığında önce altta yatan hastalığın tedavi edilmesi gerekir.
Bir kısım çocukta da geç uzama olur. ‘Yapısal büyüme gecikmesi’ dediğimiz bu grup, ergenliğe de geç girer. 14 yaşından sonra ergenlik ve hızlı büyüme başlar.

Anne karnındayken anlaşılabilir mi?Büyüme geriliği anne karnındayken tespit edilebilir. Bu durum, ‘intrauterin büyüme geriliği’ olarak tanımlanır. Anne karnındayken ultrasonla boy ve kilo tespiti yapılabilir. Anne karnında büyüme geriliğine; annenin beslenme eksikliği veya plasenta dediğimiz anne-bebek arasında besin transferini sağlayan organın bozukluğu neden olabilir. Ayrıca kromozom anormallikleri, çevresel toksinler, dolaşım bozukluğu ve enfeksiyonlara bağlı olarak da çocuk iyi büyüyemeyebilir.

Bu çocuklar akranlarını yakalayabilirler mi?İntrauterin büyüme geriliği olanların yenidoğan döneminde tespiti kolaydır çünkü boy ve kiloları akranlarından çok geridedir. Bu çocuklar, ‘düşük doğum ağırlıklı bebekler’den farklıdır. İntrauterin büyüme geriliğinde bütün vücut sisteminin gelişimi geridir, düşük doğum ağırlığında sadece kilo düşüktür. Doğumdan sonra yeterli ve iyi beslenmeyle bu çocukların ortalama üç yılda yaşıtlarını yakalama şansları var. Tabii aradaki açığı kapatamayanlar da olur.

SGK TEDAViYi KARŞILIYOR

Dünyada genellikle 4-10 bin canlı doğumda bir büyüme hormonu eksikliği görülmektedir. Ancak Türkiye için sağlıklı bir rakam vermek zor. Büyüme geriliği tedavisi, SGK tarafından karşılanıyor. İlacın aylık maliyeti ortalama 1.5-2 bin TL.

AŞIRI BÜYÜME AKROMEGALi
Akromegali, hipofizden artmış büyüme hormonu yapımına bağlı olarak kemiklerde görülen aşırı büyümedir. Epifiz, büyüme plakları kapandıktan sonra büyüme hormonu vücut tarafından fazla miktarda üretilmeye devam ederse akromegali dediğimiz, ellerde ve ayaklarda büyüme meydana gelir. Hastanın çene ve elmacık kemikleri büyür, alnı belirginleşir, yüzü kaba bir görünüme bürünür. Eğer büyüme hormonu kemiklerdeki büyüme plakları kapanmadan önce fazla miktarda salınırsa devlik gelişir.

YARIN: NADiR KANSER TÜRLERi