DAMAR SERTLİĞİ (ATEROSKEROZ)
Halk arasında damar sertliği olarak bilinen ateroskleroz, atardamarların esnekliğini kaybedip kalınlaşması ve sertleşmesi ile oluşur. Kalp damarlarının tıkanması kalp kriziyle, ayak damarlarının tıkanması kangrenle ve hatta ayakların kesilmesiyle, şah damarlarının tıkanıklığı ise felçle sonuçlanabilir. Damar sertliği oluştuktan sonra damar duvarından damarın iç kısmına doğru tıkayıcı plaklar oluşur ve komplikasyonlara yol açar.
*Yaş, önemli bir faktördür. Erkekler daha fazla eğilimlidirler. Menopoz öncesi kadınlarda damar sertliği ve komplikasyonları nadir görülür. Östrojenin menopoz sonrası azalması damar sertliği riskini arttırır.
*İyi kolesterolün (HDL) düşük, kötü kolesterolün (LDL) yüksek olması damar sertliğine ve buna bağlı birçok rahatsızlığa yol açar.
*Tansiyonun yüksek olması her yaşta önemli bir risk faktörüdür.
*Sigara, özellikle erkeklerde risk faktörüdür. Son zamanlarda damar sertliğinin kadınlarda sıklığının artışından büyük ölçüde sorumlu olduğu düşünülmektedir. Sigaranın bırakılmasıyla zamanla risk azalır.
*Son yıllarda insülin direncinin ön plana çıkması, bazı ailelerde insülinin yanı sıra kolesterol ve ürik asit yüksekliği ile seyreden metabolik sendromun varlığı, damar sertliğinin sebeplerini ve mekanizmasını çok açık ortaya çıkarmıştır.
Belirtileri nelerdir?
Spesifik belirtileri yoktur. Kalpte ortaya çıkarsa kalp kası zayıflar ve yeterince kasılamaz. Çünkü kalbe gelen oksijen azalmıştır. Göğüs ağrısı birçok hastada görülebilir. Özellikle egzersiz yaparken bu ağrı sıkıştırıcı ve yanma şeklinde ortaya çıkar. Hastalar bir baskı hisseder. Bu ağrı kola, çeneye yayılabilir ve dinlenince geçer. Kışında kalpte ritim bozuklukları oluşabilir ve son olarak kalp krizi yaşanır.
Eğer beyinde tutulum olursa bilinç kaybı, kaslarda güçsüzlük, görme ve konuşma bozuklukları ortaya çıkabilir. Bacaklarda damar sertliği oluşması sonucu kramp tarzında ağrı, ısı kaybı ve son olarak kangren gelişebilir. Böbreğin damarlarında ateroskleroz gelişirse, tansiyon yüksekliği ve böbrek fonksiyonlarında bozukluk oluşabilir.
Tanısı nasıl konur?
İyi bir hastalık öyküsü, aile hikayesi ve ardından yapılan muayene ve ileri tetkiklerle tanı konur.
Kan tahlilleri: Kolesterol, kan şekeri ve insülin seviyesi başta olmak üzere kan tetkikleri önemlidir.
Doppler ultrasonografi: Böbrek, şah ve bacak damarlarındaki akım ve tıkanıklık seviyeleri saptanır.
Elektrokardiyogram (EKG): Bir EKG genellikle bir önceki veya o an gelişen kalp krizinin kanıtlarını ortaya çıkarabilir.
Stres testi: Kalp ritmi, kan basıncı ve solunum izlenirken bir koşu bandında yürümeyi veya sabit bisiklet sürmeyi içerir. Bazı stres testlerinde kalbinizin resimleri çekilecektir. Egzersiz yapamıyorsanız egzersizin kalbinize olan etkisini taklit eden bir ilaç alabilirsiniz.
Koroner BT angiografi: Bu test son yıllarda özellikle aile hikayesinde erken yaşta kalp damar hastalığı olanlarda erken teşhis amacıyla sık kullanılır. Ayrıca renkli madde vermeksizin kalsiyum miktarı saptanarak da damarlarımız hakkında bilgi edinebiliriz.
Kardiyak kateterizasyon ve anjiyografi: Kateter adı verilen ince tellerle koldan veya bacak damarlarımızdan girilerek yapılır.
Tedavisi nasıldır?
Tedavi, daralmanın boyutu ve hastanın şikayetlerine göre değişir. Hafifse kan sulandırıcı ve damar genişletici ilaçlar tercih edilir. Ciddi vakalarda by-pass veya balon yöntemi ile damarlar açılır.
Hastalıktan korunmak içinse sigarayı bırakmak,tansiyonun kontrol altına alınması, egzersiz yapma, kilo kontrolü ve kötü kolesterolü düşürmek gerekir. Kolesterol düşürücü ve pıhtılaşmayı engelleyici ilaçlar verilir.
